Een feesteditie: het Nationaal Biografisch Woordenboek deel 20

Nationaal Biografisch Woordenboek, dl. 20, Brussel, Paleis der Academiën, 2011. 1210 kol.

Op 15 december jl. werd in het Paleis der Academiën in Brussel het twintigste deel van het Nationaal Biografisch Woordenboek (NBW) voorgesteld. Dat gebeurde met een academische zitting. Niet alleen omdat het om het 20^ste deel ging, maar ook omdat 50 jaar geleden, in 1961, de eerste subsidie werd gegeven om het project van een NBW op te starten. Het eerste deel ervan verscheen in 1964.

Al in 1841 besliste de Belgische regering dat er een nationale biografie zou worden gepubliceerd. Dat paste in de politiek om de identiteit van de pas in 1830 opgerichte Belgische staat te versterken. Met hetzelfde doel was er in 1834 bij Koninklijk Besluit al een Commissie ingesteld met als doel “het opsporen en publiceren van onuitgegeven Belgische kronieken”. Dit werd de nog altijd actieve Koninklijke Commissie voor Geschiedenis, die al snel haar oorspronkelijk doel – het publiceren van kronieken – verbreedde naar uitgave van oorkonden, correspondentie, archiefstukken… Ook andere initiatieven moesten dat doel bevorderen: het oprichten van standbeelden van “nationale” figuren, aanbrengen van gedenkplaten enz.

Officieel heette het in 1841 dat de nationale biografie in de twee landstalen zou verschijnen. Maar toen het project op gang kwam met de publicatie van een eerste deel in 1866, bleek het een eentalige Biographie nationale te zijn geworden. Een gevolg van de toenemende verfransingsdruk in België. Naarmate de Vlaamse beweging meer vooruitgang boekte, zoals door de oprichting van Vlaamse academiën in 1938, gingen er steeds meer stemmen op om een Nederlandstalige biografie uit te geven.

Het bleef echter wachten tot 1961 vooraleer de eerste stap werd gezet. Ondertussen werden er tussen 1866 en 1938 28 delen van de Biographie nationale, gaande van A tot Z gepubliceerd. Daarna, tot in 1986, volgden nog 16 supplementen. Daarna begonnen de Franstaligen met de publicatie van een Nouvelle biographie nationale, waarvan totnogtoe tien delen zijn verschenen.

In tegenstelling tot de Biographie nationale is er voor het NBW geen plan van A tot Z van te behandelen figuren opgesteld. Elk deel staat op zichzelf. Wel bevat elk deel, ook het 20^ste, een gecumuleerde index van alle personen aan wie al een bijdrage is gewijd. Het is dus niet nodig alle volumes na te kijken als men naar iemand op zoek is. De eerste tien delen zijn inmiddels gedigitaliseerd en op het net raadpleegbaar (zie: http://kvab.be/VIGES/nbw.aspx).

In de voorbije 50 jaar “hebben voor- en tegenspoed elkaar afgewisseld”, zo staat te lezen in inleiding tot het 20^ste deel, waaruit ook ruim is geput voor wat hierboven werd geschreven. Om uit het dal te komen werd het Vlaams Instituut voor Geschiedenis opgericht. Dat zorgde voor vernieuwing vanaf deel 17, waarin voor het eerst illustraties werden opgenomen. Inhoudelijk werd gestreefd naar biografieën op basis van wetenschappelijk onderzoek. Het zijn dus niet gewoon syntheseartikelen meer. Er is ook gezocht naar een grotere diversifiëring van de figuren die worden opgenomen, terwijl dit vroeger vooral ging om mensen uit de politiek, wetenschappen, geneeskunde, klassieke kunsten, literatuur, adel en religie. En ze hoeven ook niet meer lang dood te zijn.

Die nieuwe principes zijn ook toegepast in deel 20, waarin vele kleurenillustraties zijn opgenomen. De wetenschappelijke aanpak, soms zelfs met nieuw onderzoek, blijkt ook uit het feit dat de stukken doorgaans langer zijn dan in vroegere delen. (Het 20^ste telt 114 biografieën op in totaal 1210 kolommen of 605 bladzijden). Zo bv. werden aan Pieter-Paul Rubens 104 kolommen of 52 bladzijden gewijd. De nieuwe research naar Rubens, waar redactiesecretaris Hans Rombaut van het NBW naar eigen zeggen zowat een half jaar van wakker lag, leverde alvast nieuwe gegevens op over diens geboorteplaats en geboortejaar op. Ondanks twijfels werd totnogtoe vrijwel algemeen aangenomen dat Rubens op 28 juni 1577 in het Duitse Siegen werd geboren. Uit de studie van eigentijdse documenten kan nu worden gesteld dat Rubens in Antwerpen werd geboren tussen 28 augustus en 10 december 1576, waarschijnlijk zelfs vóór 4 november.

Ook de diversiteit is duidelijk aanwezig in deel 20. De hierboven genoemde traditionele sectoren blijven goed vertegenwoordigd, “maar”, zoals in de inleiding wordt gesteld, “er is verbreding gezocht naar jonge maatschappelijke fenomenen”. Dat gaat van film over media, ballet en andere podiumkunsten, chanson tot avant-garde. Het is niet de bedoeling hier alle behandelde figuren, of de sectoren waaruit ze komen, te vernoemen. Wel is het de bedoeling iedereen die geïnteresseerd is in biografieën van de meest uiteenlopende beroepen en kringen, aan te zetten tot het doorbladeren van dit mooi verzorgde boekwerk en te lezen wat hem interesseert.