Nagenoeg op hetzelfde moment: in Bolivië neemt President Arce de macht over van de extreem-rechtse Janine Añez, nauwelijks een jaar geleden via een ‘zachte’ staatsgreep President geworden. In Lima, Peru stemt het Parlement de zittende President Martin Vizcarra weg en komt Manuel Merino, grootveehouder, aan de macht. Een nieuwe ‘zachte’ staatsgreep.
Hoewel de geschiedenis van beide landen sterk verschilt. In Bolivië was MAS, de Beweging voor het Socialisme’ van Evo Morales al meer dan tien jaar aan de macht. Peru kent een geschiedenis van onstabiliteit en kan een erg broze democratie worden genoemd.
Martin Vizcarra is de zesde President op rij die op een ‘ongewone’ – nou ja – manier aan het eind van zijn mandaat komt. Alberto Fujimori werd afgezet in 2000 en werd veroordeeld tot 25 jaar gevangenis. Alejandro Toledo leeft onder huisarrest in de V.S. en is net zoals Alan García (zelfmoord in 2019), Ollanta Humala (voorwaardelijk vrij) en Pedro Kuczynski beschuldigd van corruptie met de Braziliaanse firma Odebrecht.
Ook centrum gaat te ver
Martin Vizcarra is een centrumfiguur en was vice-president onder Kuczynski. Hij heeft echter geen partij en dus ook geen parlementsleden die hem konden steunen. Er was al een poging om hem af te zetten eind 2019, en een tweede poging in september van dit jaar. Na de eerste poging ontbond Vizcarra het parlement, de tweede poging mislukte. Zijn beleid was vooral gericht op het uitroeien van de corruptie, maar ook dat of, vooral dat, gaat te ver voor de rechterzijde.
Martin Vizcarra wordt door het Parlement nu beschuldigd van ‘permanente morele onbekwaamheid’. Hij wordt ervan beschuldigd zelf corrupt te zijn en zijn handen te hebben vuil gemaakt in 2014, toen hij nog gouverneur was in Moquega, een mijnregio. Er is echter hoegenaamd niets bewezen.
Tel daarbij dat in het Parlement van 130 leden er 68 zijn die zelf kunnen vervolgd worden voor corruptie maar vooralsnog onschendbaar zijn. Ook een groot aantal magistraten zit met handen en voeten vast in corruptiezaken.
Het enige politieke wapenfeit van de nieuwe President is dat hij een belastingvrijstelling heeft verworven voor de sector van de veehouderij.
Deze ‘zachte’ staatsgreep kan vergeleken worden met wat in 2012 gebeurde in Paraguay, tegen President Fernando Lugo, of in 2016 in Brazilië, tegen Dilma Rousseff.
Nieuwe verkiezingen
Hoe dan ook zal het mandaat van Merino over enkele maanden aflopen. Er zijn presidentsverkiezingen gepland op 11 april 2021 en eind juli moet de nieuw verkozen President aantreden.
De linkerzijde is, zoals gebruikelijk in Peru, hopeloos versnipperd en verdeeld. Het Frente Amplio, een geesteskind van Marco Arana, priester die zich tot de bevrijdingsteologie bekent, stemde verdeeld in deze hele zaak. Marco Arana wil zelf kandidaat zijn bij de komende presidentsverkiezingen en stelt zich zo op tégen de kandidaat die volgens velen de meeste kans maakt: Verónica Mendoza van Nuevo Peru, die een nieuw links probeert vorm te geven.
De laatste parlementsverkiezingen vonden plaats in januari van dit jaar, nadat extreem-rechts al een parlementaire coup had willen opzetten. Het resultaat was dat extreem-rechts zeer sterk werd afgeslankt, het ‘fujimorisme’ (met dochter Keiko), nu ‘Fuerza Popular’ genoemd, terug viel op 7 %. De grote winst ging naar de centrum-neoliberalen en links. Maar men kan rustig stellen dat de meeste partijen in het Peruviaanse parlement nauwelijks enig politiek programma hebben.
De voorverkiezingen die in juli van dit jaar hadden moeten plaats vinden werden door Martin Vizcarra echter afgelast, wegens de COVID-crisis. Peru is één van de zwaarst getroffen landen in de regio door het virus.
Velen spreken vandaag dan ook over ‘morele onbekwaamheid’ van de hele politieke klasse.
Sociaal protest
De hele afgelopen week zijn er in Lima en andere streden grote protestbetogingen gehouden. Die zijn minder gericht op het behoud van Martin Vizcarra als President, dan wel op het herstel van de democratie en een nieuwe grondwet. Peru leeft nog steeds met de grondwet van Fujimori van 1993, de President die in 1992 zélf een coup pleegde.
De politie schiet met scherp op de betogers en er zijn al tal van gewonden en verschillende doden gevallen. Tientallen mensen werden gearresteerd en men spreekt ook over verdwijningen.
Maar het verzet heeft gewerkt. Na vijf dagen gaf President Merino er de brui aan. Dat de OAS weigerde hem als legitiem President te erkennen en dat zelfs de media over een ‘coup’ spraken, heeft zeker geholpen.
Een goede 24 uur later stelde het Parlement een nieuwe President aan: Francisco Sagasti van de rechtse partij Morado. Hij zal het land nu naar nieuwe verkiezingen én naar een vernieuwing van de instellingen moeten leiden. Net als Mexico viert Peru volgend jaar 200 jaar onafhankelijkheid.
De sociale bewegingen staan klaar en zullen alert blijven. Duurzame oplossingen moeten van deze tijdelijke regering niet verwacht worden. Maar misschien kunnen het succes van het Chileense referendum en de nieuwe socialistische President in buurland Bolivië inspiratie leveren voor een progressieve samenwerking en overwinning.
