”Lasciate ogne speranza, voi ch’intrate.” Vertaald uit het Italiaans: ”Laat alle hoop maar varen, gij die hier binnentreedt” Citaat uit La Divina Commedia [Dante].
Deze woorden werden uitgesproken bij de door Dante in zijn Divina Commedia beschreven intrede in de hel, waar hij werd geconfronteerd met een serie imaginaire verschrikkingen. In dit door hem geschreven meesterwerk was zijn verblijf aldaar echter van zeer tijdelijke aard en was hij ongetwijfeld opgelucht dit ”oord van wanhoop” weer te kunnen verlaten.
Hoewel de beschrijving van de in deze ”hel” voorkomende verschrikkingen op fictie gebaseerd is, zijn er helaas in de contemporaine geschiedenis voorbeelden te over, die met dergelijke verschrikkingen overeenkomsten vertonen. Een berucht voorbeeld is uiteraard de Duitse concentratie- en vernietigingskampen en de concentratiekampen in het voormalige Joegoslavië bestemd voor zowel Serviërs, moslims, als andere etnisch-religieuze
groeperingen.
Een eveneens berucht voorbeeld is het Amerikaanse gevangenkamp voor echte of vermeende terreurverdachten, Guantanamo Bay, waar sinds 2001 gedetineerden vastzitten zonder enige vorm van proces en sprake is van ernstige mensenrechtenschendingen.
Zoals bekend heeft Nederland zich er altijd op laten voorstaan, niet alleen te functioneren als ”gidsland” in het verdedigen van het Internationaal Recht, maar eveneens in eigen land de mensenrechten te handhaven. In eerdere artikelen heb ik echter trachten aan te tonen, dat de mensenrechten met name tav asielzoekers in belangrijke mate worden geschonden, zowel qua het reguliere asielbeleid, de detentieomstandigheden in detentie en uitzetcentra als Zestienhoven en de Rotterdamse bajesboten, als de detentiepraktijk van minderjarige asielkinderen, hetgeen nog afgezien van de inhumaniteit, in strijd is met belangrijke aspecten van het Kinderrechtenverdrag.
In onderstaande wil ik de aandacht vestigen op de detentieomstandigheden in de EBI [Extra Beveiligde Inrichting] Vught, waar zowel ernstige criminelen als terreurverdachten en veroordeelden zijn gedetineerd, alsmede Mohammed B, die dd november 2004 de cineast en columnist de heer T van Gogh om het leven heeft gebracht.
Reis naar de hel: EBI Vught
Voorgeschiedenis:
Het huidige EBI Vught, dat deel uitmaakt van de PI [Penitentiaire Inrichting] ”Nieuw Vosseveld”, is gebouwd op het terrein van het voormalige door de Duitse bezetter dd 1942 opgerichte concentratiekamp Vught. Het concentratiekamp was aanvankelijk verdeeld in twee gedeelten. Het eerste deel bestond was een zogenaamd transitokamp voor Joden, die waren bestemd voor deportatie naar Polen, hetgeen meestal werd gerealiseerd via het doorgangskamp Westerbork. In het tweede gedeelte werden Nederlandse en Belgische politieke gevangenen gedetineerd. In 1943 werden hieraan een vrouwenkamp en een kamp voor gijzelaars toegevoegd, van wie een aantal werd geëxecuteerd als represaillemaatregelen voor sabotage of liquidatieacties van het Nederlandse verzet.
Over het algemeen waren de omstandigheden zeer barbaars en waren folteringen en buitengerechtelijke executies dagelijks voorkomende praktijken.
Na de Tweede Wereldoorlog:
Na de Tweede Wereldoorlog fungeerde het kamp als interneringsplaats voor politieke gevangenen onder gezag van het Directoraat Generaal voor de Bijzondere Rechtspleging.
Deze politieke gevangenen waren veelal gewezen NSB-ers. Hoewel er doorgaans weinig ruchtbaarheid aan is gegeven in de Nederlandse samenleving, dient vermeld te worden, dat over het algemeen zowel de detentieomstandigheden als de behandeling van gedetineerde ex NSB-ers inhumaan was en in een aantal opzichten overeenkwam met omstandigheden in Duitse concentratiekampen. Met name interneringsplaats Vught was berucht
Na de opheffing van deze interneringsplaats werd in 1953 een deel van het terrein in gebruik genomen als gevangenis voor jeugdige veroordeelden met een lange gevangenisstraf. In 1971 wijzigde de bestemming van het detentiecentrum in een gevangenis voor kortgestrafte jeugdigen.
Vanaf 1986 tot 1995 werd het detentiecentrum uitgebreid met een aantal nieuwe cellencomplexen, waaronder het 96 cellen tellende Huis van Bewaring De Leij. Tenslotte kwam in 1999 kwam de bouw gereed van de Individuele Begeleidingsafdeling, een complex met 48 cellen voor gedetineerden met een psychische stoornis.
EBI Vught:
Vooraf dient gezegd te worden, dat delen van de cellencomplexen in de PI ”Nieuw Vosseveld” gaandeweg een detentiecentrum waren geworden voor ernstige en vluchtgevaarlijke criminelen. Naar aanleiding van een groot aantal ontsnappingen vanuit genoemde sociaal-maatschappelijke groep begin jaren ’90, die in een aantal gevallen gepaard gingen met geweld en gijzeling van personeel, werd in 1993 de TEBI [Tijdelijke Extra Beveiligde Inrichting] in gebruik genomen, die in 1997 werd herbouwd tot de EBI Vught.
Tot voor de detinering van Mohammed B in EBI Vught en de oprichting van de terroristenafdeling in 2006 werd EBI Vught dan ook slechts door de genoemde groep ernstige criminelen bevolkt. De afdeling voor ernstige criminelen bestond uit een 25 cellen tellend
complex. Deze groep werd en wordt als extreem vluchtgevaarlijk beschouwd. Als kanttekening dient vermeld te worden, dat sinds de bouw van de TEBI, zich geen gijzelingen en ontsnappingen hebben voorgedaan.
Veiligheidsmaatregelen versus mensenrechten:
”Niemand mag worden onderworpen aan folteringen of aan onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen. ”
Artikel 3, EVRM [EUROPEES VERDRAG TOT BESCHERMING VAN DE RECHTEN VAN DE MENS EN DE FUNDAMENTELE VRIJHEDEN ]
In zowel de internationale mensenrechtenverdragen als het Europese Mensenrechtenverdrag, die door Nederland mede zijn ondertekend, is een vrijwaring van marteling en een vernederende en inhumane behandeling een fundamenteel mensenrecht. Uit de in EBI Vught genomen veiligheidsmaatregelen valt af te leiden, dat deze niet alleen op gespannen voet staan met het recht op een humane behandeling ”in overeenstemming met de menselijke waardigheid”, maar er in ernstige mate mee in strijd zijn.
De noodzaak van veiligheidsmaatregelen:
Het is evident, dat er een noodzaak is tot het nemen van uitgebreide veiligheidsmaatregelen tav ernstige criminelen, die zich in het verleden veelal hebben schuldig gemaakt aan al dan niet geslaagde gijzelings- en ontsnappingspogingen. Echter dienen de genomen maatregelen in balans te zijn met de mensenrechtenregels.
Beveiliging EBI Vught:
In de eerste plaats is er in de EBI reeds sprake van zeer uitgebreide veiligheidsmaatregelen.
Zo hangen door het gehele gevangeniscomplex camera’s, die door het gehele complex door de gedetineerde volgen, behalve in hun gewone cellen. Voor het overige is er camerabewaking aanwezig in de isolatieruimte, de bezoekersruimte en de luchtplaatsen. Een observatieruimte geeft via een glazen wand uitzicht op de luchtplaatsen en daarbij is eveneens sprake van een intercom.
Verder is de uitgang van een luchtplaats geen gewone uitgang maar een sluis voorzien van G‑deuren die vanuit een centraal punt elektronisch worden vergrendeld.. Onder geen enkele omstandigheid, ook niet bij eventueel geweld van een gedetineerde tav een bewaker, gaan deze deuren open, waardoor een ontsnapping ten enenmale onmogelijk is. Daarenboven wordt eventueel geweld van een gedetineerde tav een bewaker bemoeilijkt door het feit, dat de bewakers altijd numeriek in de meerderheid zijn.
De luchtplaats is aan de bovenkant afgeschermd met helikopterwering [in verband met ontsnappingspogingen van buitenaf] en verdeeld in compartimenten. De gedetineerden worden over deze compartimenten verspreid, vier man luchten maximaal tegelijk.
Tav het bezoek gelden eveneens strenge controleregels: Een bezoeker wordt vanaf het moment van zijn of haar aankomst begeleid door camera’s, gaat door een aantal detectiepoorten en wordt nauwgezet door bewakers gecontroleerd. Bezoekers met een strafblad worden niet toegelaten.
Eveneens is er sprake van een in tegenstelling tot de reguliere gevangenis plaatsvindende ”dubbele ontvangst” aangezien deze een ”rondrit” in een geblindeerd busje van enige tijd krijgt, hetgeen als desoriëntatie is bedoeld. Daarna is er opnieuw sprake van strenge controles door middel van detectiepoorten en sluizen.
Tijdens het bezoek is er niet alleen sprake van voortdurend cameratoezicht, waardoor alle privacy ontbreekt, maar worden eveneens alle gesprekken meebeluisterd door de bewakers en worden zij daarenboven opgenomen.
Veiligheidsmaatregelen tav de gedetineerden:
Hoewel zij elkaar in een aantal opzichten overlappen, wil ik hier een onderscheid maken tussen de detentieomstandigheden en de veiligheidsmaatregelen tegen de gedetineerden met een ernstige criminele achtergrond en de gedetineerden met een terreurstempel, die verblijven in de dd 2006 in het leven geroepen TA [tereurafdeling]. In beide gevallen is er echter mijns inziens sprake van een ernstige overschrijding van de internationale en Europese mensenrechtenregels.
1 Gedetineerden met een ernstige criminele achtergrond:
Zoals reeds opgemerkt was het aanvankelijke doel van de oprichting van EBI Vught het voorkomen van gijzelings- en ontsnappingspogingen van gedetineerden met een ernstige criminele achtergrond. Hierbij kon sprake zijn van criminelen uit de drugswereld, hetzij andere takken van de ernstige crimilmaliteit, die zich met name schuldig gemaakt hebben aan liquidaties, afpersingen, ontvoeringen en andere ernstige misdrijven. Veelal zijn en waren zij vlucht en wapengevaarlijk. Het is dan ook evident, dat ter detentie van deze groep extra veiligheidsmaatregelen dienden te worden genomen, waarbij echter mijns inziens bovenstaande veiligheidsmaatregelen volstaan.
Hoewel er eveneens kritiekpunten mogelijk zijn, met name betreffende het uitsluiten van bezoek van mensen met een strafblad [waarmee eventueel naaste familieleden toegang kan worden ontzegd, hetgeen in het verleden reeds is gebeurd] en het geheel ontbreken van privacy tijdens het bezoek [hetgeen eventuele klachten over de behandeling door bewakers voor de gedetineerden riskant kan maken] balanceert een en ander nog op het reeds wankele
circuskoord van beveiligingsmaatregelen in verband met eventuele ontsnappingen.
Een en ander geldt mijns inziens echter niet voor de volgende veiligheidsmaatregelen tav gevangenen:
A Het veelvuldig boeien en blinddoeken van gevangenen
B De veelvuldige visitaties
C De ernstige beperking van lichamelijk contact met het bezoek
D De ernstige beperking van communicatief contact met de advocaat,
geestelijke verzorger en andere de gedetineerde ten dienste staande
deskundigen
C en D: De ernstige beperking van het contact met de buitenwereld
Een van de meest voor gedetineerden aangrijpende veiligheidsmaatregelen zijn de ernstige beperkingen van het contact met het bezoek. Zo vindt het contact tijdens bezoekuur plaats achter een wand van glas, waardoor de mogelijkheid afwezig is, elkaar aan te raken. De communicatie vindt via een Intercom plaats. In de praktijk impliceert een en ander, dat een man zijn vrouw en een vader zijn kind niet mag omhelzen.
Mede gezien de duur van het verblijf in EBI Vught, die tot een aantal jaren kan oplopen, is een dergelijke maatregel in hoge mate inhumaan. Wel kan er op schriftelijke aanvraag in zoverre van afgeweken worden, dat de gedetineerde het bezoek [alleen naaste familie] eens in de maand een handdruk mag geven, maar het mag duidelijk zijn, dat dit wellicht nog frustrerender is dan de gehele afwezigheid van contact.
Er zijn extreme gevallen bekend van een gedetineerde, die zijn oude terminale moeder nog een keer wilde aanraken en hem dit, ondanks het aanspannen van een kort geding, werd geweigerd.
Contact met de advocaat
Eveneens is er sprake van een praktisch en juridisch probleem. Aangezien ook het contact met de advocaat via een glazen wand plaatsvindt, kan hierdoor een goede voorbereiding van de rechtszaak worden belemmerd. Er zijn gevallen bekend van advocaten, die vanwege de slecht functionerende akoestiek, zich schreeuwend verstaanbaar moesten maken. Een dergelijke situatie is uiteraard in strijd met het recht van iedere gedetineerde op een goede en gedegen voorbereiding van zijn of haar rechtszaak.
Terecht heeft dan ook de heer Holleeder, vermeend topcrimineel, hiertegen door middel van een hongerstaking geprotesteerd, met als resultaat, dat hij periodiek met zijn advocaat Moszkowicz mag overleggen, zonder dat er sprake is van een glazen wand. Wel worden er strenge veiligheidsmaatregelen genomen. Of een en ander ook consequenties heeft voor gedetineerden in een vergelijkbare situatie, is nog niet bekend.
Contact met geestelijk verzorger:
Eveneens heeft volgens artikel 41, Penitentiaire Beginselenwet, iedere gedetineerde het recht op het persoonlijk contact met een geestelijke verzorger van zijn keuze. Het is evident, dat contact achter een glazen wand niet bevorderlijk is voor het creëren van een vertrouwensband, die zo onontbeerlijk is voor geestelijke begeleiding en verzorging, juist vanwege het intieme karakter hiervan.
A en B
Het veelvuldig boeien en blinddoeken, in combinatie met de veelvuldige visitaties. Niet alleen inhumaan, maar eveneens vernederend is het veelvuldig boeien en blinddoeken van gedetineerden, in combinatie met veelvuldige visitaties, vaak zelfs anaal. Kan men zich het boeien van de gevangenen, die naar een andere ruimte worden gebracht, in sommige gevallen nog eventueel voorstellen, het blinddoeken heeft niets uitstaande met eventueel te gebruiken geweld en is derhalve inhumaan. Terecht heeft de heer Holleeder dan ook als een van de bijkomende redenen voor zijn hongerstaking aangevoerd, het feit, dat hij geblinddoekt naar zijn tandarts werd vervoerd. Eveneens is er vaak sprake van veelvuldige visitaties, eveneens anaal, zonder dat er sprake is geweest van enig contact met de buitenwereld.
Met name tav het veelvuldig boeien en blinddoeken, in combinatie met de veelvuldige visitaties, heeft het Europese Hof voor de Rechten van de Mens het EBI detentieregime dd 2003 veroordeeld, als zijnde in strijd met artikel 3, EVRM en wel het verbod op ”onmenselijke en vernederende behandeling”. Dat hier sprake zou zijn van foltering, achtte het Hof niet bewezen. [Het gehele artikel luidt: ”Niemand mag worden onderworpen aan folteringen of aan onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen. ”]
Het is evident, dat als gevolg van deze opeenstapeling van mijns inziens inhumane maatregelen, vele EBI Vught gedetineerden ernstige psychische problemen krijgen, waarvoor veelal langdurige psychische begeleiding vereist is.
Kritiek ivm met de psychische gevolgen voor de gedetineerden:
Vooral het jarenlang aan gedetineerden onthouden van ieder normaal menselijk contact met de buitenwereld is vanuit diverse maatschappelijke kringen onderwerp van kritiek geweest.
“Langdurige isolatie levert psychologische en lichamelijke klachten op zoals emotionele verwarring, concentratieverlies, niet meer na kunnen denken, verlies van realiteitsbesef, neurosen, slaapstoornissen, hoofdpijn, duizeligheid, lage bloeddruk en darmstoornissen”, concluderen de geestelijk verzorgers bij de Inrichtingen van Justitie in een rapport van 1995.
Er is volgens hen sprake van “een buitensporige controle” waardoor “zelfs emoties worden gecontroleerd”.
Advocaat Max Moszkowicz sr. heeft dezelfde klacht. “Het regime is klinisch wetenschappelijk, ijzingwekkend. Het maakt mensen bajesmaf. Ik heb een cliënt die in de EBI in een robot is veranderd.”
Ook heeft een onderzoek van de Afdeling Klinische Psychologie aan de Vrije Universiteit dd 2003 uitgewezen, dat het EBI regime negatieve psychische effecten heeft op de EBI gedetineerden.
Argumentatie directie:
Bovenstaande kritiek wordt op de volgende wijze weerlegd door de directeur, de heer Molenkamp: “Het knuffelen van kinderen is een ander verhaal. [Als reactie op zijn
verwerping van het feit, dat reeds eerder genoemde gedetineerde contact met
zijn terminale moeder werd geweigerd, mijn opmerking] Dat is in veel gevangenissen in Europa verboden. Ook een jarig zoontje kan gebruikt worden voor een ontsnappingspoging. Over de EBI worden vaak klinkklare nonsens verkondigd. Zo werd er in januari 2002 voor de poorten van Nieuw Vosseveld een demonstratie gehouden voor de in Amsterdam opgepakte
ETA-activist Juan Ramon Rodriguez Fernandez, uit protest tegen diens plaatsing in de EBI. Terwijl die man hier helemaal niet zat! Bovendien zouden deze gedetineerden in een gewone gevangenis veelal in beperking zitten als de EBI er niet was. Dat is zwaarder en ingrijpender dan het verblijf hier.”
Mijns inziens gaat de directeur hier voorbij aan twee belangrijke aspecten:
Tav het knuffelverbod:
In de eerste plaats zijn er reeds genoeg getroffen veiligheidsmaatregelen ter voorkoming van ontsnappingen en kunnen de bewakers, die numeriek in de meerderheid zijn, zich op strategische punten opstellen om een ontsnapping te voorkomen. In de tweede plaats dienen veiligheidsmaatregelen niet strijdig te zijn met het fundamentele recht op menselijk contact, zeker tussen een vader en zijn kind en een man en zijn vrouw. In de tweede plaats verliest hij uit het oog, dat hoe ernstig contactbeperkend beperkingen ook kunnen zijn, deze altijd voor een bepaalde tijd zijn, terwijl gevangenen jaren in EBI Vught kunnen verblijven.
Detentiefasering:
Vanwege de buitengewoon strenge regels is er niet alleen sprake van een herbeoordeling, na een half jaar, of het verblijf van een gedetineerde in EBI Vught verlengd wordt, maar eveneens is er een detentiefasering, hetgeen inhoudt, dat de psycho-emotionele gevolgen van het verblijf in Vught worden afgebouwd door plaatsing in een mildere strafinrichting.
Mijns inziens een impliciete erkenning van het feit, dat de combinatie van veiligheidsmaatregelen in EBI Vught buitenproportioneel streng zijn en als zodanig in strijd met de mensenrechtenregels.
2 Gedetineerden met een terreurstempel
De oprichting van de Terroristenafdeling in EBI Vught.
Hoewel de aanvankelijke opzet van EBI Vught was een detentiecentrum te bieden aan ernstige criminelen, veelal afkomstig uit de zogenaamde onderwereld, die veelal veroordeeld waren voor ontvoeringen, liquidaties, afpersingen en meer van dergelijke zeer ernstige misdrijven en daarenboven vlucht en wapengevaarlijk waren, is sinds vorig jaar 2006 in EBI Vught een speciale zogenaamde ”terroristenafdeling” geopend, die is bestemd voor zowel terreurveroordeelden als verdachten. Ook is er sprake van de aanwezigheid van minderjarigen
Hierop kom ik terug
Alvorens nader in te gaan op de behandeling, detentieomstandigheden en genomen veiligheidsmaatregelen, wil ik eerst enkele bezwaren in algemene zin uiten. In de eerste plaats ben ik van mening, dat een terroristenafdeling, in welke gevangenis dan ook, onacceptabel is, omdat een en ander een stigmatiserend effect heeft. In de tweede plaats acht ik het bestaan van een dergelijke afdeling gevaarlijk, aangezien, zeker gezien het huidige vanuit de politiek, delen van de media en publieke opinie zich verhardende standpunt tav gedetineerden
met een terreurstempel, mensenrechtenschendingen tegenover deze groep in de
hand gewerkt kunnen worden. Ook op maatschappelijk terrein is er verzet geweest tegen de oprichting van een dergelijke terroristenafdeling.
Zo heeft de Raad van Strafrechtoepassing en Jeugdbescherming in haar dd 25-9-2006 aan het Ministerie van Justitie gegeven advies erop aangedrongen, de inmiddels in werking zijnde terroristenafdeling niet in gebruik te nemen. Niet alleen maakte zij bezwaren tegen de wijze van detentie [het gezamenlijk detineren van volwassenen en minderjarigen en het gezamenlijk detineren van verdachten en veroordeelden], daarenboven was zij van mening dat de in de
regeling opgenomen nagestreefde mogelijkheid van een individueel regime [het onthouden van contacten met medegevangenen] niet alleen bij langdurige voortzetting kan leiden tot ernstige psychische problemen [isolatiefolter], maar eveneens de gedetineerde verder kan vervreemden van de samenleving. Bovendien kan juist een streng veiligheidsregime verdere verbittering en radicalisering versterken.
Ik deel deze conclusies, maar wil met name de nadruk leggen op de mensenrechtelijke kant van deze detentie.
Schendingen van internationale rechtsverdragen:
In de huidige terroristenafdeling is sprake van het gezamenlijk detineren van verdachten en veroordeelden, hetgeen een schending is van artikel 10, 1 a, BuPo verdrag. Eveneens is het gezamenlijk detineren van volwassenen en minderjarigen in strijd met artikel 37,c Kinderrechtenverdrag. Daarenboven is er eveneens sprake geweest van het gezamenlijk detineren van mannen en vrouwen, een reden voor de terreurveroordeelde Samir A om in hongerstaking te gaan. Hoewel door politiek en media gesteld werd, dat zijn motieven religieus waren, hetgeen ook het geval was, werd er niet gerefereerd aan het feit, dat deze gemengde detentie in strijd was met artikel 11, lid 1, Penitentiaire Beginselenwet. Ook de in deze wet genoemde uitzonderingsclausule [zie artikel 14] was hier niet van toepassing.
Inmiddels zijn de twee betreffende vrouwen [een terreurveroordeelde en verdachte] overgebracht naar de speciale ”terroristenvleugel” voor vrouwen in de Rotterdamse gevangenis de Schie.
Individueel regime:
Het is niet geheel duidelijk, in hoeverre de gedetineerden momenteel contact met elkaar mogen hebben. Wel staat vast, dat zeker twee gedetineerden, van wie er een inmiddels
ex-gedetineerde is, een tijdlang in een individueel regime hebben gezeten. Om iemand in een individueel regime te plaatsen, dienen duidelijke criteria te zijn aangegeven. Tot nu toe betroffen deze criteria de persoonlijkheid van de gedetineerde, maar bij de nieuwe regeling betreft het de aard van het delict of een verdenking daarvan.
Terecht heeft de Raad daartegen geprotesteerd, aangezien een en ander niet alleen een schending is van het gelijkheidsprincipe [deze regeling geldt namelijk alleen misdrijven met een terroristisch karakter], maar een en ander alleen op grond van het delict, leidt tot een onacceptabele strafverzwaring.
Een en ander kan bovendien leiden tot willekeur en aantasting van de rechten van de gedetineerden met een terreurstempel.
Herbeoordeling:
Een ander verontrustend feit is, dat hoewel om het half jaar gekeken wordt, of het verblijf in EBI Vught verlengd dient te worden, deze regeling bij gedetineerden met een terreurstempel is verlengd tot een jaar, hetgeen niet alleen rechtsongelijkheid inhoudt tav andere gedetineerden met een ander delict, maar eveneens leidt tot strafverzwaring.
Recht op studie en arbeid:
Eveneens ontbreekt op de terroristenafdeling het recht op studie en arbeid. Ook hier geldt, dat een en ander een recht van de gedetineerden is en dat hiervan alleen kan worden afgeweken, als een en ander met duidelijke redenen is omkleed. Dat ontbreekt hier echter eveneens en is mijns inziens een gevaarlijke ontwikkeling.
Veiligheidsmaatregelen tav de gedetineerden:
De tegenover de gedetineerden genomen veiligheidsmaatregelen komen grotendeels overeen met die tav de ernstige criminelen. Zo is er eveneens sprake van veelvuldige visitaties, dagelijkse celinspecties en een beperking van fysiek contact met het bezoek. Het bezoek zit hier niet achter glas, maar achter een wandschot en een knuffel per bezoekkeer is toegestaan.
Kinderen mogen niet op schoot
Wanneer er tegen de regels wordt ingegaan, kan hetzij het bezoek worden afgelast, hetzij de volgende keer glas tussen het bezoek en gedetineerde geplaatst worden. Het spreken van de eigen taal [Arabisch] is verboden en kan leiden tot isolatiemaatregelen. Eveneens worden de gesprekken tussen bezoek en gedetineerden meegeluisterd door de bewakers en worden deze opgenomen.
Het is evident, dat er ook hier sprake is van veiligheids- en bijzondere maatregelen, die in belangrijke mate in strijd zijn met de mensenrechtenregels.
3 Mohammed B
Een bijzondere situatie wil ik nog aan de orde stellen en dat is de detentiesituatie van Mohammed B, die dd november 2004 de cineast en columnist de heer T van Gogh om het leven heeft gebracht. Hij is toen veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf en overgebracht naar EBI Vught. Aldaar heeft hij een individueel regime opgelegd gekregen [dus het geheel
ontbreken van contact met medegevangenen], dat weliswaar om de zes weken herbekeken wordt, maar nog steeds van kracht is.
Hoewel een individueel regime gekoppeld is aan de persoonlijkheid van de gedetineerde, is het noch vanuit humanitair, noch vanuit internationaal-rechtelijk standpunt acceptabel, dat een individueel regime te lang voortduurt. Het risico op isolatiefolter is dan levensgroot aanwezig.
Ook deze wijze van detentie is mijns inziens een ernstige schending van de mensenrechten.
Epiloog:
Aan het begin van mijn artikel heb ik de vraag opgeworpen, of EBI Vught een detentiecentrum of ”veredeld” concentratiekamp is. Uiteraard is een en ander in zekere zin overdrachtelijk bedoeld en is het, gelukkig, geen concentratiekamp in de klassieke zin van het woord. Niettemin heeft het er elementen van:
Zo tref ik in de Dikke van Dale als definitie van een concentratiekamp aan: ”afgesloten kamp waar politiek gevaarlijk geachte of gestrafte personen gevangen gehouden worden”.
Hieraan kan zo nodig toegevoegd worden, dat de behandeling strijdig is met de mensenrechtenregels. Betreffende het ”politiek gevaarlijk” geachte karakter is een en ander zeker van toepassing op terreurverdachten en veroordeelden.
Natuurlijk zitten de veroordeelden aldaar op grond van een vonnis, waarin de beschuldigde misdrijven als bewezen worden geacht, maar eveneens stelt de nieuwe terecht door de Raad van Sanctietoepassing afgewezen regeling, dat gedetineerden, die voor of tijdens hun detentie ”radicale boodschappen” hebben verspreid, in een terroristenafdeling geplaatst kunnen worden.
Dit riekt mijns inziens niet alleen naar willekeur [de definitie ”radicaal” wordt nergens duidelijk omschreven], maar eveneens is bij het verspreiden van een dergelijke boodschap nog geen bijkomende strafbare handeling gepleegd. Dergelijke regelingen leiden mijns inziens in extremis tot gevangenkampen in landen met een niet-democratisch karakter.
Het lijkt mij dan ook zaak, de detentie en veiligheidsmaatregelen in EBI Vught tav alle gedetineerden, alsmede dergelijke ”regelingen” tav afzonderlijke afdelingen voor gedetineerden met een terreurstempel, verdachten en veroordeelden, zo snel mogelijk te beëindigen.
Veiligheidsmaatregelen zijn soms onontbeerljk, maar dienen niet strijdig te zijn met mensenrechtenregels. Wanneer de veiligheidsmaatregelen ongewijzigd blijven, is de hel van Dante niet meer imaginair.
(Uitpers, nr. 83, 8ste jg., februari 2007)
Bronmateriaal:
Concentratiekamp Vught
http://www.cympm.com/vughtdutch.html
Behandeling politieke gevangenen na de Tweede Wereldoorlog [zie passage over
Vught
http://www.nationaalarchief.nl/images/3_9564.pdf
Informatie PI Vught
http://www.pivught.nl/geschiedenis.html
Behandeling gedetineerden EBI Vught:
http://www.nrc.nl/W2/Nieuws/1999/10/16/Vp/z.html
http://www.bndestem.nl/binnenland/article791257.ece
http://www.nos.nl/nosjournaal/artikelen/2006/11/10/101106_holleeder_hongerstaking.html
http://www.ravagedigitaal.org/archief2000/0001ar4.htm
Veroordeling EBI door Europees Hof voor de Rechten van de Mens dd 2003
http://www.echr.coe.int/Eng/Press/2003/feb/VanderVen&Lorsejudseng.htm
VU onderzoek tav psychische conditie gedetineerden EBI Vught en afdeling
beperkt gemeenschapsgeschikte gedetineerden
http://www.wodc.nl/images/ewb03ebi_Volledige%20tekst_tcm11-7383.pdf
Advies Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming inzake instelling
terroristenafdeling
http://www.volkskrant.com/bijlagen/Adviesterroristen.pdf
Penitentiaire Beginselenwet:
http://www.st-ab.nl/wetten/0230_Penitentiaire_beginselenwet_Pbw.htm
EVRM
http://users.skynet.be/historia/EVRM.htm
BuPo-verdrag
http://www.diversiteit.be/CNTR/NL/discrimination/legislation/BUPO/
