Vergelijkingen gaan nooit op. En toch konden vooral de Britse kranten het niet laten. De poging tot operettestaatsgreep van prins Heinrich XIII Reusesen zijn Reichsbürger werd in één adem opgevoerd met de al even bleekjes afgelopen Bierkeller-putsch van Hitler, Röhm en Ludendorffop 8-9 november 1923.
Van de Mars op Berlijn, naar Mussolini’s voorbeeld, kwam toen geen haar in huis. Van de veroordeling der stokebranden evenmin: Ludendorff ging vrijuit, Hitler kreeg vijf jaar in een luxeuze gouden kooi, en zat, naar gelang van de bron, 13 of 9 maanden of anderhalve maand (Ewoud Kieft, geciteerd in Het Spook van Weimarvan Raisa Blommestijn). Dat laatste lijkt me nogal krap om het eerste deel van Mein Kampf te schrijven en ondertussen hoog bezoek en bewonderaars te ontvangen.
De samenzweerders hadden erop gerekend dat leger en verpauperd volk meteen de lofbazuin zouden steken, en niet alleen Beieren, maar meteen heel Duitsland zouden “bevrijden” van het juk der bezetters na de Groote Oorlog. Zij dwaalden, al bleek de wet van 18 juli 1922 ter bescherming van de (Weimar-)republiek een blindganger, en dus volstrekt onwerkbaar. Eerder had het leger zich al afzijdig gehouden – niet meer dan dat – toen de Oost-Pruisische nationalist Wolfgang Kapp en generaal Walther vonLüttwitz een putsch opzetten. De Freikorpsenmet de MarinebrigadeErhardt namen onder het keizerlijke banier het centrum van Berlijn in op 15 maart 1920, en deden de regering uitwijken naar Dresden. Maar het volk volgde de oproep tot algemene staking, de ambtenarij weigerde openlijk mee te werken (behalve in Beieren). Na vier dagen zagen de opstandelingen het nutteloze van hun poging in.
Frustraties
Als er dan toch een overeenkomst moet gezocht worden met vandaag, dan is het in frustratie (hoewel de hedendaagse crisissen – energie, voedsel, migratie, belastingen, politiek – moeilijk kunnen optornen tegen de vernederingen en massamoorden van WO I) en de bedenkelijke rol van sommige legeronderdelen.
Dat de atavistische edelman van Reuss nogal wereldvreemd deed, volgens zijn even adellijke familie, valt nog te begrijpen. Hij komt dan ook uit een oud graven- en vorstengeslacht, dat al 850 jaar in Oost-Thüringen de plak zwaaide tot in 1918. In1946 zag de familie af van het recht op troonsaanspraak. Heinrich is nummer 113 in rechte lijn – alle zonen heetten Heinrich ter ere van keizer Hendrik VI, nu alleen nog de oudste. Hij is in elk geval oerconservatief, miskent het opdoeken van het keizerrijk, zit in uiterst rechtse kringen, en weigert de Bondsregering als geldige opvolger te aanvaarden van de keizer.
Dat zootje ongeregeld en lunatiek wou dus de Bundestag binnenvallen, de regering gijzelen, de staat van beleg afkondigen, en met een zelf in elkaar geflanste regering Duitsland weer groot en soeverein te maken. Ondanks ruim een dozijn huiszoekingen in het land, maar ook in Italië en Oostenrijk, zijn amper 25 samenzweerders opgebracht. Daarvoor waren 3.000 politiemensen ingezet.
Overdaad
Was dat zinvol ? Of sloeg Berlijn met een voorhamer op een mug ? Ik vrees dat laatste. Natuurlijk zijn er altijd al extremistische groepen geweest, die het liefst zouden gedijen in revolutionaire tijden. De Baader-Meinhoff groep ligt nog vers in het geheugen.
Maar de Reichsbürgervormen een amalgaam van malcontenten, van de naar verluidt 21.000 aanhangers is maar een fractie gewelddadig gezind. Je kunt ze makkelijk opdelen in drie groepen: losgeslagen complotgelovigen (Querdenker); populisten (AfD-partij); en legerradicalen. Een deeltje van die groep noemt zich Selbstverwalter, “zelfbestuurders”, die de staatsinrichting en de bestaande rechtsorden ten enen male integraal verwerpen. Ze weigeren belasting te betalen (laat staan de Kirchensteuer), ze achten wetten zinloos, en vrijwaren hun bezittingen tegen de overheid (desnoods met een jachtgeweer). Maar om ze te veralgemenen tot wat Dirk Kurbjuweit “al degenen” noemt “die voorheen voor idioot werden versleten”, zich nu “met Trump gerechtvaardigd voelen”, is een brug te ver. Er zijn wel grotere gevaren dan een doorgeslagen ouderling te bedenken.
Gevaren
Het grootste gevaar, dat we ook in België kennen, is wie de gewapende macht controleert. Af en toe loopt, ook bij ons, een enkeling berserk. Zo werd in juni vorig jaar het lijk gevonden van Jürgen Conings in Maaseik, die gezocht werd omdat hij Van Ranst een lesje wou geven en er nazistische sympathieën op nahield. Ook nu zijn in Duitsland een politieman opgebracht die Joodse instellingen moest bewaken tegen terreur, en erger, Rüdiger von Pescatore, een voormalige Oberleutnant van het bataljon Valschermjagers 251 in Calw. Dat hoort bij het al beruchte, vrij racistische KommandoSpezialkräfte der Bundeswehr, stoottroepen die ingezet worden in de gevaarlijkste opdrachten. In de kazerne van Calw zijn nu huiszoekingen verricht.
Een tweede gevaar is ons al evenmin onbekend: politieke agitatoren. Aangehouden is Birgit Malsack-Winkemann, tot nu arrondissementsrechter in Berlijn, die minister van justitie moest worden in het nepkabinet. Ze zat eerder voor de AfD in de Bundestag(2017-2021). En net zoals Himmler Wewelsburg koos, heeft ook het Reichsbürgergenootschap zijn vaste vergaderburcht. Het neogotische jachtkasteel Waidmannsheilvan de Reussfamilie in Saalberg, waar de staatsgreep gepland werd.
De laatste groep klampt zich vast aan nepnieuws, en ziet overal spoken. Heinrich XIII behoort daartoe, hij wijt de ondergang van zijn familie aan de joodse bankiersfamilie Rothschild – wat zijn antisemitisme en zijn banden met Rusland heeft versterkt. Zijn levensgezellin Vitalia is zelf een Russin (en aangehouden), de procureur-generaal verdenkt haar ervan “die Vereinigunginsbesonderedadurchunterstütztzuhaben, dasssiedemBeschuldigtenHeinrich XIII P. R. bei der KontaktaufnahmezuVertretern der RussischenFöderationbehilflich war” (Merkur.de), hand- en spandiensten met Moskou te hebben bevorderd.
Nu, zoals elk Russisch Hof, zoals dat van Poetin, kent ook het Reichsbürgergenootschap zijn Progozjin of Raspoetin. De ordediensten hebben de beroemde chefkok van SraBua in het Keminskihotel van Jochberg, Frank Heppner, ingerekend – toevallig ook de schoonvader van Real Madridster David Alaba. Hij zou na de staatsgreep “de kantines van het Duitse Rijk” overnemen, en het leger bevoorraden. Wat je al niet kunt bedenken in zo’n mimeputsch.
Scholz
Soms vraag je je af of het niet eerder de besluiteloosheid is (met als gevolg overreacties) waaraan de politiek lijdt. Bondskanselier Olaf Scholz (SPD) heeft inderdaad een moeilijke opvolging geërfd na zestien jaar Angela Merkel. De vroegere burgemeester van Hamburg is allesbehalve een tafelspringer, geen groot redenaar, en eerder gesloten. Dat wordt al eens verward met weifelen.
Ook al is zijn populariteit laag, hij lijkt leper dan gedacht. Bij zijn aantreden in december 2021 was amper 11 % van de Duitsers overtuigd van zijn politieke competentie, en 15 % schreef hem daadkracht toe. Dat is inmiddels wel gewijzigd: in maart geloofde 39 % dat hij er niks van bakte, in de zomer was dat wel opgelopen tot 62 %. Hij heeft moeten maneuvreren om zijn land uit de beschuldigdenbank te halen, al gaf hij maar laattijdig aan dat de oliepijplijn Nordstream 2 niet in werking zou gesteld worden, en later, dat hij helemaal onafhankelijk wou worden van Russische olie.
Maar met zijn Zeitenwende, de omslag, heeft hij al meer bereikt dan Merkel (wier omzichtigheid hij naar buiten toe ook aanwendt). Intern is hij erin geslaagd zijn coalitiepartners tot toegevingen te dwingen. De Groenen moesten tandenknarsend instemmen met de heropstart van met steenkool aangedreven krachtcentrales, met de versnelde bouw van LNG-terminals, en wellicht het langer openhouden van de drie resterende kerncentrales. De liberalen (FDP) mochten de begrotingsdiscipline op hun buik schrijven, Scholz trok wel 200 miljard uit om burgers en kleine bedrijven te helpen bij hun energieverbruik. Zijn eigen socialisten moesten naar Canossa en erkennen dat ze Rusland fout hadden ingeschat.
Erger, Scholz verhoogt de defensie-uitgaven, naast de levering van hulpgoederen en wapentuig aan Oekraine, met 100 miljard. The Economisttekent zuur aan dat dat amper een verhoging betekent dit jaar met 0,2 %, en dat Duitsland nog lang niet aan de aan NAVO beloofde uitgave van 2 % van het BBP komt. Maar Scholz stoort zich daar niet aan, hij neemt zich voor snel de werkloosheidsvergoedingen aan te pakken en de inwijking meer af te stemmen op betergeschoolden.
Behoedzaam
Iedereen blij ? Nee. De rozengeur met Frankrijk is helemaal verdampt. Macron werkt zonder meerderheid, en zet dus alles in op Europese maatregelen. Daar blijft Scholz behoedzaam in (wetende dat zijn belangrijke auto-industrie nog wat tijd nodig heeft voor omschakeling naar duurzame industrie). Frankrijk wil meer steun voor de uitvoer van zijn wapens en (kleine) kerncentrales. Scholz gaat op de rem staan, en denkt eerder aan Amerikaanse wapenuitrusting. Frankrijk wil een stop op de kost van aardgas.
Scholz heeft met Qatar een ruime deal afgesloten. Voor zichzelf.
Maar in eigen land voeren Der Spiegel en ZDFeen moeizaam onderzoek naar onderhuidse samenwerking met Rusland. BASF, hoofdaandeelhouder van WintershallDea (WD), ligt onder vuur. Dat bedrijf heeft een joint venture met Gazprom, en is in noordelijk Oerengoj gebleven. Geld stinkt niet: na afschrijvingen heeft WD dit jaar alleen al ruim 1,5 miljard euro winst geboekt. Alleen kan Moskou gascondens (“witte olie”) recupereren dat vooral in Omsk geraffineerd wordt tot kerosine. Waarmee de smaldelen van de luchtmacht bevoorraad worden voor de Soechoi-bommenwerpers boven Oekraine. Het is ook nooit goed, hoor ik Scholz al zuchten.
