Op zaterdag 21 oktober mobiliseerden de Duitse vakbonden in vijf grote steden 220.000 betogers. Zij kwamen op straat voor een socialer beleid. Als het beleid niet socialer wordt keren de mensen zich af van de politiek, en boeken de Nazi’s ook bij volgende verkiezingen successen, verwittigde vakbondsleider Michael Sommer in Stuttgart.
Bondskanselier Angela Merkel doet het niet goed in de peilingen. Haar grote coalitie van christen- en sociaal-democraten komt niet besluitvaardig over. In de eigen partij heeft Merkel af te rekenen met ministers-presidenten van deelstaten die zelf bondskanselier willen zijn. Een fundamenteler probleem is dat Merkel in de laatste verkiezingen geen mandaat heeft gekregen voor het harde neoliberaal beleid dat zij wilde voeren. Zij moet dus schipperen. De ingewikkelde hervorming van de ziekteverzekering heeft weinigen overtuigd.
Maar misschien zijn de mensen vooral ontevreden omdat de grote coalitie de neoliberale koers aanhoudt die door rood-groen onder haar voorganger Schröder werd ingezet. De vakbonden zijn in ieder geval ongerust, en komen op straat.
De hervorming van de ziekteverzekering is niet sociaal. De vakbonden willen een “burgerverzekering” die alle burgers onderbrengt in een gemeenschappelijk solidair stelsel mede gefinancierd door belastingen. Ieder betaalt dan naar draagkracht. In de plaats daarvan handhaaft de coalitie de aparte private verzekering voor betere verdieners, en wordt meer marktwerking ingevoerd in de wettelijke verzekering. Indien een ziekenfonds niet rondkomt, moeten de leden betalen, tot 8 euro per lid, onafhankelijk van het inkomen. De bijdragen gaan hoe dan ook omhoog, want de subsidies uit belastingen worden verminderd. Dit alles moet in 2007 leiden tot een besparing van 1,4 miljard euro, en in 2008 van 1,9 miljard euro.
Enkele jaren geleden is al een hervorming in de ziekteverzekering doorgevoerd, die patiënten meer doet betalen voor een doktersbezoek en een aantal prestaties uit de ziekteverzekering licht. Dat ging gepaard met de belofte dat de bijdragen aan de ziekenfondsen zouden dalen. Die gaan nu dus omhoog…
Ook de geleidelijke verhoging van de wettelijke pensioenleeftijd tot 67 jaar zit de vakbonden dwars. Omdat maar een kleine groep daadwerkelijk de mogelijkheid heeft zolang te blijven werken komt dit neer op meer werkloosheid, en nog lagere pensioenen. De pensioenen werden al losgekoppeld van lonen en welvaart.
De vakbonden eisen een wettelijk minimumloon, dat in Duitsland in tegenstelling tot in vele andere Europese landen niet bestaat. Zonder wettelijk minimumloon neemt de sociale dumping via invoer van goedkope arbeidskrachten dramatische proporties aan. Een voorbeeld dat de voorpagina’s van de kranten haalde zijn de vleesverwerkingsbedrijven, waar arbeiders uit Oost-Europa aan de slag zijn aan 3 euro per uur. Er zijn reeds gevallen gemeld van contracten aan 1 euro per uur. Op internet worden arbeidsplaatsen aangeboden aan een basis uurloon van 3 euro: wie de kleinste opleg vraagt heeft de job. Om dat soort wantoestanden tegen te gaan vragen de vakbonden een wettelijk minimumloon van 7,5 euro, al met al heel bescheiden. De regering plant daarentegen een combiloon: werken door sociale uitkeringen te combineren met een loonopleg. Langdurig werklozen die in de armoede gedreven zijn door de Harz IV-hervorming onder Schröder, die het onderscheid tussen langdurige werkloosheid en sociale bijstand heeft opgeheven, hebben dan geen keuze meer. In plaats van de sociale dumping te bestrijden, werkt een combiloon ze nog verder in de hand.
Het zit de vakbonden ook dwars dat er 50.000 opleidingsplaatsen voor jongeren in de bedrijven te kort zijn. De bedrijven worden in de watten gelegd, de vergoedingen voor managers swingen de pan uit, toch regent het afdankingen, en zelfs op het vlak van vorming en opleiding komen de bedrijven hun engagementen niet na.
Nog een probleem is de koopkracht. Die staat al onder druk door de hoge energieprijzen en de toegenomen kosten van de ziekteverzekering. Begin 2007 komt daar een verhoging van de BTW met 3 % boven op, in naam van de sanering van de overheidsfinanciën. Dat belet de regering niet te werken aan een verlaging van de belasting op ondernemingswinsten, waarbij in regeringskringen wordt gesproken over bedragen tot 16 miljard euro. Voor hetzelfde bedrag zou je de BTW kunnen verlagen met 2 %.
Aan de linkerzijde
Ondanks de betogingen van 21 oktober kan men niet zeggen dat de vakbonden voor de harde confrontatie met de regering hebben gekozen. Zij hopen alsnog via zachte druk het beleid bij te sturen.
Het zou helpen indien aan de linkerzijde een stevig alternatief bestond voor de grote coalitie. Of dat er gaat komen blijft een open vraag. De relaties tussen WASG en Linkspartei.PDS lopen stroef, en ook binnen beide partijen is de sfeer soms erg verzuurd. In september namen beide formaties apart deel aan de deelstaatverkiezingen in Berlijn en Meckelenburg-Vorpommern. De Linkspartei.PDS kreeg in Berlijn rake klappen en bleef steken op 13,4 %, terwijl de WASG met 2,9 % niet boven de kiesdrempel van 5 % kwam, maar toch een eervol resultaat behaalde. Het einde van het gebikkel is dus nog niet in zicht.
In maart en juni 2007 volgen de beslissende nationale congressen, die moeten leiden tot een fusie tussen beide formaties en de stichting van een al-Duitse politieke partij, links van de sociaal-democratie en de groenen.
(Uitpers, nr. 80, 8ste jg., november 2006)
