“De onwettige militaire junta levert de internationale gemeenschap verder bewijs van haar minachting voor de mensenrechten terwijl ze zich voorbereidt om prodemocratische activisten op te hangen”, aldus Thomas Andrews en Morris Tidball-Binz, speciale VN-rapporteurs in Myanmar voor respectievelijk mensenrechten en buitengerechtelijke willekeurige executies op 10 juni 2022. “Deze doodvonnissen, uitgesproken door een onwettige rechtbank van een onwettige junta, zijn een gemene poging om de bevolking van Myanmar angst in te boezemen.”
Hoewel er sinds de staatsgreep van 1 februari 2021 tenminste 114 mensen ter dood zijn veroordeeld (onder wie twee minderjarigen), zitten er slechts 73 daadwerkelijk in hechtenis. De anderen zijn voortvluchtig of ondergedoken. De militaire junta kondigde afgelopen week aan dat ze zal doorgaan met vier executies. De vier personen werden berecht en veroordeeld in militaire tribunalen en hadden naar verluidt geen toegang tot juridische bijstand tijdens hun afgewezen beroepen, wat in strijd is met de internationale mensenrechtenwetgeving.
Het betreft de 53-jarige Ko Jimmy, ook bekend als Kyaw Min Yu, de leider van de 88 Generation Student Group die opkwam tegen het regime van voormalig dictator Ne Win, en het afgezette 40-jarige NLD-parlementslid Phyo Zayar Thaw. Phyo Zayar Thaw, van 2012 tot 2020 wetgever voor de National League for Democracy was, maakte voor die tijd naam als lid van Acid, de eerste hiphopband van Myanmdiear. Acid maakte de weg vrij voor andere hiphopartiesten uit Myanmar.
Ze werden in januari samen met twee andere anti-coup-tegenstanders ter dood veroordeeld door een militair tribunaal op beschuldiging van verraad en terrorisme. De andere twee mannen zijn Hla Myo Aung en Aung Thura Zaw, die in april 2021 zijn veroordeeld voor het doden van een junta-informant in de gemeente Hlaing Tharyar.
Volgens de Assistance Association for Political Prisoners wil de militaire junta niet zeggen waar ze Phyo Zayar Thaw en Ko Jimmy sinds hun arrestatie vasthouden. Hun familie vreest dat ze zwaar gemarteld zijn. Als de strafuitvoeringen doorgaan, zullen het de eerste gerechtelijke executies in Myanmar zijn sinds 1988. In een persbericht in het junta-dagblad Global New Light of Myanmar van 9 juni verdedigde de junta haar besluit door te stellen dat ze “elk recht heeft om alle bevoegdheden en autoriteiten uit te voeren die door de staatsgrondwet zijn verleend”. Junta-woordvoerder generaal-majoor Zaw Min Tun verklaarde in twee afzonderlijke interviews met RFA Birmese dat de beroepsprocedure tegen de doodvonnissen is afgerond en afgewezen. Er is dus geen kans meer op clementie en “de executie zal worden uitgevoerd”.
Vele buitenlandse regeringen en organisaties hebben de beslissing veroordeeld. De woordvoerder van de secretaris-generaal van de VN, Stéphane Dujarric, zei “diep verontrust” te zijn door het besluit en noemde het, verwijzend naar een artikel in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, een “flagrante schending van het recht op leven, vrijheid en veiligheid van de persoon”. “De secretaris-generaal herhaalt zijn oproep tot eerbiediging van de rechten van mensen op vrijheid van mening en meningsuiting en ook om alle aanklachten tegen degenen die zijn gearresteerd op beschuldiging in verband met de uitoefening van hun fundamentele vrijheden en rechten te laten vallen”, voegde Dujarric eraan toe. De ambassades van Frankrijk en de Verenigde Staten veroordeelden de aankondiging, net als de regering van nationale eenheid NUG. Zelfs de Cambodjaanse premier Hun Sen, die dit jaar de wissel-voorzitter van ASEAN is, heeft er bij de militaire regering van Myanmar op aangedrongen om de geplande executies van de vier politieke gevangenen niet uit te voeren, wat suggereert dat de stap de junta verder zal isoleren en verdere obstakels zal opwerpen om de vrede te herstellen.
Ook Amnesty International noemt het nieuws over de hervatting van de executies ‘schokkend’. Ze riepen de autoriteiten op om het plan “onmiddellijk” te laten vallen en riepen de internationale gemeenschap op om de interventie-inspanningen op te voeren. “Het doodvonnis is een van de vele afschuwelijke manieren geworden waarop het leger van Myanmar angst probeert te zaaien onder iedereen die zich tegen haar heerschappij verzet, en zou bijdragen aan de ernstige mensenrechtenschendingen, waaronder dodelijk geweld gericht tegen vreedzame demonstranten en andere burgers”, aldus de organisatie.
De VN benadrukte ook dat het opleggen van de doodstraf plaatsvond naast de buitengerechtelijke executies van burgers door het leger, die nu op bijna 2.000 worden geschat.
