Woensdag 18 Oktober 2023.
Op woensdagochtend was het Palestijnse dodental in de Gaza Strook opgelopen tot meer dan 3.000 doden (volgens het ministerie van Gezondheidszorg in Gaza, geciteerd in de Britse krant The Guardian), en ongeveer 10.850 gewonden sinds het begin van de bombardementen. Daar zal men de vijfhonderd doden in het dinsdag gebombardeerde Baptist Hospital in Gaza moeten bij tellen. Het Israëlische dodental sinds de Hamas-aanval op 7 Oktober bleef ongeveer gelijk op 1.400 doden — onder wie 63 officieren. De Palestijnse cijfers kunnen niet definitief zijn, aangezien de Israëlische bombardementen op Gaza (met name nu vooral in het zuiden van de Gaza Strook) onverminderd voortgaan.
Andere cijfers: Hamas zou die 7-de Oktober tweehonderd tot 250 Israëli’s — burgers en militairen — gevangen genomen hebben (in plaats van 199, het cijfer van de Israëlische diensten), en wil die ruilen tegen de 6.000 Palestijnen die in Israël gevangen zitten.
Volgens Israëlische militaire cijfers zijn bij die aanval 1.550 Palestijnen gedood, en een 250-tal gevangen genomen. Het totaal van binnenvallende strijders schat de IDF (Israeli Defense Force) op ongeveer drieduizend.
Na dezelfde 7de Oktober de oorlog verklaard te hebben aan Hamas (maar dus feitelijk aan de Palestijnen, het is onzin dit “de oorlog tussen Israël en Hamas” te noemen, het is de oorlog van Israël tegen de Palestijnen, opnieuw en nog steeds) heeft premier Benyamin Netanyahu, in een voorlopig zeker geslaagde poging om zijn wakker geschrokken bevolking verenigd achter zich te krijgen, een nieuwe regering van nationale eenheid kunnen vormen. Daarin werd de oppositie onder haar leider Benny Gantz in het bestuur van de oorlog opgenomen. Een oppositie die trouwens op dit dossier, de behandeling van de Palestijnen, niet veel oppositie gevoerd heeft.
Cliché’s
De Joods-Israëlische bevolking is momenteel, als in verwarring en paniek, verenigd zo niet achter haar regering dan toch zeker achter de IDF, en vrijwel unaniem dat de oorlog tegen Hamas in Gaza tot het einde moet gevoerd worden. Alle anti-Palestijnse dan wel anti-Arabische, vaak racistische, clichés zijn weer gemeengoed.
Veralgemenen is ook hier contraproductief. Natuurlijk zijn er ook Joodse Israëli’s die zich laten horen tégen de totale oorlog, en die bijna dagelijks betogen voor stopzetting van de bombardementen en voor onderhandelingen. Onderhandelingen met Hamas. Militanten lopen de straten van Tel Aviv langs om de aanplakbiljetten af te scheuren die oproepen om Gaza te “extermineren” (een beladen term in Israël), nadat de gerespecteerde radio- en tv-commentator Roy Sharon de wens uitsprak om in Gaza “een miljoen lijken” te zien. Oppositie die tegen deze stroom ingaat is er dus wel degelijk, maar ze is zo klein dat ze in het oorlogsgeraas voorlopig onhoorbaar is.
Wat de niet-Joodse Israëli’s betreft, in hoofdzaak de Palestijnse Israëli’s, iets meer dan 21 procent van de bevolking, die zijn opvallend stil, men kan aannemen uit vrees voor represailles. Recente oproepen aan Israëlische rechterzijde om hen te versassen naar één of andere Arabische entiteit, Israël uit, liggen nog vers in het geheugen.
“Autoriteit”
De Palestijnse kant in deze onevenwichtige oorlog kan moeilijk anders dan de situatie als catastrofaal aanvoelen. Het doet er niet toe dat sommigen de actie van Hamas een grote militaire overwinning tegen Israël noemen. — een inval op Israëlisch grondgebied vanuit de Gaza-openluchtgevangenis (alle voorgaande oorlogen werden buiten Israël uitgevochten); tientallen Israëlische officieren, onder wie veel hogere officieren, gedood of gevangen genomen; een groot militair hoofdkwartier ingenomen met de hele inboedel aan communicatie, computers en data: zoiets was, op deze schaal, niet meer voorgekomen sinds 1974 of, beweren optimisten, sinds 1947: de oorlog is immers niet gedaan.
Wat er wel toe doet is dat Hamas hiermee ontegensprekelijk de leiding heeft genomen van de Palestijnse nationale beweging. Zeker in het licht van de duidelijke verlamming — zelfs spraakverlamming — van de Palestijnse Autoriteit, haar zogenaamde president Mahmoed Abbas, en de hele PLO in de bezette Westoever. Dat dit slecht nieuws is voor iedereen, zal duidelijk zijn. Hamas is op zich al een nauwelijks aanvaardbare partij. Ze komt voort uit de Moslimbroederschap, radicaal islamitisch en verre van tolerant. Ze beschouwt democratische instellingen als heidens, in tegenstelling met haar tegenstander in de Palestijnse politiek, Fatah en de PLO. Ze regeert Gaza op dictatoriale wijze en is zeker voor de vrouwen daar een pemanente ramp.
Voor de “politieke” vleugel van de PLO was Hamas altijd eigenlijk zoiets als een uiterst rechtse zo niet fascistische partij. Wat ze met de aanval van 7 Oktober wilden bereiken, is voer voor psychologen. De overdreven, totaal zwakzinnige en domme bloeddorst van de actie (men denke onder meer aan de overval op de rave party) kon niet anders dan contraproductief uitdraaien met veralgemeende internationale afkeuring en verontwaardiging, en dit niet alleen voor Hamas, maar voor de Palestijnen in het algemeen.
Zo helpen ze de Palestijnse zaak, waar ze zogenaamd voor opkomen, van de kant in de gracht.
Stilte
Aan de kant van de Palestijnse Autoriteit ziet het er ook niet zo goed uit.
Het is nu zestien jaar dat de Gaza strook door Israël belegerd en van de wereld geïsoleerd is, overgeleverd aan de regering van Hamas. Veel contact met de Palestijnen van de Westoever is daar niet. Fatah/PLO en de regering van de Palestijnse Autoriteit hebben wel pogingen ondernomen om met Hamas tot een vergelijk te komen en een gemeenschappelijke regering te vormen, maar dat is altijd afgesprongen op een weigering van de een of de ander.
In niet geringe mate valt dit wel terug te voeren op de ondergeschikte rol die de PA in de bezette Westoever speelt ten opzichte van Israël, de bezetter, voor wie de PA de veiligheid verzorgt, men leze: wel kan optreden à volonté tegen haar Palestijnse bevolking — “een politiestaat” zegt een vriendin — maar niét tegen binnenvallende Israëli’s of tegen amok makende kolonisten (die worden beschermd door het bezettingsleger).
Nu Gaza, na een door bijna alle Palestijnen heldhaftig gevonden operatie, door Israëlische wraakbombardementen gepakt wordt, kon men verwachten dat de Westoever, waar het al tijden rommelt tegen de Israëlische bezetting, in opstand zou komen: de al lang verwachte “derde Intifada”. Maar niets daarvan, het bleef oorverdovend stil in Jenin en in Nabloes, om van de regeringszetel Ramallah niet te spreken. De verklaring daarvoor zou zijn dat de PA-politie alle actie verbiedt, en daar serieus haar werk van maakt. Zo had Israël een front minder om zich zorgen over te maken, courtesy Mahmoed Abbas.
In Israël liet de regering weten dat ze de oorlog tegen Hamas zou voeren tot de “terroristen-organisatie” volledig geliquideerd zou zijn. Door bombardementen van de luchtmacht en met drones. Door een grondoorlog met tanks en infanterie en nog andere troepen, waarvoor Netanyahu onmiddellijk 300.000 reservisten opriep, die rond de grenshekken van de Gaza-Strook verzameld werden. Israël gaat er prat op “elke centimeter” van de Gaza-Strook van buiten te kennen. Israëlische militaire adviseurs wezen er wel op (zoals ook alle andere adviseurs) dat de Strook binnengaan voor een grondoorlog een uiterst bloedige onderneming zou worden, aangezien de Hamas ze daar goed voorbereid zou opwachten. Maar dat kon niet deren, de beslissing was genomen. De bombardementen waren al bezig.
De Palestijnen in Gaza werden aangemaand het noorden van de Strook te verlaten, in een evacuatie naar het zuiden. Dat sloeg grosso modo op bijna de noordelijke helft van de Gaza. Strook, en op om een bij het miljoen tot anderhalf miljoen mensen. Die kregen voor hun evacuatie twee ‘corridors’ aangewezen, waarin ze veilig konden doorreizen naar onder meer Rafah (en de gesloten grensovergang met Egypte). Het belette de luchtmacht niet die corridors te bombarderen, zoals ook de stadjes in het zuiden.
Uitzaaiing van de Oorlog
Internationaal kwamen nu al gauw een paar aspecten uit de verf die de contouren van het treffen nog somberder maakten. Ten eerste was er de zorg dat met de verdieping van de oorlog in Gaza, buurlanden zouden meegesleept worden, en dan de regio. Immers zitten in het zuiden van Libanon, dat is dus vlakbij de noordgrens van Israël, de sjiietische Hezbollah milities, die Israël vanuit het noorden zouden kunnen aanvallen of op z’n minst beschieten. De Hezbollah is, dat weet men uit ondervinding, beter getraind, gedisciplineerd en bewapend dan Hamas. Zij wordt gefiniancierd en min of meer gestuurd door Iran. Israël had al lang graag een oorlog tegen Iran gevoerd. Zou dit noordfront, als het er kwam, Iran in een oorlog kunnen meeslepen? (Dat land was trouwens al met de vinger gewezen als grote verdachte die Hamas met zijn actie kon geholpen hebben.) En een oorlog met Iran kan niet te overziene implicaties met zich meebrengen.
Voor VS ongelegen
Ten tweede kwam deze crisis op een voor de Verenigde Staten uiterst ongelegen moment. President Joe Biden maakte zich immers op voor een grote Midden-Oostenreis. Het ging er nu om Saoedi Arabië, een land met ambities, bij de zogenaamde Abraham-akkoorden te krijgen door het de staat Israël te doen erkennen en er diplomatieke betrekkingen mee aan te knopen, wat andere Golfstaten al min of meer gedaan hadden. Dat was een onder Donald Trump bedachte manier op het Arabisch-Israëlisch conflict op te lossen door, in grote lijnen, de Arabische landen af te kopen met economische afspraken, waarbij de Palestijnse kwestie in een hoekje vergeten zou achterblijven — hùn mening zou hierbij alleszins niet gevraagd worden.
Wie een beetje vertrouwd was met het Midden-Oosten wist dat dit illusoir was, maar dat kon de pret niet drukken. Ook niet toen verschillende Arabische landen lieten weten dat het plan niet naar hun smaak was. (Het lijkt er op dat sommige Arabische regimes toch nog moeten uitkijken voor de gemoederen van hun bevolking – “de Arabische straat” zoals dat vroeger heette.) Dus de reis werd gepland en Biden zou gaan. De Hamas-crisis maakte al gauw duidelijk dat het bezoek van de president aan de regio niet meer zou gaan over enig Abraham-akkoord, maar over een poging om de oorlog met Hamas — van Israël met de Palestijnen dus — in goede banen te leiden en vooral te beletten dat hij zich zou uitbreiden. Dat akkoord zou voor volgende keer moeten zijn.
De Tweede Nakba heet Transfer
Nog iets anders begon uit de verf te komen. Dat was de nabijheid van de “Tweede Nakba” voor de Palestijnen. Het wezen van het Israëlisch-Palestijns conflict is dat Israël sinds 1947 steeds meer land inneemt en daar de Palestijnse bewoners afduwt. Elke oorlog, elke schermutseling, wordt daarvoor te baat genomen. De logica ervan, die in Palestijnse ogen al gauw overduidelijk werd, is dat dit op termijn naar een “Transfer” moet leiden, een gedwongen evacuatie van de overblijvende Palestijnen naar “elders”. Naar Jordanië, naar Egypte, ook waar dan ook. Natuurlijk wordt dit in Israël geregeld ontkend, maar evengoed duikt de notie even geregeld weer op in een tekst van een verre rechtervleugel, of een lapsus van een politicus. Dit terwijl de geleidelijke onteigening en uitdrijving van Palestijnen in Oost Jeruzalem en in de Westoever, en hun vervanging door Joodse kolonisten, versneld doorgaat.
Dat klinkt nu duidelijk door in de Israëlische redeneringen over hun plannen voor de oorlog en de Gaza Strook na de oorlog. Men denkt niet na de uitroeiing van Hamas terug te keren naar de toestand zoals hij tevoren was. Men denkt aan een onderhandeling met buurlanden, eventueel Egypte, over wie de Strook uiteindelijk over zal nemen. Men denkt aan een eindbestemming voor de ongeveer 2,3 miljoen Palestijnen die er wonen. En die nu, zie boven, door Israël via geschikte corridors naar het zuiden gemaneuvreerd worden, naar, precies, Rafah en de poort naar Egypte. Men hoeft niet eens een Palestijn te zijn om te zien waar dit om draait.
Er is nog veel meer, maar met dit alles in het hoofd keken de Palestijnen, keek de Arabische, zelfs de moslimwereld op toen dinsdagavond de bom viel op het Baptist Hospital in Gaza, en volgens de woordvoerders daar minstens vijfhonderd doden veroorzaakte, wat kwam door het feit dat het ziekenhuis diende als toevlucht voor reeds uit het noorden voor de bombardementen vluchtende families. Er zouden trouwens nog eens zo veel slachtoffers onder het puin begraven liggen.
Twee dingen kwamen nu onmiddellijk op het scherm. Israël had in zijn bloedstollende oorlogsverklaringen gezegd dat het àlles zou bombarderen waar men kon vermoeden dat Hamas infrastructuur, bewapening of schuilplaatsen had, scholen, ziekenhuizen inbegrepen. Dus niemand keek er echt van op dat de Israëlische luchtmacht het Baptist Hospital bombardeerde. Dat werd door de woordvoerders daar ook zo aangekondigd. De IDF zei dan van niets te weten. Dat is, voor de IDF, het routine antwoord. Later zei men dat de zaak onderzocht zou worden. Dat is ook routine. Dan hoorde men Israël zeggen dat het een al dan niet defecte raket van de Islamitische Jihad-organisatie was, die van haar baan was afgeweken. De Islamitische Jihad ontkende dat. Zodat iedereen kon kiezen wie te geloven. Israël heeft al eerder militaire wandaden ontkend, en ze later toch toegegeven. De islamitische Jihad heeft al eerder kaduke raketten de lucht ingestuurd. Wat ons interesseert zijn de gevolgen, nog afgezien van de vijfhonderd op meer uiterst onschuldige slachtoffers die hier weer weggepraat worden.
Want onmiddellijk nadat het nieuws van het gebombardeerde Baptist Hospital bekend werd, ontplofte de Westoever die zo kalm geweest was. Zelfs in Ramallah liepen betogingen naar de PA gebouwen. In Beiroet trok een woedende menigte naar de Amerikaanse ambassade.
Bijna gelijktijdig berichtten Mahmoud Abbas, de Palestijnse zogenaamde president, én de koning van Jordanië dat zij VS president Joe Biden niét zouden ontmoeten op de afspraak in Amman, de Jordaanse hoofdstad. Kort daarna verklaarden woordvoerders in Egypte, in Jordanië en in Libanon dat hun landen in geen geval zouden toelaten dat er Palestijnen uit de bezette gebieden over hun grenzen gedreven werden. Dat Libanon, Jordanië of Egypte niet zouden weten wat aangevangen met een miljoen vluchtelingen uit Gaza, doet hier niet eens ter zake.
Joe Biden is toch naar Israël gegaan om te praten met Bibi Netanyahu die hij al zo lang kent, misschien om de Israëli’s tot rede of voorzichtigheid te brengen, en om nog eens de eeuwige en onverbrekelijke alliantie met Israël te benadrukken. Vanzelfsprekend was in het geval van het Baptist Hospital zijn keuze gemaakt: niet Israël had dit gedaan, maar “een andere partij”.
Hij stond daarin niet alleen. In Europa had de EU-Commissie niet veel tijd nodig om alle steun aan de Palestijnen te bevriezen zoniet af te schaffen, bij monde van Dr. Ursula Von der Leyen, die daarmee trouwens ook niet aan haar proefstuk van blinde Israël-aanhankelijkheid was. Gelukkig was er in de EU top genoeg politieke luciditeit aanwezig om haar tot de orde te roepen. Al was dat natuurlijk niet genoeg. De EU en de VS zijn de twee wereldmachten die de Palestinapolitiek van Israël al 75 jaar niet alleen gedogen en beschermen, maar ook mogelijk maken. En die al jaren zwijgen, onder meer over het 16-jarige middeleeuwse beleg van Gaza en zijn 2,3 miljoen inwoners.
Abbas
Mahmoud Abbas, die al die tijd gezwegen had, sprak in Ramallah de wereld en zijn mensen toe. Briljant was hij niet, en uiteraard zeer moe. Maar zijn bottom line had hij begrepen: in geen geval, zei hij, kon men toelaten dat er Palestijnen weer verdreven werden. Die Palestijnen riep hij op om te blijven waar zij waren, wat Israël ook kon beweren. Want blijven waar zij zijn, in Palestina, is voor Palestijnen nog steeds het enige doeltreffende wapen dat zij tegen Israël in het geweer kunnen brengen.
Hebben de Arabische landen rondom de oorlog in alle stilte een beetje kunnen afremmen? Of volstond daarvoor het gebombardeerde ziekenhuis? Woensdagavond leek het geraas een beetje bekoeld te zijn. Voor zover bekend, was de Israëlische invasie met grondtroepen nog niet van start gegaan.