Dirk Van Duppen, dokter van Geneeskunde voor het Volk, actief in België (Deurne) maar ook in Libanon, ontwerper van het Belgische Kiwi-model, milieuactivist en schrijver, kreeg in augustus 2019 te horen dat bij hem een terminale pancreaskanker was vastgesteld. Hij besloot door Thomas Blommaert, EPO-uitgever, te laten optekenen hoe de tijd is verlopen die hem werd toegemeten. Die tijd werd een consequent engagement voor het volk.
Dirk Van Duppen (1956) brengt zijn jeugd door in Gierle, een dorp in ‘het katholieke, bekrompen, Kempense platteland’, zoals hij zijn geboortedorp typeert. Een humanioraleraar raadt hem aan Het Communistisch Manifest van Karl Marx en Friedrich Engels te lezen. Diezelfde leraar maakt er geen punt van als hij spijbelt om te gaan betogen tegen de Amerikaanse oorlog tegen Vietnam en tegen de gevechtsvliegtuigen van Paul Vanden Boeynants. Dirk wordt al vlug lid van de Kommunistische Jeugdbond die in Turnhout vergadert. Na de humaniora gaat hij bij Zwaneven, een leerlooierij in Oud-Turnhout, werken. De eigenaar is niemand minder dan Omer Vanaudenhove, ook eigenaar van Shoe-Post en voormalig voorzitter van de PVV, de liberale partij die nu Open VLD heet. Omdat Vanaudenhove een loonopslag weigert leggen de arbeiders in de zomer van 1975 het werk neer. Van Duppen leert tijdens deze staking dat ‘de flikken het gereedschap van de baas’ zijn. Uiteindelijk krijgen de arbeiders vijf frank opslag en een werkzekerheid voor twee jaar.
Na zijn legerdienst voelt Van Duppen zich aangetrokken tot Geneeskunde voor het Volk, de door Amada, nu PVDA, opgerichte artsenpraktijken die gratis geneeskunde verstrekken. Daarom gaat hij samen met zijn broer Jan geneeskunde studeren. In 1985 trekt hij samen met zijn vrouw Lief, eveneens arts, naar Libanon om er gedurende een jaar in het Palestijnse vluchtelingenkamp Bourj El Baranjneh, in de zuidelijke buitenwijken van Beiroet, te werken. Terug in België richten Dirk en Lief op basis van hun werk in de vluchtelingenkampen Geneeskunde voor de Derde Wereld op. Dat is een zusterorganisatie van Geneeskunde voor het Volk die inmiddels omgedoopt werd tot Viva Salud.
Na zijn terugkeer uit Libanon wordt Dirk Van Duppen arts van de groepspraktijk van Geneeskunde voor het Volk in Deurne-Zuid. Die praktijk heet de Bres. Al vlug ontdekt hij dat ziekte en gezondheid voor een groot stuk te maken hebben met je levensomstandigheden. Uit een onderzoek dat hij samen met dokters van de groepspraktijk van La Louvière voert blijkt dat onzekerheid op het werk gedachten aan zelfdoding veroorzaakt. Er bestaat ook een verband tussen ongelijkheid enerzijds en ongezondheid en onbehagen anderzijds. Voor Geneeskunde voor het Volk is de baseline: kapitalisme maakt ziek en de gezondheidszorg is ziek van het kapitalisme.
Gratis geneeskunde was gedurende jaren een doorn in het oog van de gevestigde machten, meer bepaald van het artsencorps. Vooral de Orde van Geneesheren (nu Orde van Artsen) voerde een verbeten strijd tegen de dokters van Geneeskunde voor het Volk. Omdat die weigerden lidgeld aan de Orde te betalen, volgde een reeks van processen, schorsingen, bezoeken van deurwaarders, huisbezettingen enz. Pas onlangs erkende de Orde het recht van de artsen van Geneeskunde voor het Volk om gratis geneeskunde te beoefenen. Momenteel doen in België 250.000 patiënten een beroep op gratis eerstelijnsgezondheidszorg.
Cholesteroloorlog
Als dokter botste Dirk Van Duppen op de schandalen van de geneesmiddelenindustrie en van het gezondheidsbeleid. Zo bestond er voor het geneesmiddel Zocor tegen te hoge cholesterol alleen terugbetaling als het cholesterolgehalte hoger lag dan 250 milligram per deciliter bloed. Wie 249 milligram had kon terugbetaling vergeten. Van Duppen ontdekte dat patiënten die Zocor nodig hebben geen terugbetaling krijgen, patiënten die het middel niet nodig hebben wel. In drie jaar tijd verdrievoudigde het gebruik van Zocor. De kosten voor de ziekteverzekering volgden. Wanneer het patent van Zocor vervalt en Van Duppen het Riziv (Rijksinstituut voor Ziekte en Invaliditeit) om terugbetaling voor een generische cholesterolverlager vraagt die even goed is als Zocor maar 40 procent goedkoper, wordt de aanvraag geweigerd.
De cholesteroloorlog is begonnen. Maar Van Duppen staat niet alleen. De Vlaamse Vereniging van Huisartsen kiest hem zelfs als afgevaardigde voor het overleg tussen de medische sector en de minister van Volksgezondheid Rudy Demotte. De farma-industrie probeert hem tevergeefs uit het overleg te weren. In 2004 schrijft Van Duppen dan zijn ophefmakende boek De Cholesteroloorlog. Het boek is een aanklacht tegen de industrie en haar geldhonger en pleit voor een ander geneesmiddelenbeleid.
Kiwimodel
Voor de uitbouw van zo’n beleid haalt Van Duppen de mosterd in Nieuw-Zeeland. Daar schrijft de overheid aanbestedingen uit voor het op de markt brengen van geneesmiddelen. Alleen voor de beste keuze bestaat terugbetaling. Daardoor werden geneesmiddelen in Nieuw-Zeeland negentig procent goedkoper dan in België. Mocht het Kiwimodel in België worden toegepast zou die zo maar eventjes een besparing van anderhalf miljard euro opleveren. Samen met de KWB organiseert Geneeskunde voor het Volk een petitie voor de invoering van het kiwimodel in België. Vrij snel staan honderdduizend handtekeningen onder de petitie. De grote farmabedrijven organiseren een offensief tegen het kiwimodel. Dat komt er ook niet. In de nacht van 22 op 23 maart 2005 torpederen de liberale volksvertegenwoordigers Maggie De Block (huidig minister van Volksgezondheid) en Yolande Avontroodt het model. De kiwi vervelt tot een kiwi light. Na het parlementsdebat dalen de prijzen van medicijnen. Tussen haakjes: het Planbureau berekende onlangs dat het kiwimodel voor honderd geneesmiddelen jaarlijks 500 miljoen euro opbrengt.
Fijn stof
Dirk Van Duppen verscheen overal waar voor gezondheid en rechtvaardigheid werd gestreden. In 1979 nam hij deel aan de bezetting van de Arenaweide in Deurne-Zuid waar de gemeente midden een sociale woonwijk twaalf hoogbouwblokken wou neerpoten. Nadat hij in zijn praktijk vaststelde dat zes kleuters op de tien puffers tegen astma gebruikten, startte hij samen met Ademloos een actie tegen het fijn stof, met name tegen de geplande Lange Wapperbrug. De ‘socialistische’ Antwerpse burgemeester Patrick Janssens wou dat project echter niet laten vallen onder het motto Walk and don’t look back. Toch werd de Lange Wapper in 2009 weggestemd en werd voor de overkapping van de ring geopteerd.
Dirk Van Duppen werd voor de PVDA eerst districtsraadslid in Deurne en later OCMW-raadslid en gemeenteraadslid in Antwerpen. Zijn lidmaatschap van de OCMW-raad en meer bepaald van de comités voor bijzondere bijstand werd een traumatische ervaring. Hij botste op hardvochtigheid en totaal gebrek aan kennis en inzicht. Zo draaide de Antwerpse intercommunale Waterlink na 2009 bij vijftienhonderd gezinnen de waterkraan dicht wegens achterstallige facturen. Na vele acties werd die praktijk pas in 2018 stopgezet.
Een steen verlegd
Nu het debat over euthanasie in alle hevigheid woedt, schrijft Dirk Van Duppen: ‘Als het zover is wil ik zelf mijn moment kiezen. Die gedachte geeft rust, ik ga niet creperen, dat heeft geen zin.’ Over de dood schrijft hij het volgende: ‘Je kan het leven niet los van de dood zien, je kan die twee niet scheiden. Want de dood is al in het leven aanwezig zoals het leven ook in de dood zit.’ Tegelijk denkt hij aan zijn vrouw en kinderen van wie hij zielsveel houdt.
Tot slot schrijft Dirk Van Duppen: ‘Ik zie de wereld kantelen, ik geloof dat het goed komt.’ We kunnen alleen maar hopen dat het geloof van Dirk ooit werkelijkheid wordt. Hij heeft zich daar in ieder geval zijn hele leven voor ingezet en zijn gevoel ‘dat ik een steen heb verlegd in mijn leven’ is meer dan terecht.
Dirk Van Duppen – – Opgetekend door Thomas Blommaert – EPO – 122 blz. – 15 euro
