De kiezers van 43 lidstaten van de VS en die van Washington DC hebben veel minder gemerkt van de campagne voor de presidentsverkiezingen, dan die van de 7 “swing states’. Alsof ze er niet toe doen. Want van die 44 is toch al, behoudens grote verrassing, geweten welke kiespersonen ze naar het kiescollege sturen dat dan de keuze maakt. De democratische grondregel dat een meerderheid het haalt, geldt niet voor de VS. Trouwens, de kans bestaat dat het Hooggerechtshof ook deze keer kiest wie presidnet wordt.
De zeven
De jongste peiling van de New York Times/Siena heeft slechts oog voor Nevada, Arizona, Georgia, Wisconson, Michigan, North Carolina en Pennsylvanië. In die staten wordt zowat elke mogelijke categorie en subcategorie apart gepeild. Hoe stemmen Latino vrouwen jonger dan 39 uit de buitenwijken? Dat zullen we weten. Hoeveel stemmen halen Harris en Trump over de ganse VS? Wordt niet eens meegedeeld, dat heeft geen enkel belang, van 43 staten en Washington DC weten we toch al welke kleur hun respectieve kiespersonen zullen hebben. Alleen die 7 maken het verschil.
Het komt er dus niet op aan een meerderheid van stemmen te halen. De VS zijn een van de weinige staten waar die meerderheid niet telt. Of Harris in Californië 51 of 75 % haalt, het maakt niet uit. Wel wat ze in Michigan haalt. One man, one vote?
Nu, Europa moet inzake democratisch gehalte van zijn kiessystemen niet te hoog van de toren blazen. In het Verenigd Koninkrijk heeft Labour een indrukwekkende meerderheid aan zetels met 35 % van de stemmen; in Frankrijk overheerst nu een partij, LR, die schommelt tussen 5 en 8 % van de stemmen. We mogen hier ook ons staatshoofd niet kiezen, maar die heeft gelukkig toch geen vergelijkbare politieke macht. Eentje wou wel de abortuswet torpederen, maar dat is niet gelukt.
Senaat
Dat een kandidaat met een minderheid van stemmen toch president wordt, zoals George W. Bush in 2000 en Donald Trump in 2016, is echter niet de enige schaduw over het VS-systeem. Deze dinsdag wordt ook een derde van de Senaat, 34 van de 100 zetels, vernieuwd.
Een kleine verschuiving in een weinig bewoonde staat als Montana kan de Democraten de meerderheid in de Senaat kosten. Montana heeft 1,1 miljoen inwoners, Californië bijna 40 miljoen. De samenstelling van die Senaat is dus erg onevenredig. En het gaat hier wel om een instantie die bijzonder veel macht heeft. Zelfs als Harris wint, zal ze waar gehandicapt zijn door een vijandige Senaat. Want de Democraten hebben zeven bedreigde zetels in de Senaat, de kans is dus wel erg groot dat ze, zelfs met een eventuele meerderheid aan stemmen, in de Senaat een minderheid worden.
Het Huis van Afgevaardigden oogt democratischer. Het gaat hier wel om één gekozene per district, wat dus geen enkele evenredigheid tussen aantal stemmen en gekozenen waarborgt. Bovendien wordt het systeem al generaties vervalst door ‘gerrymandering’, het verknippen van de districten. Men zorgt bij voorbeeld voor een afbakening van een district met zwarte kiezers die overwegend Democraat stemmen, met daarnaast een veel gemengder waar Republikeinen de zetel halen met kleinere percentages. Want vooral in staten met Republikeinse meerderheden is men daar straf in.
Er is ook een vorm van gerrymandering in het uitoefenen van het kiesrecht. Staten beslissen over de manier waarop burgers hun stemrecht al dan niet kunnen uitoefenen. In sommige staten,vooral de zeven ‘swingers’, liggen Trumps experts op de loer om sommige kiezers een stembiljet te ontzeggen op grond van lokale regels of onder andere formele voorwendsels. Vooral dan kiezers van wie men door hun huidskleur vermoedt dat ze verkeerd zouden stemmen. In 2000 won Bush van Al Gore omdat een flink pak stemmen van zwarte kiezers in Florida niet mochten meegeteld worden.
Het Hof
En welke instantie had daarover het laatste woord? De Supreme Court, het Hooggerechtshof, koos na weken van controverse de winnaar: Bush, ook al had die nationaal minder stemmen dan Gore.
De term Hof schept verwarring. Het gaat steeds minder om juridische instelling, zeker de voorbije jaren is dat Hof nog meer een zeer belangrijke politieke instelling geworden, minstens even belangrijk als het parlement.
Het is dit Hof dat beslissingen neemt over essentiële zalen als abortusrecht, binnenkort wellicht homohuwelijk. Dat Hof maakte onder meer een einde aan de beperking op giften voor politieke campagnes, waardoor miljardairs nu met geld kunnen smijten. Dat Hof heeft dit jaar onder meer federale regels over milieubescherming uitgehold. Het gaf steden toestemming om daklozen te bestraffen. Het verruimde aanzienlijk de immuniteit van de president – in casu Trump – inzake officiële daden. Het Hof haalt de rechtstaat onderuit, merkte huidig president Joe Biden op.
Dat Hof heeft een klein democratisch draagvlak. Het is momenteel een door en door reactionaire politieke instelling omdat Trump tijdens zijn vier jaar in de gelegenheid was drie rechters, van de negen, aan te duiden. Niet voor de duur van zijn termijn, maar voor het leven. De komende generaties zitten daardoor met een zeer rechtse politieke waakhond.
Wie weet of dat Hof niet opnieuw, zoals in 2000, de president kiest in geval van contestatie. We weten nu al wie de voorkeur heeft.
