Het gaat om de grootste manoeuvres sinds 1983 die in echte koudeoorlogstraditie, de mobiliteit en de capaciteit van de troepen aan de oostgrenzen van de NAVO moeten evalueren. De VS en zijn Europese bondgenoten willen daarbij zowel de militaire infrastructuur, de commandostructuren en bevoorradingsroutes testen. Het gaat om een ‘multidomein’-operatie waarbij overeenkomstig de jongste VS-doctrine cyber en ruimte zullen toegevoegd worden aan de klassieke domeinen van land, lucht en zee. Hoewel de eigenlijke manoeuvres pas in mei starten en tot in juni zouden duren, is het logistieke deel al eind januari van start gegaan. Een 500-tal Amerikaanse tanks, ander zwaar wapentuig en duizenden voertuigen zullen in de komende weken worden ontscheept in Europese luchthavens en zeehavens. De haven van Antwerpen speelt een cruciale rol. Voor de ontscheping daar krijgen de VS-troepen de steun van Belgische eenheden. Andere havens die als transporthub gebruikt worden zijn Vlissingen (Nederland), Bremerhaven (Duitsland) en Paldiski (Estland). In praktijk zijn er heel wat aparte oefeningen, met de ‘Joint Warfighting Assessment 20’ als groot sluitstuk, waarin 38 militaire concepten en capaciteiten worden geëvalueerd tijdens een toekomstige oorlog in 2028.
Rusland
NAVO-Secretaris-Generaal Jens Stoltenberg beweert dat deze massale troepenontplooiing niet gericht is tegen Rusland. Dat lijkt moeilijk vol te houden en de feiten spreken dat tegen. De militaire oefeningen spelen zich voornamelijk af in de Baltische staten en Polen, dichtbij de Russische grens met een belangrijke rol voor Duitsland als operationele hub in drie zogenaamde ‘Convoy Support’ centra. De Duitse militaire doctrine onderstreept het strategisch belang van Duitsland voor de militaire opbouw tegen Rusland. “Rusland heeft laten zien dat het in staat is om grenzen in Europa te hertekenen met militaire macht via de annexatie van de Krim. Dat deed een alarmbel rinkelen bij veel NAVO-leden, meer in het bijzonder onze oostelijke buren”, aldus Luitenant-Generaal Schelleis op een persconferentie in Berlijn over de NAVO-oefening. Even terzijde. Het is een voorbeeld van de militaire eenzijdigheid van de NAVO. De NAVO-oorlog om Kosovo heeft evenzeer de kaart hertekend. De rasse oostwaartse uitbreiding van de NAVO richting Rusland heeft defacto ook tot grondige hertekening geleid van de Europese kaart met grote veiligheidsconsequenties voor Rusland.
Sinds de annexatie van de Krim in 2014 staat Rusland heel centraal als bedreigende factor in de NAVO-slotverklaringen. De Krim en het optreden van Moskou in Oekraïne vormen tegelijk dankbare argumenten voor stijgende defensiebudgetten (niet toevallig beslist in 2014 op de NAVO-top in Wales) en de militaire opbouw aan de oostgrenzen van de NAVO. Hoewel de machtsverhoudingen tussen Rusland en het westers bondgenootschap in complete wanverhouding staan, wordt Rusland afgeschilderd als een gevaarlijke tegenstander die als het ware op het punt staat om de oostelijke NAVO-lidstaten aan te vallen. Het Russische Defensiebudget is amper veel groter dan dat van Frankrijk of Duitsland en vertegenwoordigt slechts 6,5% van het defensiebudget van de NAVO-lidstaten. De slechte economische toestand zorgt ervoor dat het Rusland aan de middelen ontbreekt om stevig te investeren in zijn legerapparaat, nu al goed voor goed 4% van het BBP.
Militaire opbouw in Oost-Europa
Twee maanden na de annexatie van de Krim startte president Obama een militair programma op, het European Reassurance Initiative, inmiddels omgedoopt tot European Deterrence Initiative (EDI). Het programma ter waarde van 1 miljard dollar in de beginperiode, moest de militaire capaciteiten en ‘responsiveness’ van de westerse alliantie in vooral Polen en de Baltische staten tegen ‘destabiliserende activiteiten’ verhogen, een duidelijke vingerwijzing naar Rusland. Ondertussen heeft President Trump – hoewel hij de NAVO nog ‘obsolete’ (verouderd) heeft genoemd en vindt dat Europa zelf meer verantwoordelijkheid moet nemen (lees meer moet investeren) – het budget bijna verzesvoudigd naar 5,6 miljard dollar. Helemaal altruïstisch is dat niet want het aanscherpen van de militaire banden met Polen en de Baltische staten, die inmiddels hun militaire budgetten drastisch hebben doen stijgen tot de vereiste NAVO-norm van 2%, legt de Amerikaanse wapenindustrie geen windeieren. Bovendien verstevigt het programma de verankering van Amerikaanse troepen in de regio. Op de NAVO-top in Warschau (2016) werd dan ook nog eens beslist om de ‘voorwaartse aanwezigheid’ van de NAVO in Polen en de Baltische staten te versterken met 4 multinationale bataljons op roterende basis die op korte termijn gevechtsklaar moeten kunnen zijn. Roterend, omdat de NAVO-Rusland-Stichtingsakte uit 1997 de ‘permanente stationering’ van een substantieel extra troepen op het grondgebied van de nieuwe NAVO-lidstaten verbiedt. De NAVO beweert dat de termen van de afspraken worden gerespecteerd, door ze ‘permanent’ te roteren. Sindsdien is het aantal militaire oefeningen en de omvang ervan in de grensstreek sterk de hoogte ingegaan.
Dat daar ook nog eens een grootschalige versie van komt op een schaal die we alleen maar kennen uit de Koude Oorlog zal Moskou allesbehalve gunstig stemmen. Tot nu toe houdt Rusland zich op de vlakte, maar laat het er geen twijfel over bestaan dat het zich geviseerd voelt en deze ‘war games’ alleen maar tot spanningen kunnen leiden. Russisch minister van Buitenlandse Zaken Lavrov benadrukt dat het niet Rusland is dat de dominante macht is in Europa, maar de NAVO. “Hoewel de hele ruimte daar oververzadigd is door militaire faciliteiten en wapens, hoewel de uitbreiding van de NAVO naar het oosten al tot ernstige problemen heeft geleid op het gebied van strategische stabiliteit in Europa, gaat de fusie tussen de NAVO en de Europese Unie door”, aldus Lavrov. “NAVO-leden hebben geprobeerd gezamenlijke oefeningen te houden en om neutrale EU-leden, zoals Finland en Zweden, aan zich te binden. In het kader van de NAVO-samenwerking met de EU hebben ze een speciale term bedacht – militair Schengen -, een opwaardering van de transportroutes naar de oostelijke grens van de alliantie, zodat gevechtsuitrusting ongehinderd naar het oosten kan. Ik geloof dat dit voldoende is om te beseffen hoe gevaarlijk een dergelijk spel is”, aldus Lavrov nog.