De gebeurtenissen in het Midden-Oosten tonen volgens professor Anciaux ” duidelijk de kolossale mislukking aan van de Israëlisch-Amerikaanse politiek in het Midden-Oosten aan”. Zij die moesten verslagen worden komen versterkt uit de strijd. De vraag is of de VS en Israël dat begrepen hebben. De VS zullen wellicht ten gevolge van Bush’ electorale nederlaag een koerswijziging moeten doorvoeren, maar “ik denk dat de Israëli’s niets begrepen hebben”, zegt professor Robert Anciaux, professor emeritus ULB in economische, politieke en sociale wetenschappen, specialist Midden-Oosten in een interview.
Zullen de recente verkiezingen in de VS volgens u de buitenlandse politiek van de VS wijzigen?
Op globaal vlak denk ik dat de VS-politiek zal gewijzigd worden door de nieuwe meerderheid in het Congres en in de Senaat in de mate dat ze een meer multilaterale politiek zal ontwikkelen dan de huidige unilaterale politiek van de regering Bush. Dat zal de visie van de VS wijzigen in hun relaties allereerst met de Europese bondgenoten en meer algemeen met de wereld in haar geheel. Ik zou zeggen dat een belangrijke wijziging is dat het neoconservatieve kamp, de haviken, aan invloed verliezen. Zij die hun politiek baseren op de strijd tegen het terrorisme met in de praktijk interventies in Iran en vooral in Irak, zullen aan macht inboeten. Wat ook zal veranderen is de visie die de VS had voor de laatste verkiezingen ten aanzien van Syrië, Iran en Palestina.
Voor Groot-Brittannië ben ik heel streng. Tony Blair heeft een heel volgzame politiek gevoerd ten aanzien van de VS. Nu de politieke wind draait in de VS verandert Tony Blair ook van toon en volgt hij de nieuwe meerderheid. Hij formuleert heel voorzichtig andere wegen voor de buitenlandse politiek van de VS-Democraten. Voor de Engelsen verandert dit niets. Ze hebben zeker geen nieuwe opvatting of politieke visie. We hebben hier te maken met een Engelse leider die exact de VS-buitenlandse politiek volgt.
Gaat Bush proberen Iran en Syrië tactisch naar zich toe te trekken om een uitweg te vinden in Irak?
Toen de VS eerst Afghanistan en daarna Irak zijn binnengevallen, was het duidelijk dat ze in dezelfde adem het lot van Syrië en van Iran wilden bezegelen. In de hoofden van de Bush-administratie gingen ze zich onmiddellijk met Syrië bemoeien na het beëindigen van de oorlog in Irak en daarna zouden ze even snel Iran aanpakken. Iran is toch wel een andere koek dan Syrië. Anderzijds weten we dat Syrië min of meer een bondgenoot is van Iran, dat het wel de zwakke schakel is en dat de VS dus eerst de zwakke schakel zouden aanvallen. De strategie van de VS is duidelijk: zich eerst installeren in Afghanistan, dan in Irak – dat maakt dat Iran omcirkeld is – daarna Syrië aanpakken, wat de cirkel rond maakt. In de logica van zij die deze politiek promoten, een politiek van interventie en opbouw van een nieuw Midden-Oosten, moest het geval Iran geregeld worden zoals het probleem Irak en Afghanistan werden geregeld. Het groot probleem is dat de VS zijn vastgereden in Irak en dat maakt het weinig waarschijnlijk dat ze nog de middelen hebben om zich met Syrië bezig te houden. De VS deden wel pogingen om oude vetes terug op te rakelen van de Libanese onafhankelijkheid en ze stookten dus in Libanon om zich los te trekken van Syrië. Tijdens de Irak-oorlog hebben de VS wel degelijk pogingen ondernomen om Syrië in de pas te doen lopen. Ze zijn niet verder kunnen gaan omdat ze vastgereden zijn in Irak. Dat is nu duidelijk en dat maakt dat Iran aanpakken nu wel zeer onwaarschijnlijk wordt.
Nu met de nieuwe meerderheid in het Congres en in de Senaat is het evident dat de VS niets zal ondernemen, niet in Iran, ook niet in Syrië. De VS zal moeten aanvaarden dat Iran een rol zal spelen van regionale mogendheid. Dat is het ook.
De vijandigheid van Bush ten aanzien van Iran blijft sterk. Maar Bush heeft zich moeten ontdoen van Donald Rumsfeld, één van de grootste pleitbezorgers van die politiek en de aanstoker zelfs. Ook Wolfowitz is weg van het Witte Huis en zal zijn stempel niet meer kunnen drukken op de unilaterale, oorlogszuchtige politiek van de VS, die gemaakt heeft dat de VS staan waar ze nu staan.
Inzake het Israëlisch-Palestijns conflict en de oorlog van Israël tegen Libanon, heeft het velen verbaasd dat er in Libanon een sterk verzet was van Hezbollah tegen het Israëlisch leger. Zo sterk zelfs dat Hassan Nasrallah verklaarde dat zij het grote Midden-Oosten aan het realiseren zijn, niet de Arabische staten, niet de VS van Bush, maar de volkeren in het Midden-Oosten. Is de oorlog van Israël tegen Libanon van invloed geweest op het stemgedrag van de Noord-Amerikaanse burgers? Het is toch zelden dat de buitenlandse politiek het stemgedrag bepaalt van de Noord-Amerikanen, niet?
Ik denk dat het probleem van Libanon heel duidelijk is. Israël heeft zich in dat avontuur gestort omdat de VS hen die rol gegeven hebben, ofwel omdat de VS aanvaardden dat Israël die rol opneemt, namelijk de Hezbollah, een “terroristische” organisatie die de VS enorm lastigvalt in het Midden-Oosten, in de pas doen lopen. Het is duidelijk dat de Hezbollah zich op een radicale manier verzet tegen de politiek van de VS en ook op een radicale manier tegen Israël. Dus de VS hebben Israël gesteund in de rol die het wilde spelen in de poging tot elimineren van wat de enen terroristen noemen en de anderen verzetsstrijders. Maar Hezbollah was wel een stevige tegenstander.
Het probleem is dat ze zoals in Afghanistan en in Irak de tegenstander onderschat hebben. We zitten in een asymmetrische oorlog en in dat soort asymmetrische oorlog – en dat is ook al in de Koude Oorlog bewezen – kan een gewapende kracht met een veel sterkere militaire uitrusting toch het onderspit delven tegen het verzet van een volksbeweging die de weinige middelen waarover ze beschikt maximaal benut en die zelfs de militaire superioriteit van de tegenstander uitbaat om haar doel te bereiken. Dat is geen geheim voor niemand. De militieleden van Hezbollah doken vanuit het niets op en ze hebben toch wel een indrukwekkende slag toegebracht aan het Israëlisch leger, ondanks al zijn militaire superioriteit met vliegtuigen en tanks. Alle middelen werden benut en toch is Israël er niet in geslaagd het verzet van Hezbollah te breken. Het is evident dat Israël posities innam in Libanon, maar dat wil niet zeggen dat je het terrein controleert.
Ik kom net terug uit Jemen, waar ik twee maanden verbleef. Ik heb daar mensen ontmoet van vele politieke en civiele organisaties, overal hangt de foto van Hassan Nasrallah, zelfs bij niet-sjiieten. Je ziet zijn foto op vele auto’s en hij wordt overal als een held beschouwd. Bij rekruteringen is het zelfs mogelijk dat Jemenieten Hezbollah gaan helpen. Alleen Saoedi-Arabië is niet happig om de doorgang toe te laten. De regering van Jemen was er ook niet echt voor, maar wat je wel moet weten is dat Hezbollah de Arabische massa’s heeft bijeengebracht.
En daar zien we goed het verschil met de Europese en de Amerikaanse visie. Europa en de VS onderhandelen met staten, ze houden rekening met kritieken van staten, maar enkel symbolisch, want ze weten dat die staten niet in staat zijn weerstand te bieden tegen de VS en de EU, de Arabische bevolking is zich daar perfect van bewust. De Palestijnen roepen: “Waar zijn onze Arabische broeders?”
Maar de Arabische straat reageert heel anders. Die Arabische straat reageert op dezelfde manier in Egypte, in Syrië – ook al is de bevolking daar een beetje geïnstrumentaliseerd – maar het gevoelen van de bevolking is dezelfde. Wat er ook gebeurt in Irak, men blijft betogen ten voordele van de Palestijnen. Dus van Marokko tot Jemen is de Arabische bevolking aan de zijde van de Palestijnen en Hezbollah is overgekomen als een steun aan de Palestijnen die in Gaza werden aangevallen.
Het is niet toevallig dat de kidnapping van twee soldaten door Hezbollah, met de gevolgen die we kennen, samenviel met de aanval van Israël in Gaza. Hezbollah probeerde een tweede front te openen om de druk op de Palestijnen een beetje te verlichten. De solidariteit van Hezbollah is opgevat als een solidariteit met de Palestijnen. Hezbollah wordt door de Arabische massa’s niet als sjiitisch verzet beschouwd, niet als soennitisch verzet, wel als een Arabische verzetsbeweging die het werk doet dat eigenlijk door de Arabische staten had moeten gedaan worden. Dat toont duidelijk de kolossale mislukking aan van de Israëlisch-Amerikaanse politiek in het Midden-Oosten. Zij die moesten verslagen worden komen versterkt uit de strijd.
Zijn ze zich daar in de VS van bewust? Beseffen ze in Washington en Tel Aviv dat ze van politiek moeten veranderen, of niet?
Ik denk dat de Israëli’s niets begrepen hebben. Het leger en de regering denken dat hun nederlaag te wijten is aan het gebrek aan voorbereiding, een tekort aan middelen, aan technische tekorten. Ze beseffen niet de politieke impact van deze nederlaag. Zelfs toen het Israëlische leger het terrein bezette, slaagde het er niet in Hezbollah een slag toe te brengen. Hezbollah heeft beter weerstand geboden dan de Arabische staten. Dus een Arabische volksbeweging kan succesvol weerstaan aan een Israëlisch offensief. Dat is politiek heel belangrijk.
Zullen de verkiezingen in de VS een invloed hebben op de VS-politiek ten aanzien van de Koerden die in de bergen zitten in Irak?
Het probleem van de Koerden zal in Turkije slechts geregeld worden als Turkije het multiculturele en multi-etnische karakter erkent van Turkije en dat ze daar instellingen voor opricht om dat te erkennen. Globaal gezien wordt dit in de EU en in de VS erkend. In de VS – je moet je daar niet vergissen – menen velen dat het Koerdisch probleem zou moeten opgelost worden via politieke middelen en via de erkenning van het multiculturele karakter van Turkije. Vandaag is dat het enige probleem dat maakt dat Turkije niet alle criteria vervult betreffende democratie. De identiteit van volkeren moet erkend worden en dat doet niets af aan het feit dat je een goede Turkse burger kan zijn. Je kan Koerd zijn en burger van de Turkse republiek. Niets staat dat in de weg, behalve een jacobijnse staatsopvatting, die uit Frankrijk komt en die door Atatürk is overgenomen. Dus de politieke cultuur van een zekere elite in Turkije en de elite van het militaire establishment moeten deze evolutie aanvaarden. Ze moeten een politieke cultuur aanvaarden die Turkije toelaat om een volledig lid te worden van Europa.
(Uitpers, nr. 82, 8ste jg., januari 2007)
