De vredesbeweging op zovele plaatsen van de wereld was zeer unaniem in haar reacties op de terroristische aanslag van 11 september in New York en Washington. Zo ook bij ons in België. Deze terreurdaden werden in de meeste scherpe bewoordingen veroordeeld: niets kan dergelijke waanzin verantwoorden. Maar de eensgezindheid strekte zich ook uit tot de reactie op het terrorisme: gerechtigheid geen wraak.
Vijfduizend betogers trokken door de straten van Brussel voor een betoging – een vredeswandeling – om solidariteit uit te drukken met alle slachtoffers van terrorisme. Maar tegelijkertijd werd de dreigende vergeldingscampagne als volstrekt onaanvaardbaar en contraproductief van de hand gewezen. Het antwoord voor de vredesbeweging ligt in een versterking van het internationaal recht, niet in het zich toe-eigenen van het recht de zaak in eigen handen te nemen. In latere acties werden de bombardementen absoluut veroordeeld.
Vredesplatform
Bijzonder interessant is het om vast te stellen dat in een weekje tijd honderdtwintig organisaties het platform ondertekenden, waaronder de twee grootste Vlaamse vakbonden, naast onder meer de derdewereld- en milieukoepel. Het is al van de jaren tachtig geleden dat dit nog was gebeurd. Bij de Golfoorlog (januari 1991) betoogden de vakbonden nog wel mee met de vredesbeweging, maar deden dat onder eigen ordewoorden. Bij de bombardementen op Joegoslavië tijdens de Kosovo-crisis waren ze de grote afwezige: het regime in Belgrado moest volgens hen toch militair worden aangepakt. Vandaag willen de vakbonden de vredesbeweging weer versterken; in de korte voorbereidingstijd is er van hen niet de grote mobilisatiekracht uitgegaan, maar hun aansluiting heeft toch wel een sterke politieke betekenis.
Dat de vakbonden vandaag de vergeldingsacties vanwege de Verenigde Staten en Groot-Brittannië, daarin gesteund door de Europese Unie en tal van andere landen, duidelijk verwerpen heeft misschien ook wel met een ander proces te maken. Ik denk hier bijzonder aan de greep van de neoliberale globalisering op het dagelijks leven van de mensen In vele dossiers onderstrepen de vakbonden hoe onrechtvaardig de huidige lokale en internationale economische relaties toch wel zijn.
Ze zien heel wat tewerkstelling verloren gaan door de privatiseringen, de fusies en de rationaliseringen om in de concurrentiestrijd overeind te blijven. Ze zien hoe de Noord-Amerikaanse politieke leiders weigeren internationale afspraken concreet te maken om bepaalde mistoestanden op het vlak van milieu bijvoorbeeld aan te pakken. De flagrante manier waarop G.W.Bush Kyoto wil kelderen, z’n botte verwerpen van voorstellen rond beperking van lichte wapens, rond betere controle op belastingsparadijzen, het opstappen op de anti-racisme conferentie van Durban, zijn even zoveel bewijzen van de arrogantie en de wil met niemand rekening te houden.
Een militair antwoord op de aanslagen van 11 september wordt door velen in ditzelfde kader bekeken: de VS doen wat ze willen, hoewel ze enkele weken gebouwd hebben aan een bredere coalitie.
Universalisten
En hoewel de nationale vakbondsleiding graag afstand wil houden tegenover de zogenaamde anti-globalisten (universalisten, volgens 11.11.11), groeit, denk ik, het besef dat het om dezelfde strijd gaat: het kapitalisme moet worden aangepakt. Ze zien hoe het (militaire) unipolarisme van Washington niet tot een betere verstandhouding leidt op de wereld, niet tot een groeiende welvaart voor de gewone lagen van de bevolking. Ook onze vakbonden stellen zeer duidelijk dat de grondoorzaken van terrorisme moeten worden aangepakt.
Via de thema’s van de vredesbeweging lijkt er dus toch misschien wel opnieuw een toenadering te komen tussen de beide groepen die we gemakshalve de oudere en de nieuwste sociale bewegingen kunnen noemen. Dit is dan een bijkomend element bij andere dossiers van gemeenschappelijke interesse, zoals bijvoorbeeld de eis voor meer controle op de speculatieve kapitaalsstromen, of voor sterke sociale afspraken op Europees niveau. Is dit alles een stap die de verdeling in het protestkamp tussen de "goede protesteerders" en de groepen van het "straatprotest" , kan afhouden? Want ligt de kracht van diegenen die de neoliberale globalisering afwijzen tot op vandaag niet precies in de wervende verscheidenheid van de beweging?
Globale rechtvaardigheid, globale vrede
De afstand tussen vakbonden en universalisten heeft ook wel een politieke grondslag natuurlijk. De radicaliteit van sommigen of het fundamenteel antikapitalisme van bepaalde andere eisen ligt waarschijnlijk wel moeilijk op sommige syndicale hoofdkwartieren. Door de angst voor herhaling van het straatgeweld van Göteborg en Genua kwam men daarenboven zeker niet tot toenadering. Hier speelt hopelijk het positief verloop van de betoging van 19 oktober in Gent, op de dag van de informele top van EU-staatsleiders, een positieve rol. Zoals menig betoger het stelde "als de politie niet provoceert blijft geweld uit".
Bovendien is er ook binnen de rangen van de vakbonden toch wel enige verscheidenheid vast te stellen. Mochten we beter met deze verscheidenheid om kunnen gaan, en de beweging gestalte kunnen blijven geven zonder dat één bepaalde structuur ze tracht te kanaliseren, groeit misschien wel de kans dat er uit de politieke discussies onderling een duidelijker afgelijnd gemeenschappelijk "politiek alternatief" gestalte krijgt. Maar daarom is de eenheid in verscheidenheid van essentieel belang.
Laat ons met z’n allen op 13 en 14 december, tijdens de Top van Laken, onze stem luid doen weerklinken voor globale rechtvaardigheid en globale vrede.
(Uitpers, november 2001)
* Georges Spriet is secretaris van Vrede vzw
