‘Abrazos no balazos’ zei President Lopez Obrador toen hij eind 2018 aan de macht kwam. Hij bedoelde dat de ‘war on drugs’ die de jaren ervoor met medewerking van de V.S. gevoerd werd, een totale mislukking was. Voortaan zou het veiligheidsbeleid niet langer met wapens worden gevoerd, maar met een zachte aanpak.
Daar is weinig van terecht gekomen. Het beleid werd verder gemilitariseerd, het leger kreeg voortdurend meer bevoegdheden én economische taken – o.m. douane en luchthavens – en even werd AMLO ervan beschuldigd onder één hoedje te spelen met het kartel van Sinaloa omdat hij de moeder van ‘El Chapo’ Guzman – tot levenslang veroordeeld in de V.S. – vriendelijk een hand had gegeven.
Hoewel er heel wat stof voor conflicten is in de relaties tussen buurlanden V.S. en Mexico, blijven drugs centraal staan en wordt er een soort dubbel beleid gevoerd. Er is enerzijds AMLO die niet aarzelt om polariserende uitspraken te doen in zijn dagelijkse persconferenties ’s ochtends vroeg, er is anderzijds BZ-Minister Marcelo Ebrard – kandidaat om AMLO op te volgen – die zoete broodjes bakt met de best wel doenbare VS-ambassadeur in Mexico, Ken Salazar. ’t Kan vriezen, ’t kan dooien. Eigenlijk is dit wel een goede synthese van hoe de betrekkingen tussen beide landen er aan toe zijn..
Polarisering
Hoewel V.S.-President Biden niet kan verdacht worden van enige vijandelijkheid tegenover Mexico, wordt er ook in de V.S. aardig gepolariseerd.
Onlangs kwam een verslag uit van DEA, het drugsagentschap van de V.S., waarin prioriteit wordt verleend aan de strijd tegen twee Mexicaanse kartels: dat van Sinaloa en het erg wrede ‘Cartel de Jalisco Nueva Generación’ (CJNG). In de V.S. sterven dagelijks tweehonderd mensen aan een overdosis Fentanil, de nieuwste pijnstillende drug waarvan twee milligram al dodelijk kunnen zijn. De schuld daarvoor wordt volledig afgewenteld op Mexico en sommige Republikeinse parlementsleden vragen daarom dat de kartels als ‘terroristische organisaties’ worden bestempeld. Dat zou de V.S. meteen een kans geven om militair te interveniëren in Mexico.
Er is meer. Mexico antwoordt terecht dat het niet verantwoordelijk is voor de Fentanil, omdat de basismaterie ervoor uit China komt. En op die manier, zo vrezen sommigen, zou zelfs een interventie in China verantwoord kunnen worden. Fentanil heeft de drugswereld op zijn kop gezet want het is een bijzonder rendabele business – veel meer dan cocaïne. In China wordt één kilogram basismaterie aangekocht voor vijfduizend USDollar, en de kartels in Mexico draaien er met precursoren uit de V.S., bloem en zetmeel tot één miljoen pillen van, goed voor een half miljoen USDollar. Ze zijn nu hun labo’s aan het verhuizen naar Colombië én naar de V.S. om hun zaakjes veilig te stellen. China heeft de handel gereguleerd, maar dat heeft enkel de zwarte markt aangewakkerd.
Het tweede tegenargument van Mexico is dan ook het beleid in de V.S. zelf. Fentanil is er zeer makkelijk te verkrijgen, alsof er daar geen farmabedrijven, kartels, netwerken en dealers actief zijn, en alsof er geen beleid zou mogelijk zijn om het verbruik af te remmen. Bovendien wordt met de regelmaat van een klok corruptie bloot gelegd bínnen DEA zelf.
Tenslotte wordt er telkens opnieuw op gewezen dat de kartels zo machtig zijn in Mexico omdat ze makkelijk zware wapens kunnen importeren uit de V.S.
Er werd nu een voorlopig akkoord afgesloten om de samenwerking te versterken. Terecht wijst de V.S. er op dat sommige regio’s in Mexico volledig onder controle van de kartels staan. AMLO ontkent, maar de Kerk én de bewoners weten wel beter.
Mensenrechten, democratie, maïs, stroom en … lithium
Er werd enkele dagen later nog een tweede rapport bekend gemaakt, dit keer over de mensenrechten in de wereld. En opnieuw werd AMLO woest. Er wordt Mexico verweten zich schuldig te maken aan standrechtelijke executies, verdwijningen, folteringen en de moord vorig jaar op elf sociale leiders en vijftien journalisten. Tel daarbij de corruptie, de feminicides en de straffeloosheid. Verkiezingspraat, zei AMLO, ze doen maar, en waarom wordt vooral gekeken naar landen als Cuba en Venezuela en is de V.S. zoveel milder ten aanzien van Israël en Egypte?
AMLO heeft een punt. Het V.S.-rapport is zeer onevenwichtig. Anderzijds is de mensenrechtensituatie in Mexico inderdaad slecht, maar is het geweld minder toe te schrijven aan de overheid dan aan particuliere vetes en conflicten.
Het gaat AMLO beslist niet voor de wind. Zijn populariteit bij de bevolking zit nog veilig boven de 60 %, maar er is een sterke rechterzijde die elke poging tot hervorming uitvergroot tot een schending van de democratie.
De voorgestelde electorale hervorming – met een nieuwe organisatie en vooral versobering van het Electoraal Instituut – werd verworpen en ook de gewone wetten worden aangevochten voor het Hooggerechtshof. AMLO is autoritair en wil de verkiezingen naar zijn hand zetten, zo luidt het ook in de V.S.
De hervorming van de electriciteitssector is beslist een goede stap in de goede richting, maar wordt zowel in de V.S. als in Canada aangevochten als een schending van het vrijhandelsakkoord tussen de drie landen.
Mexico weigert om transgene maïs in te voeren uit de V.S. en ook dat stuit op een dreiging uit het Noorden wegens schending van het handelsverdrag.
Tenslotte is er het hele Noorden van Mexico dat nu sterk in trek is voor ‘nearshoring’, bedrijven die terug komen uit Azië en denken dat ze beter van de goedkope lonen in Mexico gebruik kunnen maken.
In deelstaat Nuevo León werd een akkoord bereikt met Elon Musk, die er een grote Tesla-fabriek wil bouwen. Even probeerde AMLO de fabriek naar het Zuiden van het land te verhuizen, wegens het watertekort in het Noorden. Daarvoor ben je bij Musk aan het verkeerde adres, ik boor zelf wel naar water, aldus ’s werelds rijkste man.
Een andere deelstaat in het Noord-Westen, Sonora, wordt klaar gestoomd om de ‘silicon valley’ van de hernieuwbare energie te worden. Het grootste zonnepark van Latijns Amerika werd er in gebruik genomen, en Musk maakte gewag van een fabriek voor batterijen. Het is daar dat een grote voorraad lithium in het rotsgesteente verscholen zit. Mexico heeft dat lithium genationaliseerd maar zal uiteraard behoefte hebben aan de privé-sector om het te ontginnen.
Dat wordt meteen geopolitiek. De commandant van Southcom, Laura Richardson, verklaarde in juli van vorig jaar dat ze daarom sterk geïnteresseerd blijft in Latijns Amerika, en dan vooral in Chili en Bolivië. Mexico valt onder het NorthCommand, maar in Washington ontstaat grote bezorgdheid om de aanwezigheid van China en Rusland in de regio. We weten hoeveel democratie, mensenrechten of soevereiniteit er toe doen als het over noodzakelijke grondstoffen gaat. Wie is overigens de uitspraak van Elon Musk vergeten, kort na de coup in Bolivië enige jaren terug: ‘Wíj beslissen of er een staatsgreep komt, wen daar maar aan’.
Knuffel of kogel?
Kortom, er mag dan soms nodeloos gepolariseerd worden, BZ-minister Ebrard mag dan best de kastanjes uit het vuur halen wanneer AMLO weer eens door schiet, er zijn ook redenen om af en toe bezorgd te zijn.
De dreigingen van de Republikeinen en de druk op Biden zijn reëel. Mocht Trump of één van zijn akolieten aan de macht komen, zou dat beslist niet hetzelfde resultaat hebben als met Biden, hoewel de nationalistische AMLO het best kon vinden met Trump.
Stoken gebeurt ook in Rusland. De secretaris van de Russische veiligheidsraad, Patrushev, vond het onlangs nodig er aan te herinneren dat de V.S. in de negentiende eeuw zowat de helft ven het Mexicaanse grondgebied heeft ingenomen. Ooit wordt dat terug geëist, zo zei hij.
Het risico dat de beweging in omgekeerde richting gaat, is helaas veel groter. Er is vandaag geen enkele echte dreiging, maar conflicten worden voorbereid met woorden en noch de Republikeinen, noch Elon Musk vormen enige garantie op vrede.
Volgend jaar zijn er presidentsverkiezingen in Mexico. De strijd tussen de mogelijke opvolgers van AMLO, binnen zijn partij, is nu al zeer hard. Claudia Sheinbaum – burgemeester van Mexico City – en Marcelo Ebrard – BZ-minister – zijn nog vriendelijk jegens elkaar, maar binnenskamers wordt hard geknokt.
AMLO kan een redelijk mooie balans voorleggen, sociaal én economisch, maar het geweld en de macht van het leger namen toe. Een goed uitgangspunt is dat niet.
Misschien tijd voor de knuffel? ’t Kan vriezen, ’t kan dooien.
