INTERNATIONALE POLITIEK

DE TERUGKEER VAN ONVERSNEDEN KOLONIALISME

Image
Groenland, vanuit de pool bekeken een strategische ligging.

Van IJsland tot Groenland

Het is allemaal de schuld van de Vikingen. Zowel Vladimir Poetin als Donald Trump beroepen zich op gefingeerde aanspraken op landen die “nooit bestaan hebben”. Dat beweert Poetin toch van Oekraïne, en suggereert nu ook Trump van Groenland. Ze gedragen zich als onvervalste roofbaronnen, die lak hebben aan internationale overeenkomsten en erkende grondrechten.

Hadden ze hun geschiedenis beter gelezen, of gelezen tout court, dan zouden ze alle rechten toekennen aan de Vikingen. In beide gevallen bouwden die op hun handelsreizen te land en ter zee strategische nederzettingen uit. Tot ze een gevaar werden voor toenmalige heersers: vanuit Kiev bestookten ze Byzantium, vanuit Noorwegen verspreidden ze zich over IJsland, Groenland en de kusten van Noord-Amerika. Poetin en Trump willen de geschiedenis terugschroeven en zelf op verovering trekken. Met geweld en afdreiging. De eerste is al danig in de weer (Oekraïne, Georgië, Moldavië, Armenië), de tweede verklaart nog voor hij op de troon zit dat hij het Panamakanaal en Groenland (en straks ook Canada) desnoods gewapenderhand bij de VS wil voegen. Bullebakken. Politieke rabauwen.

IJsland

Dat Trump daarmee zijn Europese bondgenoten schoffeert zal hem worst wezen. Uit een samenraapsel van financieel gesjoemel, vervalsing van de geschiedenis, xenofobie, hebzucht, en aanspraken als zelfbenoemde messias die maar één leer toestaat – de zijne – destilleert hij een nieuw Molotov-Von Ribbentroppact. Onder het mom van vredestichting worden uitbreidingsoorlogen voorbereid of geofficialiseerd. Trump zelf maakte al voorbereidingen voor een ontmoeting met Poetin. Een deal kan weldra hele delen van de wereld in vuur en vlam zetten. Want in één poel kunnen geen twee krokodillen heersen. Wie dat perfect begrepen heeft is IJsland, de speelbal in het noordelijke opbod tussen de VS en Rusland.

Onopvallend tussen het sensatienieuws heeft de pas aangetreden, vrouwelijke regering van IJsland een nieuwe volksraadpleging op de agenda gezet. Ten laatste in 2027 krijgen de IJslanders de kans om hun fout van 2013-5 te herstellen. Vijf jaar eerder gingen op minder dan een week in oktober 2008 de drie grootste commerciële banken Glitnir (intussen herdoopt tot Íslandsbanki), Landsbanki en Kaupþing bankroet. Ik herinner me goed hoe verbijsterd premier Geir Haarde (hij liep later een veroordeling op, en werd daarna ambassadeur in de VS) in zijn ambtsgebouw geen antwoord kon geven toen ik hem naar de oorzaak van de instorting vroeg. “Ik weet het echt niet”, bracht hij ten slotte uit. De staat moest de sector nationaliseren om een volledige implosie van het land te vermijden. Geirs opvolger, de sociaaldemocratische regering van Jóhanna Sigurdardottir, kreeg de schuld voor de huizenhoge problemen van verarming en inflatie die het wild speculeren met buitenlandse aandelen had meegebracht. Turkije avant la lettre. Het zou nog tot 8 juni 2015 duren vooraleer de regering de aankoop van buitenlandse valuta weer toegankelijk maakte.
Jóhanna’s eurosceptische opvolger Sigmundur Gunnlaugsson (die later moest opstappen vanwege zijn betrokkenheid in de Panama Papers) bevroor onmiddellijk de lopende onderhandelingen. Nochtans waren toen al elf van de 35 toetredingshoofdstukken afgerond. In 2014 besloten de twee conservatieve partijen voorgoed de gesprekken af te breken, en in maart 2015 trok IJsland officieel zijn kandidatuur weer in.

Vanwaar dan de ommekeer vandaag ? De terugtrekking leidde tot sluimerend gemor omdat de Alþing (het parlement) buiten de beslissing was gehouden, en ook de beloofde volksraadpleging werd opgedoekt. Nu heeft Rechts bij de verkiezingen van 30 november zware klappen gekregen. De regering van uittredend premier Bjarni Benediktsson van de conservatieve Onafhankelijkheidspartij raakte in oktober hopeloos verdeeld met coalitiepartners Groen Links en de centrumrechtse Progressieven over de economie, de inwijking (verdrievoudigd de laatste tien jaar) en de energiesector. Links had ingezet op een forse aanpak van de inflatie (nu op 5 %, het dubbele van wat hoort) en de hoge rentes. Daarnaast gaat de pro-Europese driepartijenregering van Kristrún Frostadóttir (Socialisten, Hervormingspartij, Volkspartij) hakken in het aantal ministeries en de overheidsuitgaven. Armoedebestrijding en Huisvesting worden prioriteiten. Van de EU verwacht ze een verhoging van de levensstandaard en stabielere financiën. Daarbij geholpen door de Brexit, die de constante botsingen over de visgronden deed verbleken. De EU kan nu ongebonden een kant kiezen, wat niet kon tijdens de Kabeljauwoorlogen. Telkens Ijsland zijn territoriale wateren uitbreidde, was het hommeles met Londen, in 1958, 1972-3 en 1975.

Troeven

IJsland heeft dan ook heel wat troeven. Traditioneel steunde het land op visvangst, maar recenter ook op elektronika en aluminiumsmelterij (waartegen de feministische film Kona fer í Stríð fel van leer trok, net zoals Mjólk tegen de melkmaffia; de eerste kreeg de Luxprijs van het Europees Parlement in 2018). Het speelt een hoofdrol in de winning van hernieuwbare energie. En vooral: het heeft een strategische ligging. Dat hadden de Britten al door in WO II, toen IJsland nog onder de Deense kroon viel. Denemarken capituleerde al op 9 april 1940 voor de nazitroepen. IJsland hield vast aan zijn neutraliteit. Een dag later viel het Britse leger Reykjavik binnen, en bezette het land. Amerikaanse troepen vervingen de Britten in juli 1941 (al waren ze nog niet in oorlog met Hitler; ze bleven tot het eind van de oorlog, en behielden daarna de belangrijke basis en luchthaven Keflavík als controlecentrum; pas in 2006 vertrokken ze; maar sinds 2017 tracht Washington opnieuw voet aan de grond te krijgen). Trump vindt dus niets uit, als hij een steviger verankering – zeg maar overname – van Keflavík in gedachten heeft, zeker nu de Noordpool afsmelt en de noordelijke vaarroutes meer kansen bieden voor Russische onderzee-infiltratie en spionage.

Dat ontgaat IJsland niet. Het heeft geen eigen krijgsmacht, hooguit enkele bewapende kustwachtschepen en 660 politie-agenten. Als medestichter van de NAVO is het niet doof voor de militaristische afdreiging door Trump, financieel en naar inzet. IJsland draagt het minste bij, logisch zo zonder leger. Het wordt zelfs niet opgenomen in de statistieken. Trump eist niettemin nu geen 2% meer van iéders BNP (28 leden) voor bewapening, hoofdzakelijk Amerikaanse, maar roept al om 5 %, mét terbeschikkingstelling van faciliteiten en desnoods grondgebied. Reykjavík kijkt daarom snel uit naar verbeterde Europese banden. Het is al lid van de Europese Ekonomische Ruimte, Schengen, en sinds nieuwjaar als 42e lid ook van Eurocontrol (luchtruimbewegingen).

Lauwe repliek

Het was geschrokken van de lauwe repliek die zowel Denemarken als de Europese Commissie afleverden op Trumps inlijvingsvoorstel van Groenland. Met het pedante “toeristisch” bezoek van zijn zoon er bovenop. De Commissie – geleid door Von der Leyen die volop meegaat in het bewapeningsprogramma van de NAVO en de belangen van de Amerikanen – liet niet eens een protest horen. Kopenhagen (dat kampt met een koloniaal schuldgevoel over de achterstelling en verwaarlozing van de Inuït-inheemsen, en verplichte bevolkingsbeperking) liet bij monde van premier Mette Frederiksen weten “aangenaam verrast te zijn door de groeiende Amerikaanse belangstelling” met als doekje voor het bloeden dat “respect moet opgebracht voor de Groenlandse bevolking”. Dan waren de grote EU-lidstaten minder slijmerig. Bondskanselier Scholz hamert erop dat “internationale wetgeving onaantaastbaar blijft”, Frans buitenlandminister Barrot dat “wapengebruik onaanvaardbaar is” en “soevereine grenzen vastliggen”.

Natuurlijk bemoeilijkte het voorgenomen bezoek van Mùte Egede, de leider dan de Groenlandse autonome regering, diezelfde dag aan koning Frederik X, de zaak. Hij had net aangedrongen op volle onafhankelijkheid. Het bezoek werd te elfder ure geannuleerd. Egede ziet natuurlijk mogelijkheden, want zijn land is vergelijkbaar met IJsland. Ook op Groenland baat Washington een zelfstandige luchtmachtbasis uit, Pittufik, die alle bewegingen opvolgt in de Oceaandriehoek tussen Ijsland, Schotland en Groenland. Er is een vrije vaartbaan die “vijandige” schepen gebruiken om de Noordzee binnen te sijpelen.

Zou Groenland niet beter af zijn met aanhechting bij Amerika ? The Economist publiceerde op 8 januari een uitdagend voorstel. Het had toch ook Louisiana gekocht (1803) en Alaska (1867)? Want wat is het grootste eiland ter wereld waard voor de economie ? Weinig vanwege de amper 58.000 autochtone inwoners (85 % van de hele bevolking) en een BBP van amper 3 miljard dollar, waarvan 500 miljoen jaarlijks bijgelegd wordt door de Deense Kroon. Maar ontzettend veel in geopolitiek opzicht, vooral door zijn onontgonnen bodemrijkdommen: 43 van de 50 erkende kritiek geachte mineralen zitten in de ondergrond; langs de kusten ligt nog 3 % van de wereldwijde oliereserves maagdelijk te zijn. Voor Trump nefast is dat de regering van Groenland alle boringen verboden heeft. Maar wat in Alaska kan, kan zeker ook in Groenland, moet Trump denken.

En dat is net wat afkatten van bondgenoten onmogelijk maakt. “America will lose friends if it bullies one into ceding territory”, zegt het The Economist. En dan valt het te hopen dat Trump Eiriks Saga Rauða niet in handen krijgt. Hij zou Erik de Rode (de eerste Europeaan die in 982-5 voet zette op Canadese bodem) snel verwarren met die andere Roden: de kliek van Poetin. Dan is Doctor Strangelove niet ver meer weg.

Relevant

Groenland, al 157 jaar!

Trump herhaalde het nog een keer tijdens zijn inauguratiespeech op 20 januari: de VS zal aan gebiedsuitbreiding doen. Gewoon. Wij nemen dit en het is van ons. Nu is…

Laatste bijdrages

Gaza, rivièra of piratenkust? 

De vraag.  Het antwoord van Donald Trump, de Amerikaanse president, mag dan een provocatie zijn of gewoon onbeleefd en idioot, dat neemt niet weg dat de vraag reëel en…

“Trump is erg hypocriet”

Er gaat geen dag voorbij of er komt een of ander gruwelverhaal uit Washington. President Trump gaat door met dreigen en alweer dreigen. Van Palestina naar Panama en Mexico.…

Armenië lonkt naar VS na teleurstelling in Rusland

Met een lopend proces in Bakoe tegen de voormalige leiders van Nagorno-Karabach en een steeds brutalere president Ilham Alijev, is Jerevan op zoek naar nieuwe strategische partners. De desillusie…

Joden en moslims aan zet

You May Also Like

×