Recent hebben de Europese ministers van Financiën de Europese lijst van belastingparadijzen herzien. Ze voegen Antigua, Barbuda, Belize en de Seychellen aan de zwarte lijst toe en schrapten de Britse Maagdeneilanden, de Bahama’s, Costa Rica, Kaaimaneilanden en de Marshall-eilanden. Oxfam beweert dat, zolang er geen structurele en effectieve maatregelen komen, deze lijst “verwarrend en ineffectief”, m.a.w een “een oefening voor niets” is.
Zelfs het Europese Parlement veroordeelt ten zeerste het recent verwijderen van sommige landen van de lijst en roept op tot meer transparantie en strengere criteria voor het opstellen van de lijst. Ze stellen dat ”als we ons op anderen richten dan moeten we ook naar onszelf kijken in de spiegel. Het is geen fraai plaatje. EU-landen zijn verantwoordelijk voor 36 % van de belastingparadijzen”.
Ook Oxfam wil strengere criteria om landen met een nultarief of een laag belastingtarief automatisch op de zwarte lijst te zetten en om Europese landen met dezelfde kracht te controleren als niet-Europese landen. Oxfam roept op tot de uitvoering van twee lang aangekondigde zuiveringen: (a) een criterium tot transparantie betreffende de locatie en eigenaar van de onderneming, en (b) de uitbreiding van de gemiddelde reikwijdte van de lijst met meer landen zoals de VS en het VK.
Chiara Putaturo, belastingexpert bij Oxfam EU, stelde: “Dit is weer een oefening voor niets. De zwarte lijst stelt niets voor. Het laat landen met een nultarief, zoals de Britse Maagdeneilanden, ongemoeid. Bovendien laat het landen zoals de VS en het VK maar ook Europese belastingparadijzen zoals Luxemburg en Malta met rust. Het is een kaakslag voor de vele burgers die moeite hebben om het einde van de maand te halen, terwijl de superrijken en winstbeluste multinationals een vrije pas krijgen om hun belastingverplichtingen te ontlopen.”
“De EU moet eindelijk haar belofte nakomen om de zwarte lijst grondig te herzien als ze het meent om belastingparadijzen aan te pakken. Landen die zogezegd te groot zijn om op de lijst te staan mogen niet meer ontzien worden. Landen die hun bedrijven toestaan om nul belastingen te betalen of om hun eigenaars niet bekend te maken, moeten op de zwarte lijst. De EU mag belastingparadijzen binnen haar eigen grenzen niet verder laten groeien”.
Een gedragscode voor een ‘eerlijkere belasting-concurrentie’
In juli 2020 vroeg de Europese Commissie de Gedragscodegroep (CCG), het orgaan van de Raad dat verantwoordelijk is voor de EU-lijst van belastingparadijzen, om de criteria van de EU-lijst van belastingparadijzen te hervormen.
In mei 2021 stelde de Europese Commissie het “Business in Europe: Framework for Income Taxation (BEFIT)” voor, dat regels omvat voor een gemeenschappelijke heffingsgrondslag en de toewijzing van winsten tussen de lidstaten op basis van een formule (formulaire verdeling). De BEFIT is sinds 12 september 2023 operationeel en moet een van de eigen middelen van de EU worden. Het zal de kosten voor de naleving van de belastingwetgeving voor grote bedrijven, vooral bedrijven die in meer dan één lidstaat actief zijn, verlagen en het voor de nationale autoriteiten gemakkelijker maken om te bepalen welke belastingen terecht verschuldigd zijn.
In juli 2023 riep de Raad de Gedragscodegroep (CCG) op om verder te werken aan de opname van het criterium inzake uiteindelijke begunstiging en om de geografische reikwijdte van de EU-lijst uit te breiden. Het is nog niet duidelijk wanneer de CCG deze hervormingen zal kunnen doorvoeren.
Oxfam
Oxfam roept daarom het Spaanse en Belgische EU-voorzitterschap op om de criteria voor de zwarte lijst van belastingparadijzen in de EU aan te scherpen en het bestuur en de transparantie van de Gedragscodegroep inzake de belastingregeling voor ondernemingen te verbeteren.
Oxfam beschouwt het effectieve belastingtarief van 15%, overeengekomen op OESO-niveau en opnieuw voorgesteld door de Europese Commissie, als veel te laag. Bovendien bevatten de OESO-overeenkomst en het EU-voorstel een zogenaamde ‘substance carve-out’, waardoor bedrijven een lager belastingtarief dan 15 procent kunnen betalen in landen waar ze veel werknemers of materiële bezittingen hebben, zoals fabrieken en machines.
De OESO-overeenkomst kent bijna alle belastinginkomsten uit de mondiale minimumbelasting toe aan ‘residentielanden’, bijvoorbeeld die landen waar de multinationale bedrijven hun hoofdkantoor hebben. Dat bevindt zich meestal in de rijke landen. Er bestaat echter een mogelijkheid voor lage-inkomenslanden om meer inkomsten uit de minimumbelasting te halen, via de Subject to Tax Rule (STR). Om deze regel toe te passen, is een wijziging in de bilaterale belastingverdragen vereist. Ook in de VS wordt daar momenteel over gepraat.
Luxemburg
Uit het OpenLux-schandaal in 2021 bleek dat Luxemburg 55.000 offshore-bedrijven huisvest zonder economische activiteit. Verschillende ervan worden gebruikt voor belastingontwijking, -ontduiking of het witwassen van geld.
Meer recent hebben de zgn Pandora-kranten (een groep van ongeveer 17 kranten met Le Monde, de Süddeutsche Zeitung, Le Soir, The Guardian, The Washington Post, etc.) blootgelegd hoe de rijken lege vennootschappen gebruiken om minder belastingen te betalen of hun financiële activiteiten verborgen te houden. De verborgen rijkdom van honderden wereldleiders, politici en miljardairs was onthuld in een van de grootste lekken van financiële documenten ooit.
Ook Oxfam America is met soortgelijke acties en petities bezig: Tax the Rich.
Belasting-ontduiking, -ontwijking, -fraude etc.
Veel regeringen en bedrijven in de EU maken misbruik van belastingpraktijken zoals patentboxen, superaftrek voor onderzoek en ontwikkeling, en belastingkredieten. Er zijn aanwijzingen dat deze praktijken, geïntroduceerd om innovatie te ondersteunen, in plaats daarvan hebben geleid tot een nieuwe, schadelijke ‘race to the bottom’ op het gebied van de vennootschapsbelasting.
Schadelijke vennootschapsbelastingpraktijken omvatten agressieve belastingregels die belastingontwijking faciliteren (zoals lage bronbelastingen op rente, royalty’s en dividenden) en nulbelasting- of lagebelastingregimes die inherent winstverschuivingen aantrekken (ongeacht of deze worden toegepast op buitenlandse of binnenlandse bedrijven) zoals patentboxen (preferentiële fiscale behandeling voor inkomsten uit immateriële activa zoals royalty’s) en belastingvrijstellingen (tijdelijke verlaging of afschaffing van belasting voor bepaalde producten of diensten).
Volgens EU-cijfers hadden 14 van de 27 EU-landen in 2019 een patentbox. Ze kennen allemaal een belastingtarief voor patenten, software en soortgelijke immateriële activa onder de 15 procent en de helft daarvan zelfs onder de 10 procent.
Sinds 1 oktober 2023 wordt ook het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) geleidelijk ingevoerd. Het CBAM is een Europese verordening en onderdeel van het Fit for 55-pakket, het Europese plan voor de transitie naar een groeneeconomie. Dit pakket heeft als doel de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen met ten minste 55% vóór 2030. Het doel van het CBAM is het risico van koolstoflekkage te voorkomen.
Het CBAM is dus een prijscorrectie bij import in de EU van daartoe aangewezen goederen, gebaseerd op de CO2-uitstoot in het productieprocesplan van buiten de EU. Door ook de vermindering van emissies door exploitanten in derde landen te stimuleren, hoopt men de wereldwijde koolstofemissie te verminderen.
Oxfam vraagt om de inkomsten uit CBAM te gebruiken voor klimaatacties en om de minst ontwikkelde landen vrij te stellen zodat de landen met de laagste inkomens niet onevenredig worden getroffen.
Drie noodzakelijke stappen
Oxfam formuleert drie stappen voor de EU en de lidstaten om belastingparadijzen aan te pakken:
1- Versterk de EU-lijst van belastingparadijzen.. In de laatste analyse van Oxfam worden vijf EU-lidstaten – Cyprus, Ierland, Luxemburg, Malta en Nederland – geïdentificeerd die als belastingparadijzen fungeren. Het Europees Parlement heeft deze landen belastingparadijzen genoemd en de Europese Commissie heeft vastgesteld dat ze voorstander zijn van agressieve belastingplanning. Er wordt bij de Groep Gedragscode, die verantwoordelijk is voor het op de zwartelijst plaatsen en voor het beoordelen van schadelijke belastingpraktijken in EU-landen, aangedrongen op het herzien van de criteria en haar mandaat.
2- Vergroot de transparantie van bedrijven. Openbare Country by Country Reporting (pCBCR) en transparantie van uiteindelijke begunstigden zijn van cruciaal belang om bedrijven en individuen ervan te weerhouden hun belastingverplichtingen te ontduiken. #OpenLux benadrukt het belang van transparantie, aangezien deze niet aan het licht zou zijn gekomen zonder openbare registers van uiteindelijk begunstigden.
3- Beoordeel het belastingbeleid op rijkdom. Individuele vermogens- en kapitaalinkomens worden momenteel onderbelast vergeleken met andere inkomstenbronnen zoals arbeid en consumptie.
De rijkdom van miljardairs is tijdens de COVID-19-pandemie nog toegenomen. Hoewel regeringen en gewone mensen hard zijn getroffen door de gezondheids- en economische impact van COVID-19, was het in zekere zin goed nieuws voor miljardairs, van wie velen hun rijkdom astronomisch hebben zien groeien. Een recente Oxfam-analyse, het Inequality Virus, laat zien hoe de 305 miljardairs van Europa hun fortuin sinds maart 2020 met bijna 500 miljard euro hebben zien groeien – genoeg om een cheque van 11.092 euro uit te schrijven aan elk van de armste 10% van de Europeanen. Om deze kloof te overbruggen roept Oxfam op tot een verhoging van de vermogens- en kapitaalinkomstenbelasting.
Er moet een aanzienlijke inspanning worden geleverd via de particuliere sector en filantropen.. “Het vermogen van miljardairs is meer gestegen in de eerste 24 maanden van COVID-19 dan in 23 jaar samen. De totale rijkdom van ‘s werelds miljardairs is nu gelijk aan 13,9 procent van het wereldwijde bbp. Dit is een verdrievoudiging (tegenover 4,4 procent) in 2000”, aldus het rapport van Oxfam International uit 2022, getiteld “Profiting from Pain”.
Op de Forbes-miljardairslijst van 2023 staat bovenaan de in Belgie gedomicilieerde Fransman Bernard Arnault, president van Louis Vuitton, gevolgd door Amerikaanse miljardairs zoals Elon Musk van Tesla, Amazon-eigenaar Jeff Bezos; Larry Ellison van Oracle, Warren Buffett van Birkshire Hathaway, Bill Gates, oprichter van Microsoft; of Mark Zuckerberg van Facebook. Deze miljardairs, samen met de meer dan 2000 miljardairs van over de hele wereld, zijn rijk genoeg om substantiële vooruitgang te boeken bij het bereiken van de nu in het slop verkerende SDGs.
Vechten tegen de bierkaai?
Uit het Oxfam rapport, Survival of the Richest, blijkt dat de rijkste 1% ongeveer 54% van alle nieuwe welvaart die in de afgelopen tien jaar is gecreëerd, en bijna tweederde van alle nieuwe welvaart die sinds 2020 is gecreëerd, in handen heeft gekregen. Belastingparadijzen hebben een rol gespeeld in deze explosie van rijkdom omdat ze de rijksten in staat stellen hun belastingverplichtingen te ontlopen.
