Een Essay over grootschalige oorlogen, talloos veel moorden, de planetaire grenzen overschreden maar kijk …
A.I. zal ons redden … Of net niet ?
Het valt niet mee anno 2024: een eerlijke journalist én een goed bedoelende wereldverbeteraar proberen te zijn. Wereldverslechteraars daarentegen, die lijken overal aan de winnende hand. Zie Gaza, Myanmar, Oekraïne, Oost-Congo, Soedan … Om maar enkele strijdtonelen te vermelden. Iets kapot maken of vervuilen lukt trouwens meestal veel sneller dan iets opbouwen of opkuisen. Toegegeven: aan de ontwikkeling van het huidige hoogtechnologische wapentuig – zoals het nieuwe anti-satellietwapen dat Poetins Rusland ontwikkelt – moet ook lang gewerkt worden en er moeten fortuinen in geïnvesteerd worden. Wereldwijd werd volgens het SIPRI in 2022 het recordbedrag van 2.240 miljard dollar aan wapens uitgegeven. De Russische overval op Oekraïne begin 2022 vormde een belangrijke aanjager. https://www.sipri.org/publications/2023/sipri-fact-sheets/trends-world-military-expenditure-2022
Begin 2024 jagen ook het conflict om Gaza, de vrees voor een Oekraïense nederlaag en de Navo-destabiliserende uitspraken van Amerikaans presidentskandidaat Trump de defensiebudgetten in Europa de hoogte in. Eind 2023 noteerde EDA (het ‘European Defence Agency’) voor het jaar 2022 reeds dit: “At a record €240 billion, 2022 European defence spending again increased by 6% on the previous year, marking the eighth year of consecutive growth. 20 of the 27 EU Member States increased defence expenditure, with six increasing spending by over 10%.” https://eda.europa.eu/news-and-events/news/2023/11/30/record-high-european-defence-spending-boosted-by-procurement-of-new-equipment#:~:text=The%20European%20Defence%20Agency%20(EDA,eighth%20year%20of%20consecutive%20growth.
Maar zoals de Amerikaanse president Eisenhower al stelde: elke dollar die naar wapens gaat, kan niet gaan naar bv. het voeden, kleden of onderwijzen van mensen. Anno 2024 zou de oud-generaal wellicht ook de klimaatinstorting vermeld hebben.
En terwijl politieke en militair-economische machthebbers gigantisch veel geld voor bewapening over de balk gooien – onder het aloude motto: wil je vrede, bereid je dan voor op oorlog; kwestie van de Andere altijd voldoende af te schrikken – komt de civiele maatschappij overal middelen en handen te kort om het met zijn nu al 8,1 miljard mensen, een beetje leefbaar te houden, voor onszelf en de andere levende wezens.
Trachten we nog eens een overzicht te maken van wat er nu zoal allemaal voor dringende kwesties in de wereld ‘spelen’. Kwestie van ook weer eens te beseffen hoe verdomd moeilijk het is om de ‘mensenplaneet’ in ‘goede banen’ te leiden én dat simplistische lieden – politiekers, bankiers, ‘techno-believers’ … – die beweren voor alles een oplossing te hebben, ofwel ordinaire leugenaars zijn of domme dommeriken die niet beseffen waarover ze het hebben.
Beginnen we met een kort overzicht van de belangrijkste oorlogshaarden en dat doen we aan de hand van een artikel bij de Engelstalige editie van een Spaanse krant die zich niet voor niets ‘El periodico global’ noemt: ‘El Pais’:
“The world is facing the worst war scenario in half a century”
Zo luidt de titel van het oorlogsoverzicht door journalist Andrea Rizzi op 12 februari. Vertaald: “De wereld wordt geconfronteerd met het ergste oorlogsscenario in een halve eeuw”.
Rizzi vatte het zelf zo samen: “De strategische betekenis van de conflicten in Oekraïne en het Midden-Oosten, de wrijving tussen de VS en China en de mogelijke terugkeer van Trump zorgen voor een risicovolle horizon.” https://english.elpais.com/international/2024-02-12/the-world-is-facing-the-worst-war-scenario-in-half-a-century.html
Aan de twee grote oorlogen “met een enorme geopolitieke betekenis” – in Oekraïne en het Midden-Oosten – voegde Rizzi nog de dreiging toe op het Koreaanse schiereiland waar de bezorgdheid groeit “over de alarmerende wending in de retoriek van Noord-Korea” en de samenwerking van Pyongyang met Moskou.
Ook “Taiwan blijft een hotspot nadat een partij waartegen China zich verzet, voor de derde keer op rij de presidentsverkiezingen heeft gewonnen. Hoewel de wereld altijd verschrikkelijke conflicten heeft gekend, zoals het conflict nu in Soedan, wordt het huidige scenario gekenmerkt door conflicten tussen grote en middelgrote machten, zoals deze in tientallen jaren niet meer zijn voorgekomen.”
Voor het eerst sinds het eind van de Koude Oorlog ruim 30 jaar geleden, realiseert Europa zich hoe kwetsbaar het is tegen een Rusland dat onder Poetin tot een vijandige oorlogseconomie werd omgevormd. Rizzi wees er op dat “de Russische invasie van Oekraïne een enorme onderneming is: 35% van alle Russische overheidsuitgaven gaat naar oorlog.”
Hoe kan Oekraïne met veel minder mensen en middelen, zijn weerstand volhouden ? “Als de Verenigde Staten straks onder Trump hun steun niet garanderen, heeft Europa verre van een geloofwaardig afschrikmiddel , omdat het geen eenheidsfront is” noteerde Rizzi. “De strijdkrachten zijn gefragmenteerd, hebben interoperabiliteitsproblemen en zijn niet gewend om te vechten. Maar bovenal is er geen politieke eenheid.” Zo ontstaat “een existentiële bedreiging voor Europa.”
“De situatie is zo nijpend” schrijft Rizzi “dat verschillende Europese politieke en militaire leiders hebben benadrukt dat er een reëel risico bestaat dat het conflict West-Europa zal bereiken.” Als we dat als nuchtere Belgen lezen, kunnen we het overdreven vinden, maar wat als straks isolationist en Poetin-‘vriend’ Trump terugkeert in het Witte Huis ?
In het Midden-Oosten is het dan weer de onberekenbaarheid van de schier eindeloze lijst betrokken staten én milities, die voor een hoogst onzekere toekomst zorgt. Zowel de V.S. als Iran “hebben aangegeven een escalatie te willen voorkomen. Maar in de regio zijn er actoren buiten hun macht die, min of meer opzettelijk, het vuur aanwakkeren.”
Honderdduizenden doden door oorlog én door moord !
Rizzi wees er ook op dat “het aantal slachtoffers” van al de huidige conflicten “opvallend is”. Volgens een onderzoek van het Oslo Peace Research Institute (PRIO) “telde 2022 het hoogste aantal doden als gevolg van staatsoorlogen – waarin ten minste één actor een staat is – sinds het begin van de jaren ‘70, met uitzondering van 1984. Meer dan 200.000 mensen stierven in staatsoorlogen, grotendeels als gevolg van de conflicten in Oekraïne en Ethiopië.” Aangenomen mag worden dat de cijfers voor 2023 – toen de crisis in Ethiopië afnam, maar het conflict in Gaza uitbrak – ook weer hoog zullen uitkomen. Ondertussen zijn er “wereldwijd ook meer dan 100 miljoen vluchtelingen of ontheemden, het hoogste cijfer ooit”.
Even een belangrijke aanvulling: in de nieuwsbrief ‘Pala’ bracht Dirk Barrez op 2/2/2024 deze opmerkelijke titel: “Veel meer vermoorde mensen dan oorlogsdoden”. De journalist wees er terecht op dat er “eigenlijk nooit bij wordt stilgestaan, dat er elk jaar veel meer mensen worden vermoord dan dat er oorlogsdoden vallen…”
Even citeren: “458.000: vierhonderdachtenvijftigduizend, zo hoog schatten de Verenigde Naties het aantal mensen dat slachtoffer werd van moord in 2021. Ze voegen eraan toe dat moord vijfmaal meer levens kost dan oorlog in de jaren 2019-2021. De studie zou wellicht beter vergelijken met een ruimere oorlogsperiode. Want die verhouding kan vrij sterk wijzigen naargelang oorlogsgeweld meer of minder woedt. De jaren 2022 en 2023 kosten bv. veel meer oorlogsdoden wat het verschil met moord verkleint… Maar altijd blijft de lange termijntrend: moord is veel dodelijker dan oorlog.” Misschien moeilijk om voor te stellen in België: het zijn dan ook de beide Amerika’s en Afrika waar het grootste aantal moorden gebeurt. En voor vrouwen is ‘thuis’ vaak de meest gevaarlijke plek … https://pala.be/nl/opinie/veel-meer-vermoorde-mensen-dan-oorlogsdoden
Wereldwijde strijd tussen machtsblokken
Terug naar Rizzi voor wie het grote gevaar “vooral schuilt in de geopolitieke situatie”. Het feit dat we “grotere conflicten tussen staten” zien ontstaan “in een tijdperk van directe concurrentie tussen grote landen”. Waarbij het “niveau van samenwerking tussen China, Rusland, Iran en Noord-Korea, tot op zekere hoogte nieuw is.”
Ideologisch zoals ten tijde van de ‘Koude Oorlog’ lijkt die samenwerking niet, vooral gedreven als ze wordt door de belangen van de nationale machtselites.
Maar in een bericht op zondag 18/2 over de ‘Munchen Veiligheidsconferentie’ die werd opgeschrikt door de dood van Alexei Navalny, stelde Rizzi dat die “Conference has highlighted the broken global order in which Russia, China, Iran and North Korea are closing ranks. ‘The question is whether democracy will survive,’” zo citeerde hij Ursula von der Leyen. https://english.elpais.com/international/2024-02-18/navalnys-death-deepens-tension-between-democracies-and-authoritarian-regimes.html Dus toch een soort van ‘ideologisch conflict’ ? Maar wat dan met de westerse lafheid als het al niet om medeplichtigheid gaat inzake de Israëlische slachting in Gaza ?
Hier kan je aan toevoegen dat zowel Rusland – onder andere via vroeger de Wagner-huurlingen en nu het Russisch Afrika-korps alsook China via zijn ‘Road and Belt Initiative’ in tal van zuidelijke landen proberen om regimes, hun economie én hun grondstoffen aan hun kant te krijgen, ten koste van het Westen.
Rizzi bemerkte ook een “een verontrustende ineenstorting van de communicatie, van het vertrouwen, van de mechanismen die in het verleden voor stabiliteit zorgden”. De vroegere wapenbeheersingsverdragen tussen de VS en Rusland gaan voor de bijl en er is geen vooruitzicht dat er nieuwe komen met China, alhoewel er ook pogingen zijn van Washington en Peking om de betrekkingen te herstellen.
“Maar het is duidelijk dat er actoren zijn die vastbesloten zijn om destabilisatie na te streven” stelde Rizzi én om daar hun voordeel uit te halen zoals Rusland met zijn interventies in de Sahelregio.
Wat ook meespeelt is de indruk in veel landen dat “de Verenigde Staten in verval zijn, gebukt als ze gaan onder disfunctioneel beleid.” Uit Afghanistan zijn ze moeten weglopen en nu worden ze overbevraagd door de conflicten in Oekraïne en het Midden-Oosten. Als Trump straks voor nog meer chaos zorgt, zou dat sommigen ertoe zou kunnen verleiden “een zet te doen”.
Maar ook ’s werelds nummer twee kampt met problemen. De Chinese economie groeit veel minder snel én zijn bevolking is aan het dalen. Nijvere buur Japan weet van dat laatste ook mee te spreken en verspeelde daardoor zopas zijn status van derde grootste wereldeconomie aan Duitsland.
De economische vertraging in China “kan interne onvrede veroorzaken” schreef Rizzi. “Er zijn mensen die vrezen dat het regime, om de aandacht af te leiden van de tanende economie, harder op de nationalistische knop zou kunnen drukken.” Maar van een deskundige vernam Rizzi dan weer dat “het Chinese leger zich op dit moment niet in een stabiele staat bevindt. Zie de beschuldigingen van corruptie binnen de raketmacht en de daaropvolgende veranderingen in het topcommando alsook het plots ‘verdwijnen’ van leiders, zoals de voormalige minister van Defensie.”
Nu ja, het Russische leger verkeerde ook niet in topconditie toen Poetin Oekraïne binnenviel. Toch weerhield dat hem niet. In het boek ‘1984’ van George Orwell valt een verklaring te vinden voor waarom ook zwakke dictators soms oorlogen aangaan. “Het besef van in oorlog te zijn en dus in gevaar”, kan immers maken “dat het afstaan van alle macht aan een kleine groep de natuurlijke en onvermijdelijke voorwaarde voor behoud schijnt.” Oorlog dus als middel om de bevolking achter je te krijgen én om alle oppositie – ‘die landverraders’ – de kop te kunnen indrukken.
Nog een laatste keer terug naar Rizzi. “Ziedaar het plaatje” besloot hij. “De grote onbekende is welke invloed een overwinning van Trump hierop kan hebben. Ondertussen gaat het brute geweld door.” Zo besloot de journalist van El Pais. Maar was dit wel het hele plaatje? Snuffelen we even rond naar wie en wat er alweer ontbrak.
Afrika
Zie Kaart uit 2021 / https://information.tv5monde.com/afrique/afrique-la-democratie-recule-t-elle-sur-le-continent-33933
De toekomst wordt – alvast demografisch – Afrikaans
Verbazend voor een artikel in een Spaanse krant met toch meer aandacht voor ‘het globale zuiden’ dan in met name de ‘Vlaamse’ pers, is het totaal ontbreken van Afrika als factor van betekenis.
Afrika dat in deze 21ste eeuw een gigantische bevolkingstoename aan het meemaken is. Kijk naar die cijfers en tracht te beseffen wat ze betekenen:
Bevolking Afrika in 1900: naar schatting 140 miljoen mensen
Bevolking Afrika in 2000: 819 miljoen mensen
Bevolking Afrika in 2024: 1,4 miljard mensen
Bevolking Afrika in 2050: ca. 2,5 miljard mensen
Bevolking Afrika in 2100: ca. 4,2 miljard mensen
Op een totale geschatte wereldbevolking eind deze eeuw van 10,4 miljard mensen zal dan bijna één op de twee van die toekomstgenoten op het Afrikaanse continent leven. Ter vergelijking: de bevolking van de Europese Unie wordt verwacht te pieken in 2026 op 453 miljoen mensen waarna ze zou dalen tot 420 miljoen in 2100. De Chinese bevolking kan tegen dan van de huidige 1,43 miljard individuen gekrompen zijn naar nog maar 525 miljoen. India, met 1,44 miljard mensen nu het volkrijkste land, maar in het artikel van Rizzi niet eens vermeld alhoewel het ook bulkt van militaire en ruimte-ambities, zou tegen 2100 een daling naar 1 miljard te zien kunnen geven.
Mochten de Afrikaanse landen bv. onder de paraplu van de ‘Afrikaanse Unie’ zich echt kunnen verenigen, ze zouden dé wereldmacht van de toekomst kunnen worden.
Het tegendeel gebeurt echter. Tal van landen kennen grensconflicten zoals nu bv. tussen Ethiopië en Somalië omwille van het afgescheurde Somaliland. Aan de overkant van het continent stapten begin 2024 de putschisten van Mali, Niger en Burkina Faso uit ECOWAS, de Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten. https://www.uitpers.be/sahel-exit/
In het hart van Afrika vechten Congolese soldaten en milities tegen door buurland Rwanda gesteunde milities om het grondstoffenrijke Oost-Congo. En her en der op het continent trachten Russische en Chinese initiatieven de vroegere westerse koloniale machten economisch zoveel mogelijk te verdringen, zonder dat de gewone Afrikanen, al te vaak geleid door onbekwame en corrupte nationale elites, daar beter van worden.
Komen daarbij nog aspecten zoals de strijd tussen islamitische milities enerzijds en animisten en christenen anderzijds, maar ook bv. de stammenstrijd zoals die in Zuid-Afrika. De wegens corruptie veroordeelde oud-president Zuma rekent daar voor zijn politieke toekomst op zijn grote aanhang bij ‘zijn’ Zoeloes, “het grootste volk van Zuid-Afrika” zoals De Groene Amsterdammer hen omschreef in een artikel uit 2021 met als titel “Jacob Zuma zet de Zuid-Afrikaanse democratie op scherp.”
Het Nieuwsblad omschreef Zuma in 2018 zo: “De president die verkracht, vreemd gaat, steelt, zesmaal trouwde en 18 kinderen heeft”. https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20180213_03354876 Volgens andere berichten zou hij zelfs 24 kinderen hebben, zowel bij zijn wettelijke echtgenotes als bij een onbekend aantal minnaressen. Zuma hield het heus niet bij één ‘deuxième bureau’, zoals een minnares omschreven wordt in Congo.
Zomer 2024 wil ‘de Trump van Zuid-Afrika’ weer volop mee doen en komt hij op bij de verkiezingen waardoor hij de hegemonie bedreigt van zijn vroegere partij ANC die hem begin dit jaar uitsloot. Gevreesd wordt voor nieuw rassengeweld in het land, dit keer binnen de zwarte bevolking. Overigens kent Zuid-Afrika nu al een zeer gewelddadige tijden. Bij NPR valt daarover dit te vernemen: “South Africa’s homicide rate in 2022-2023 was 45 per 100,000 people, compared with a rate of 6.3 in the United States and around 1 in most European countries.”
Als we dat allemaal overlopen, als we terugblikken op de lange rij van onbekwame tot ronduit despotische leiders die Afrika sinds de onafhankelijkheidsjaren ’60 al kende, moet ik altijd weer denken aan de titel van een documentaire van de minzame Franse documentairemaker Raymond Depardon: “Afriques: Comment Ça Va avec la Douleur? » (1996)
Want geleden wordt er en zal er worden, op grote schaal, in de megapolissen van Lagos (Nigeria; bevolking 2100: 88 miljoen), Kinshasa (Congo; 2100: 83 miljoen), Dar es Salaam (Tanzania, 2100: 73 miljoen) …
Tot Afrika behoort ook een deel van de Arabische regio (met een totale bevolking in 2021 van 445 miljoen mensen) en net als elders op het Afrikaanse continent groeit ook daar de bevolking snel aan. Egypte met zijn nu al 106 miljoen inwoners voert daarom officieel een 2-kindsbeleid. Net als elders in veel andere Arabisch-islamitische staten gaat de bevolkingsgroei gepaard met grote jongerenwerkloosheid. Van een ‘Arabische Lente’ is nergens nog sprake: ook in Tunesië werd de democratie de nek omgewrongen wat de Arabische ‘wereld’ één van de meest dictatoriale regio’s ter wereld maakt.
Werkloosheid en dictatuur voeden de migratiestromen richting Europa waardoor daar dan weer de politiek steeds meer aan het verextreemrechtsen is.
Zuid-Amerika (en de V.S.): zoeken naar lichtpunten in ‘s werelds meest gewelddadige regio
Zoals je om over Afrika ingelicht te worden, best de Franstalig Belgische media (RTBF, La Libre Belgique …) alsook Franse nieuwsmedia (Le Monde, Jeune Afrique …) volgen kan, zo kan je om over Zuid-Amerika nieuws te vernemen, de bijdragen van onder andere Francine Mestrum op Uitpers volgen.
Nu hadden we het er al over dat je niet alleen naar de oorlogsslachtoffers moet kijken om het geweld in de wereld te bevatten, maar ook naar de moorden. En dan scoort Zuid-Amerika met zijn nu 442 miljoen inwoners al decennia heel hoog. “Latin America is the world’s most violent region” titelde The Washington Post in 2018.
Eén van de meeste gewelddadige landen in die gewelddadige regio is Ecuador waar de overheid de strijd tegen de drugsmaffiosi hopeloos verloren lijkt. Met gevolgen tot in Europa toe, waar via havens zoals die van Antwerpen massa’s drugs uit Ecuador binnengesmokkeld worden.
In het kleine en arme El Salvador is de van Palestijnse oorsprong zijnde Nayib Bukele er wel in geslaagd de drugsmaffiosi massaal achter de tralies te gooien en zo de veiligheid sterk te verhogen, maar dit ten koste van nogal wat mensenrechtenschendingen. Wordt Bukele’s optreden een voorbeeld voor andere landen ?
Is zijn aanpak haalbaar op de schaal van een land zoals Brazilië met niet 6 maar 218 miljoen inwoners ? Met oud-vakbondsman Lula heeft het grootste land van Zuid-Amerika na het tijdperk Bolsonaro – ‘de tropische Trump’ – weer een verantwoordelijk man als president.
Daar waar buurland Argentinië (46 miljoen inwoners) eind 2023 een schijnbaar knotsgekke ultraliberaal als president koos. Maar eentje die wel al stevig volksprotest oogstte wat Francine Mestrum op 29 januari tot deze titelvraag bracht: “Javier Milei schaakmat?” Zowel op straat als in het parlement kreeg Milei “de wind van voren”. https://www.uitpers.be/argentinie-javier-milei-schaakmat/
Van de andere grote staten van Zuid-Amerika haalt vooral Venezuela (29 miljoen inwoners) nu en dan het Europees nieuws. Meestal wegens de corruptie onder president Maduro en het verzet daartegen alsook de vluchtelingen daardoor. Maduro haalde het in 2023 in zijn hoofd om beslag te willen leggen op de grondstoffenrijke regio Essequibo, goed voor tweederde van het kleine buurland Guyana dat met amper 813.000 inwoners, geen partij is voor Venezuela. Groot-Brittannië snelde eind 2023 wel ter hulp met een oorlogsschip …
Van de eilandstaten van Midden-Amerika valt evenmin veel aardig nieuws te melden. Cuba kan bij zijn 11 miljoen inwoners dan wel mooi dokters blijven rekruteren om de wereld rond te zenden – recent zelfs naar Italië – maar zijn economie lijdt nu al jaren onder het aanhoudende economische en financiële Amerikaanse embargo.
Het ergst in de regio er aan toe, is Haiti. Hét voorbeeld van een ‘failed state’ waar bendes de plak zwaaien, ‘natuurrampen’ vaak vernietigend uithalen én waar de buitenlandse interventies in het verleden vaak meer kwaad dan goed deden. Veel van de 12 miljoen Haïtianen proberen dan ook op allerlei manieren te emigreren naar de V.S. Maar daar is de vluchtelingenstroom uit Midden-Amerika net één van de pijnpunten waar de Republikeinse partij van Trump zich op profileert.
Trump die goeie maatjes was, is en zal blijven met alle wapenfanaten in de V.S. waardoor wellicht ook in de toekomst meer Amerikanen door geweld in eigen land zullen sneuvelen dan bij missies elders in de wereld.
ABC News berichtte op 7/12/2023: “More than 40,000 people killed in gun violence so far in 2023.” Maar noteer ook dit: “More than half of all gun violence deaths this year were deaths by suicide.” Zelfmoord door de kogel: erg ‘populair’ dus onder de 335 miljoen V.S.-Amerikanen. More than 40,000 people killed in gun violence so far in 2023 – ABC News (go.com)
Het ecologische rampen-plaatje
Van Azië hadden we China en India al, maar het continent is nog wel iets groter dan die twee. Er is bv. ook het onrustige en al zwaar door de klimaatverstoring getroffen Pakistan met zijn snel groeiende bevolking: nu 245 miljoen inwoners maar in 2050 al 403 miljoen ! In het vroegere Oost-Pakistan, het huidige Bangladesh gaat het iets minder snel: nu 175 miljoen mensen en 190 miljoen tegen 2050. Als die er dan nog kunnen wonen, want het laag gelegen land lijdt onder de gevolgen van de zeespiegelstijging. Die speelt ook andere landen in Zuidoost-Azië parten. Jammer genoeg blijkt daar – in Thailand, Myanmar … – dat ook het boeddhisme niet in staat was om de nationale elites op te voeden tot een niet al te egoïstisch beleid. Heel de regio – met ook Indonesië dat zijn in het water zinkende hoofdstad Jakarta moet verplaatsen – telt tal van prachtige landen maar qua politieke ordening zijn die niet om euforisch over te worden.
De eilandstaatjes van de Stille Oceaan zijn er het ergst aan toe qua zeespiegelstijging door de klimaatverstoring. Zij zien hun einde naderen. De Maldiven, de Tuvalu-archipel, de Cook-eilanden … Op klimaattoppen brengen hun vertegenwoordigers vaak hartverscheurende getuigenissen, maar op de internationale fora wegen ze veel te licht om effectief beleid te kunnen afdwingen.
Ecologisch is er wereldwijd echter veel meer aan de hand dan alleen de voor veel landen al op korte termijn bedreigende klimaatopwarming en de bijhorende fenomenen zoals zeespiegelstijging en grilliger weerpatronen die de landbouw ontregelen en waardoor nog verwoestender stormen ontstaan. Dom genoeg leidt ondertussen het landbouwprotest in Europa tot het terugschroeven van het klimaatbeleid van de Europese Unie én tot een verdere verextreemrechtsing.
Maar er is dus meer. Kent u dit overzicht nog ?
Het is een visuele weergave van de wijze waarop de mensheid steeds meer ecologische grenzen van onze planeet overschrijdt. Grenzen zoals die van de biodiversiteit, het zoetwater- en het landgebruik, de chemische vervuiling, de verzuring van de oceanen … De eerste schematische voorstelling van die grenzen dateert uit 2009 en toen werden er 3 grenzen overschreden. Zes jaar later waren het er al 4 en in 2023 reeds 6 van de 9.
Een uitgebreide bespreking in het Nederlands van de door het ‘Stockholm Resilience Centre’ bestudeerde Planetaire Grenzen is hier te lezen: https://www.degroenebelg.be/planet_grenzen.html
Dat de grote ecologische systeemdiensten van onze planeet steeds verder overvraagd worden komt zowel door de groeiende wereldbevolking, het kapitalistische streven van multinationals en andere bedrijven naar steeds meer winst (voor hun nooit verzadigde aandeelhouders), het kortzichtig beleid ook van politici die én de bedrijven én de burgers/consumenten zoet willen houden met almaar meer economische groei op onze eindige planeet …
Door de overbevraging van de planeet – jaarlijks herdacht in de ‘Earth Overshoot Day’, in 2024 op 25 juli – worden steeds weer nieuwe barrières doorbroken zoals dat ook het geval aan het worden is door de beginnende exploitatie van zee- en oceaanbodems. Zo zullen voor kortstondig gewin biotopen vernield worden die nog niet eens inzake al hun levensvormen in kaart gebracht werden.
A.I.: ultieme redding, finale ondergang of iets er tussenin ?
Ondanks alle onheilsnieuws zijn er nog ‘optimisten’ voor wie aan de horizon de “Homo Deus” opduikt. Maar de auteur van de zo betitelde ‘kleine geschiedenis van de toekomst’, de Israëlische Yuval Noah Harari, had in 2017 totaal niet voorzien dat er zoiets als het ‘Covid-19-virus’ zou opduiken waardoor de ‘Godmens’ plots op sterven lag. OK: Covid-19 heeft begin 2024 wereldwijd officieel niet eens 7 miljoen doden veroorzaakt. (Onofficieel kunnen het er drie keer zoveel zijn.) Een rimpeling is dat in de jaarlijkse wereldwijde bevolkingsgroei van zo’n 80 miljoen mensen. Maar andere virussen kunnen en zullen volgen; andere ziektes ook die zich met de klimaatveranderingen zullen verspreiden.
Covid-19 toonde echter ook veel menselijke weerbaarheid. Tamelijk snel ontwikkelden farmareuzen vaccins en overheden zorgden in veel getroffen landen massaal en succesvol voor de verspreiding.
Zo’n succes voedt de hoop dat als we nog slimmer worden, als we nog sneller data kunnen verwerken en er oplossingen mee ontwikkelen, het in de toekomst toch beter kan worden.
Hiermee zijn we aanbeland bij de zogenaamde artificiële intelligentie. Wat A.I. aan ontwikkelingen op gang zal brengen, daar hebben we anno 2024 nog geen flauw idee van. Het feit dat veel van de mensen die aan de oorsprong ervan liggen, er nu al voor waarschuwen, stemt wel tot voorzichtigheid. Een voorzichtigheid die past bij heel het ‘high tech’-gebeuren.
In het artikel ‘Life, unplugged: a no-tech special’ in The Guardian op zaterdag 17 februari liet journalist Tom Lamont een aantal ‘neo-luddieten’ aan het woord. https://www.theguardian.com/technology/2024/feb/17/humanitys-remaining-timeline-it-looks-more-like-five-years-than-50-meet-the-neo-luddites-warning-of-an-ai-apocalypse
De naam ‘luddieten’ is afkomstig van Ned Ludd een textielarbeider die eind jaren 1770 in de Engelse Midlands woonde. Er wordt gezegd dat hij een paar weefmachines kapot maakte nadat hij was gegeseld. In de jaren 1810 namen de luddieten het op tegen de industriële revolutie, de mechanisering van hun arbeid …
Wat nu specifiek de Artificiële Intelligentie betreft, zien sommige ‘techno-pessimisten’ een “geavanceerde superintelligentie op God-niveau” ontstaan, “te snel en te ambitieus voor mensen om in te dammen of in te perken.” Eén van de tech-sceptici stelde in The Guardian: “Probeer je je een buitenaardse beschaving voor te stellen die duizend keer sneller denkt dan wij, in heel veel dozen, bijna te veel om nog te ontmantelen, als we dat al zouden besluiten.”
Wat dan als ‘verschillende’ nationale Artificiële Intelligentie-systemen het met elkaar zouden gaan uitvechten, nucleaire wapens inbegrepen …
Nu hoeft het niet meteen zo’n vaart te lopen, maar de Amerikaanse Molly Crabapple wees er bij The Guardian terecht op dat “technologische ontwikkeling aangedreven wordt door geld, en over het algemeen gericht is op de belangen van degenen die aan de macht zijn, in tegenstelling tot de belangen van degenen zonder macht.”
Als Elon Musk eind 2023 in Londen, A.I. voorstelde als “de meest ontwrichtende kracht in de geschiedenis”, “iets dat een einde zal maken aan menselijke arbeid, misschien ten goede, misschien ten kwade ” dan kan je dat beschouwen als “typische codetaal voor ‘We gaan een manier vinden om de arbeidsregels te omzeilen’ … ” Verzet daartegen zal zoals Nate Bethea in The Guardian stelde, “altijd als irrationeel worden afgeschilderd door mensen die financieel belang hebben om de dingen voort te zetten zoals ze zijn.”
Vergeten we ook niet “de vuile onderbuik van de schoon ogende technologie”. Zo wordt er vaak gesproken over de ‘digitale cloud’. Maar er is geen digitale wolk. “Er zijn enorme datacenters die water, elektriciteit en zeldzame aardmetalen opzuigen, waardoor de planeet letterlijk kookt …” “Waarom onze planeet nog meer beschadigen ? Het laatste beetje van onze autonomie en privacy kwijtraken, alleen maar om een paar jongens rijk te maken?”
Academicus Jathan Sadowski stelt het zo: “Technologie is veel te belangrijk om te worden gezien als slechts een grabbelton van nette gadgets, en het is veel te krachtig om in de handen van miljardairs en durfkapitalisten te worden gelaten. Luddieten willen dat technologie – de toekomst – voor ons allemaal werkt.”
Video: https://www.globalinfo.nl/recensies-enzo/gaza-is-een-beeld-van-de-toekomst/
In de korte video ‘Gaza is an image of the future’ kunnen we zien dat we veel meer dan wat autonomie en privacy kunnen kwijt raken. De Israëlische vernietiging van Gaza met inzet van een data-programma dat ‘Habsora’ noemt, alsook met ‘autonome wapensystemen’, is zowat de eerste A.I.-gedreven oorlog in de geschiedenis. Waarbij de Israëlische én de Amerikaanse tech-sector (waaronder Google) nauw samenwerken.
Er blijkt ook zoiets te bestaan als ‘necropolitics’ waarbij kleine elites dankzij superieure bewakings- en bewapenings-technologie beslissen over waar en hoe heelder bevolkingsgroepen leven én sterven. De ‘oorlogservaring’ die de Israëlische militairen met al hun nieuwe systemen nu opdoen in Gaza, dreigt ook elders in de wereld toegepast te worden door legers én politiekorpsen, ook tegen syndicale en ecologische protesten. Om hun rijkdom en macht te behouden zijn ‘topelites’ werkelijk tot alles bereid én er ook steeds meer toe in staat. Dat belooft.
