INTERNATIONALE POLITIEK

DE LANGE TENEN VAN DE PASJA

Image
Burgemeester Imamoglu van Istanbul,. Erdogan zoekt hem uit te schakelen via 'justitie'. (wikimedia commons)

Erdoğan en Turkije

Het gaat goed in Turkije. We zijn op weg een regionale grootmacht te worden. Althans, dat is het refrein dat voortdurend gezongen wordt door de regerende islamitisch-nationalistische partij AKP, gedirigeerd door Recep Erdoğan, kalief bij Allahs genade en sultan van het neo-Ottomaanse Rijk.

Dat de rijkdom en het gezag op lemen voeten staan, komt niet bij hem op. Erdoğan werpt zich graag op als vredesbemiddelaar, en als stadhouder tussen Oost en West. Zijn vrijage met de Russische president Poetin, die hem welwillend een wisselende toon laat aanslaan, levert hem alleen schijnsuccessen op: een soldatenruil tussen Moskou en Kiev, een groots uitgebazuinde heropening van de graanuitvoer vanuit de Zwarte Zee, bemiddeling bij een niet-gehouden “eenzijdig” staakt-het-vuren in de orthodoxe kersttijd, trilogen met Poetin en Assad van Syrië.

Schaduwzijden

Turkije maakt zich ook sterk dat zijn economie herneemt. Omdat het de boycot van Rusland door de VS en de EU altijd heeft afgewezen. Cijfermatig klopt dat: De handel met Rusland steeg tot 50 miljard in 2022, tegenover 34,7 miljard het jaar voordien. De reserves van de Centrale Bank zijn gestegen met 17 miljard dollar. Inkomsten uit de Golfstaten en Rusland. Zowat 8.000 Russen hebben zich voorgoed gevestigd in Turkije. En The Economist weet dat alleen al in de voorbije augustusmaand 128 nieuwe bedrijven zijn opgezet door de Russen. Cui bono ?

Want tegen het licht gehouden van de algemene economische tendens is dat water naar de zee dragen. Turkije eindigde het jaar met een recordinflatie van liefst 85 %. De braindrain heeft een nooit geziene omvang bereikt. Westerse investeerders trokken zich terug uit het land. De muntontwaarding van de lira neemt verschrikkelijke vormen aan: alweer gehalveerd in 2022. Het enige wat toeneemt is het binnenlands verbruik. Maar dat is uitsluitend het gevolg van de fors gestegen voedsel- en energieprijzen: de armere Turken spreken hun spaargeld aan om te overleven.

Dat moet wel want de verbruikersprijzen stijgen steil sinds 2017. Voedselproducten zijn zelfs 144 % duurder geworden sinds het begin van de oorlog in Oekraine. Het aantal faillissementen baart zorgen, zoals het Nederlands Failissementendossier al aangaf: “Alleen in Turkije groeide het aantal faillissementen vorig jaar (+14 procent, 2021), mede omdat de fiscale steun van Ankara beperkt bleef en de financieringscondities voor het bedrijfsleven in de loop van 2020 krapper werden”. Trading Economics noteerde voor de eerste elf maanden van vorig jaar liefst 19.542 falingen.

Russen

Dat kan moeilijk anders met een economisch onhoudbare politiek van lage rentes waaraan Erdoğan koppig vasthoudt. Tegelijk heeft hij Poetin voorgesteld om onderlinge handelsactiviteiten te betalen in roebels, Chinese yuan of in goud. Een veeg teken dat de druk op de banken voor hoge nood zorgt. De Russen probeerden dat op te vangen door Rosatom 5 miljard dollar te laten investeren in de bouw van een kerncentrale in Akkuyu, Zuid-Turkije. Dat beschouwden de Amerikanen als ontoelaatbare inbreuken op de opgelegde strafmaatregelen tegen Rusland, en dreigde met tegenmaatregelen tegen betrokken Turkse bedrijven. Daarop besloten zowat alle banken (HalkBank, Ziraat, Vakifbank, Denizbank, Isbank) om het Russisch elektronisch betaalsysteem Mir af te stoten.

Nogal wat Russen hebben hun jachten en hun geld overgebracht naar Turkije. Maar de Turkse regering heeft de kip met gouden eieren zelf geslacht. De oorlog in Oekraine, waar Turkije zich volgens drie vierde van de bevolking niet hoeft mee te moeien, heeft de toeristenstroom vanuit het noorden doen instorten. Russen waren bezig Westerse bezoekers de loef af te steken. Van de 7 miljoen toeristen in 2019 blijven er drie jaar later amper 2 miljoen over. Een zure opwelling voor de sector die goed is voor 13 % van het BBP. Komt daarbij dat zopas een wet is afgekondigd (zoals in Hongarije) om te verbieden dat buitenlanders vastgoed kopen.

In datzelfde perspectief moet je de belofte van Erdoğan zien om dit jaar nog één miljoen Syriërs terug naar hun land van herkomst te drijven. Hij moet wel, want bijkomend geld boven de 6 miljard die de EU wou betalen om de vluchtelingenstroom in te dijken is niet voorradig, én het gemor in het grensgebied wordt groot, nu nogal wat vluchtelingen maar al te graag onder het minimumloon willen werken, en zelfs kinderarbeid schering en inslag is geworden. Ook bij de bazari in grootsteden als Istanbul, Ankara of Izmir groeit ontevredenheid. De kleingrutters lagen mee ten grondslag aan de revolutie van Khomeini in Iran, Erdoğan doet er goed aan zijn eigen kleine middenstand te vriend te houden en hun onvrede in te tomen.

Repressie

Hij hoopt door buitenlands krediet op te bouwen en binnenlands het nationalisme aan te wakkeren voldoende achterban te behouden. Dat wordt heikel. Eenmaal het pad in geslagen van een steeds autoritairder overheidspolitiek en een cultus van de president, is er geen weg terug. Nog meer repressie, soms om de meest futiele redenen, is het logisch gevolg.

Een paar voorbeelden. Dit jaar vinden er presidentsverkiezingen plaats in Turkije, wellicht in mei, misschien in juni. Na de rampzalige verkiezingsuitslag van 2019, waarbij de grootsteden verloren gingen voor de islamitische AKP van Erdoğan, is het opletten geblazen. Hij kan dan de grondwet omwringen en een derde termijn als president afdwingen, het is nog geen gewonnen race.

Waarom zou hij anders in allerijl zijn grote rivaal Ekrem Imamoglu laten veroordelen door de hem hondstrouwe rechters tot 2,5 jaar gevangenis. Zijn grote misdaad is dat hij de kiescommissie als sullen bestempelde. Waarom ? Die had ermee ingestemd om de door hem gewonnen verkiezingen in Istanbul (16 miljoen inwoners, 40 % van het BBP) ongeldig te verklaren onder druk van de president. Het volk sloeg terug, en gaf Imamgolu een verpletterende meerderheid van 800.000 stemmen bij de nieuwe stembusgang. Waarop Imamglu zich liet ontvallen dat de kiesraad zelf uit idioten bestond. Belediging van de overheid. Dat de minister van binnenlandse zaken Süleiman Sogyu Imamoglu zelf mocht uitschelden voor idioot was normaal. Hij bleef onaanraakbaar. Natuurlijk tekent Imamoglu hoger beroep aan. Want behalve celstraf krijgt hij ook een verbod op uitoefening van politieke mandaten. Doorzichtig om zo de gedoodverfde kandidaat van de zespartijenoppositie vooraf kalt te stellen.

Dat wijst op een even cynische als wanhopige reactie van Erdoğan. Het is niet de enige. Hij heeft ook een nieuwe censuurwet ingesteld. Al wie berichten verspreid die “in strijd zijn met de waarheid” (bij voorbeeld: betrokkenheid bij geldsmokkel naar Italië door Erdoğans zoon, wapensmokkel door de geheime dienst naar milities in Syrië, zelfverrijking van de AKP-Top, maar ook berichten over armoede) gaat drie jaar de nor in. De enige waarheid is wat de regering vertelt.

Ver staan we niet meer af van nazipraktijken of Stalinregels. Volledige kontrole over de media en het gerecht was al de drijfveer van Goebbels: “Denken sie an die Presse. Sie muß ein Klavier sein, auf dem die Regierung spielen kann.” Voor een land dat in de Groote Oorlog zich aan de zijde van Duitsland schaarde, en meestapte in het nazi-avontuur, laat het zich kennen als een goede leerling.

Beledigd

En dat gaat tot in de futielste onderdelen. België heeft dan wel Majesteitsschennis, lang over tijd, afgeschaft (ja, dat werd licht als persmisdrijf opgevat en moest, grondwettelijk naar het assisenhof gaan), Turkije gaat vlotjes de andere weg op. In 2014 kondigde Erdoğan de oekaze af dat belediging van de president strafbaar zou worden.

Nog geen twee jaar later waren als 2.000 mensen aangeklaagd voor het vergrijp. Onder hen miss Turkije 2006, die een satirische versie van het nationale volkslied op Instagram had gedeeld. Ze kreeg wel opschorting van straf op voorwaarde dat ze vijf jaar lang niet dezelfde “misdaad” beging. Ze was niet de enige. Popster Gülsen werd ook de cel ingegooid omdat ze zich vrolijk maakte over de onverkwikkelijke koranscholen, Imam Hatip. In januari 2022 liep journaliste Sedef Kabaş tegen de lamp. Ze liet zich op Tele 1 ontvallen dat “een stier geen koning wordt door het paleis binnen te komen, meer dat het paleis dan een stal wordt”. Dat had de niet-bestaande koning Erdoğan erg persoonlijk opgenomen.
Erger was het dat Erdoğan in maart 2021 de Conventie van Istanbul” opzegde, en daarmee de vrouwenrechten wegkieperde. En dat hij de Verklaring van Cairo ging ondertekenen die in 1990 stipuleerde dat “de sjaria leidend is als het gaat om mensenrechten”. Het leverde Turkije andermaal een veroordeling op van de Raad en van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (2001). Ze werd net als de 3.500 vorige volslagen genegeerd.

Kleinzieligheid is altijd het kenmerk van de dictator. Erdoğan eist nu genoegdoening van Zweden, omdat sympathisanten van de Koerden, het Solidariteitscomité voor Rojava, vorige week een pop met de voeten omhoog had opgeknoopt voor het Stadhuis van Stockholm. Dat hij nu toepast wat hijzelf radicaal afwijst, “inmenging in binnenlandse aangelegenheden”, laat hem koud. Alle Koerden zijn in zijn ogen terroristen.
Het volstaat niet dat Finland en Zweden hebben toegezegd om juridisch mee te werken aan Turkse vervolgingen. Het moeten ook politieke tegenstrevers zijn, geen zwendelaars of oplichters zoals Okan Kale die uitgeleverd wordt voor bedrieglijk gebruik van kredietkaarten. Nee, het moeten Koerden zijn (Zweden heeft vier PKK-leden genaturaliseerd) of kritische journalisten (Zweden weigert de voormalige hoofdredacteur van de Engelstalige krant Today’s Zaman, Bülenet Keneş, uit te zetten). De stok achter de deur is de unanimiteitsregel die noodzakelijk is om de NAVO uit te breiden. Turkije en Hongarije blokkeren de toetreding van beide landen.

HDP

Intussen voert Erdoğan de politieke wurging nog op. Niet alleen de kemalistische CHP moet het ontgelden, de democratisch verkozen parlementsleden van de HDP, de Koerdische partij, moeten onthoofd. Van de 56 gekozenen in het parlement van 600 zetels wil het gerecht er 52 vervolgen, vanwege (onbewezen) banden met de terreurgroep PKK van Öcalan. Dat is zo goed als de hele fractie onmondig maken. Nog verder gaat het Hooggerechtshof. Dat heeft verordend dat de staatssubsidies aan de partij niet mogen uitgekeerd worden. Zonder die 29 miljoen dollar kan de HDP geen kiescampagne voeren voor mei of juni. Bovendien zijn vrijwel alle burgemeesters van de partij afgezet en vervangen door rijkscommissarissen, en is een medevoorzitter van het grootste onderdeel, de Democratische Partij van de Regio’s, aangehouden en weggevoerd.

Het gaat eerder om het verzwakken dan om het verbieden van de partij, want bij de nakende presidentsverkiezingen zou het in Erdoğans voordeel zijn dat de HDP een eigen kandidaat voorstelt. Die vreet dan aan de andere oppositieleiders, wat de AKP meer ademruimte kan geven.

Oostpolitiek

De islamitisch-nationalistische agenda van de AKP krijgt na twintig jaar bewind wel resultaten. Er is een pensée unique opgedrongen die zijn sporen nalaat. Zo blijkt 34 % van de Turken Moskou de schuld te geven van de oorlog, 48 % houdt Washington verantwoordelijk. Zeven op tien Turken zijn ervan overtuigd dat Europa de PKK helpt. Het is een bewuste tactiek. Nu hoe langer hoe duidelijker wordt dat zijn haring niet braadt in de EU – zeker niet zolang Turkije weigert Cyprus te erkennen als een volwaardige lidstaat en zijn bezetting van het noordelijk deel sinds 1974 op te geven; de toetredingsonderhandelingen zijn zo goed als bevroren, amper 1 van de 35 voorwaarden is goedgekeurd – richt hij zijn blik steeds meer op het Oosten.

Hij tracht op alle manieren de betrekkingen te normaliseren met de Arabische landen en Israël. Met Israël wil hij gezamenlijke exploraties van de zeebodem, op zoek naar gas en olie (zeer tot woede van Cyprus dat Turkse oorlogsbodems die boringen ziet beschermen in haar eigen economische zone). Met Riaad zijn de plooien gladgestreken, na zijn ontmoeting met Mohammed bin Salman. Er is een kruis gemaakt over het onderzoek naar de moord op Jamal Khashoggi in de Saoedische ambassade. Erdoğan zoekt ook toenadering tot de sterke man van Egypte, Sisi. Hij belooft hem de vroegere steun aan de Moslimbroederschap stop te zetten.

Met de Golfstaten loopt het ook minder stroef, al blijft hij volhouden dat de V.A.E. achter de (waarschijnlijk gefingeerde) coup van 2016 zaten. Assad in Syrië moet ervan overtuigd worden dat vrede de terugkeer van de vluchtelingen inhoudt. Iran ten slotte moet in een ongemakkelijke coëxistentie de Russen te vriend houden, want Turkije hinkt op twee poten: het levert drones en wapens aan Oekraïne, maar steunt diplomatiek Rusland, al weigert het de annexatie van de Krim en de vier oostelijke provincies te erkennen.

Die blik naar het Oosten vertaalt zich ook door toenadering tot een tegenhanger van de NAVO, het door China opgerichte defensiegenootschap, De Samenwerkingsorganisatie van Shanghai. Die telt nu acht leden: behalve China ook Rusland, India, Pakistan, Kirgizië, Tadzjikistan, Kazakstan en Oezbekistan. Iran treedt dit jaar toe. Erdoğan laat verstaan dat hij op de volgende top in India zijn bezoek als “dialoogpartner” wil inruilen voor lidmaatschap. Zo blijft hij op twee paarden spelen: krijgt hij geen genoegdoening in de NAVO, dan zoekt hij het in Azië. Of hij dan niet tussen twee paarden valt is zeer de vraag.

Relevant

Het begin van de zwanenzang van Erdogan

Oppositiepartijen CHP en DEM winnen van AKP “You can fool all the people some of the time, and some of the people all the time, but you cannot fool…

Turkse oppositie verdeeld naar kiezers

Er is iets vreemds aan de gang in de aanloop naar de belangrijke gemeenteraadsverkiezingen van 31 maart 2024 in Turkije. Een analyse. De samenwerking tussen belangrijke oppositiepartijen is uit…

De valse profeet

Theocraten en Technocraten, één pot nat. Ze zijn monomaan, eenzijdig, machtsbelust en onverdraagzaam. Ze luisteren nooit naar andersdenkenden, dulden geen tegenspraak. Hun enige obsessie is macht, die ze ontlenen…

Laatste bijdrages

Genocide in Gaza heeft weinig impact op wapenleveringen naar Israël

Hoewel Israël beschuldigd wordt van genocide en er vanuit de VN geregeld wordt opgeroepen om geen wapens te leveren aan het land, lijkt dat weinig indruk te maken op…

Waarom Turkije (geen) lid wordt van BRICS

Kort voor de BRICS-top in het Russische Kazan (22-24 oktober 2024) diende Turkije zijn kandidatuur tot lidmaatschap in. Voor we dieper ingaan op de Turkse motieven, bekijken we eerst…

Uiterst-rechts wereldwijd in feest

Trump of Harris, het maakte om vele redenen verschil uit. Democratische vrijheden die worden bedreigd, onbegrensde verrijking van de superrijken zoals Musk, mensenjacht op miljoenen zonder de ‘juiste’ papieren……

Historische atlas Rusland

You May Also Like

×