De laatste toespraak van Malcolm X

Neen, ‘Malcolm X’ van Fikry El Azzouzi is géén biografie. Die bestaat al, maar het werk van Alex Haley uit 1965 werd jammer genoeg niet vertaald in het Nederlands.  Haley’s autobiografie kwam uit enkele maanden nadat Malcolm X vermoord werd in New York, drie maanden voor zijn veertigste verjaardag. Hij was geen goede vriend van  het Amerikaanse establishment. De FBI ontkende elke betrokkenheid bij zijn dood, maar de inlichtingendienst heeft natuurlijk niet kunnen verhinderen dat de figuur van Malcolm X al gauw legendarische proporties is beginnen aannemen.
We zijn nu vijftig jaar verder en de herinnering van ‘een van de meest gehate en geliefde mannen van zijn tijd’ leeft nog altijd verder, althans bij mei 68 ’ers. Of millennials  zich iets kunnen voorstellen bij Malcolm X en de Black Panthers is lang niet zo zeker. Dat is alvast een van de bedoelingen van dit boekje waarin de laatste toespraak ‘Over de Afro-Amerikaanse geschiedenis’ van de radicale Amerikaanse strijder voor mensenrechten Malcolm X afgedrukt wordt, omlijst met een gedicht en een verhaal van auteur Fikry El Azzouzi en voorzien van een kort voorwoord van Dyab Abou Jahjah, medestichter van Movement X, en een nawoord van Rachida Aziz. Movement X inspireert zich – zie haar beginselverklaring – duidelijk op het gedachtegoed van Malcolm X.
Gelijktijdig met het boek speelt de KVS ook het gelijknamige theaterstuk waarmee hulde wordt gebracht aan een van de grootste leiders van de Afro-Amerikaanse gemeenschap. ‘Wij zijn een burgerrechtenbeweging die de nieuwe demografische realiteit complexloos omarmt en die strijdt tegen alle vormen van discriminatie op basis van afkomst, religie, sociaal-economische positie, gender, klasse of nationaliteit. Wij staan voor een radicale invulling van de democratie en strijden tegen elk bestel dat geen afspiegeling is van de nieuwe demografische samenstelling van Europa.’
In ‘Malcolm X’ voert Fikry El Azzouzi Achmed en Eric, twee straatvoetballende jongeren, op. Samengevat komt het verhaal hierop neer: de oudere ik-persoon gaat met hen op stap en vertelt over de figuur van Malcolm X. Met die jongeren gaat hij op zoek naar de relevantie van Malcolm X vandaag. Kennen ze hem? Kennen ze hem goed? Wat kan hij voor jongeren nog betekenen? Hoe kan hij deze jongeren die discriminatie dagelijks aan den lijve ondervinden iets bijbrengen over hun strijd voor recht en waardigheid?   Literair boeiend is het allemaal niet, daarvoor ligt de bedoeling er al te vingerdik op. Van een romancier mag je wel wat meer verwachten. Het meest boeiende in dit boekje is de laatste toespraak van Malcolm X zelf. Ik betwijfel ten zeerste dat de Achmeds en Erics van deze aarde zich zullen aangesproken voelen door een goedbedoeld, maar weinig geïnspireerd boekje zoals dit.