De Keniaanse verkiezingen van 27 december zijn anders uitgedraaid dan de meeste waarnemers hadden verwacht. De nek-aan-nekrace en de fraude ten gunste van president Kibaki hebben reacties losgemaakt die sinds lang lagen te sluimeren en nu op een niet zo gelukkige manier aan de oppervlakte komen. Sinds de avond dat de president “op een diefje” werd geherinstalleerd, staat het hele land op stelten.
Men spreekt van honderden doden en meer dan 300 000 vluchtelingen in eigen land en uiteraard een economisch debacle. Het blijkt dat de meeste doden en vluchtelingen zijn ‘gevallen’ in Rift-valley en Nairobi. Uiteraard het schrijnendste is de kerk in Eldoret, waar kinderen en vrouwen zijn omgekomen nadat de kerk in brand gestoken werd. Kisumu in Nyanza-province, de regio van de Luo lijkt op Dresden na de oorlog. Daar is het meeste geplunderd.
De Kikuyu die aanwezig waren in andere regio’s dan Central Province zijn inderdaad het grootste slachtoffer geworden van de haat. Dit was ook te verwachten omdat de haat zich richtte tegen Kibaki. Maar oude landgeschillen liggen ook mee aan de basis. In Rift Valley zijn het de Kalenjin (van dezelfde stam als Moi) die de Kikuyu belaagd hebben. In Nairobi, in de slums, werden de Kikuyu geplunderd door de Luo-gangs of door supporters van de oppositiepartij ODM (Democratische Beweging van de Sinaasappels). De kuststreek waaronder Mombasa is er nog redelijk goedkoop van afgekomen, wat plunderingen en etnische zuivering betreft. Uiteraard is de toerismesector het belangrijkste slachtoffer: O ironie, de hotels en de toeristen zijn hier het best beveiligd. Kenia likt nu zijn wonden.
De Campagne
Nochtans was de campagne niet zo slecht verlopen. De drie belangrijkste presidentskandidaten dweilden reeds enkele maanden het immense land af op zoek naar stemmen en hielden echte massabijeenkomsten geanimeerd door muziek en dans. Keniaanse popartiesten werden ingeschakeld om een kandidaat te verheerlijken via een gemakkelijk deuntje, T-shirts worden uitgedeeld, op de TV kon je niet naast de propagandaspots kijken. En Kenia zou Kenia niet zijn moest er op verkiezingsmeetings geen geld uitgedeeld worden.en moest de huidige PNU- regeringsploeg niet geprofiteerd hebben van de infrastructuur van de staat om campagne te voeren.
Er werd bovendien wat “bad talk” rondgestuurd over respectievelijke presidentskandidaten, maar in het algemeen kan men zeggen dat het een democratisch proces was met echte polls en ernstige berichtgeving van de media. Daarenboven zijn er, buiten enkel regio’s zoals Mount Elgon en Kuresoi, weinig doden gevallen tijdens de campagne in tegenstelling tot 1992 en 1997 toen etnische spanningen rond de landkwestie hebben geleid tot tientallen doden.
Inhoudelijk
De slogans van de twee kandidaten gaven duidelijk aan wat hun troeven waren. “Kazi iendelee” zei Kibaki “het werk verderzetten”. Hij is econoom, is nu 5 jaar aan de macht en heeft ervoor gezorgd dat, na de dictatuur van Moi en na de slabakkende economie, er terug een stijging is van het BNP met 7%. Kibaki heeft het lager onderwijs gratis gemaakt, wat toch een verdienste is, ondanks de lamentabele staat waarin het staatsonderwijs zich nog bevindt. En er mag gezegd worden dat de democratie er ook is op verbeterd sinds 2002. Dus het “werk verderzetten” want het is goed gedaan.
Raila Odinga daarentegen zei ” Maisha bora” – “een beter leven” – en mikte vooral op degenen die verandering willen. “Kibaki heeft wel gezorgd voor een verbetering van de economie, maar waar is die verbetering voor de massa’s? Het gemiddeld inkomen is nog altijd 1 dollar per dag, er zijn massa’s jongeren werkloos, en vooral de corruptie is niet aangepakt, wat door Kibaki beloofd was in 2002.”
Nairobi was (recentelijk voor de verkiezingen) ” the place to be for the happy few” in Eastern Africa. Zakenlui bezochten de dure nightclubs, 4×4 -wagens verdrongen de talrijke voetgangers, dure zaken schoten als paddestoelen uit de grond. Maar de slums rond Nairobi zoals Kibera (de grootste slum in Afrika) groeiden maar aan. Het is daar dat de basis van Odinga woont: na jaren verwaarlozing snakten zij naar verandering via de stembusgang.
Samen met Kibaki had hij in 2002 Moi’s favoriete kandidaat Uhuru Kenyatta bevochten (en gewonnen) op basis van een anti-corruptieprogramma, het creëren van jobs,dus een “programma van verandering”. Halfweg hield Kibaki het voor bekeken, gooide Odinga en aanhangers uit de regering en benoemde ministers, die nog in de vorige (corrupte) regeringen gediend hadden. Kibaki werd de speelbal van de oude corrupte klasse. Een van de door Kibaki aangeduide anti-corruptieambtenaren, Githongo, hield het voor bekeken en vroeg, na doodsbedreigingen, asiel aan in Engeland.
Kibaki volgde netjes de richtlijnen van het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank:
privatiseringen (o.a. van de telefoonmaatschappijen, de spoorwegen, de haven, enz.), aantrekken van buitenlands kapitaal. Een richtlijn van het IMF en de World Bank volgt hij niet op: nl. de aanpak van de corruptie.(1) Dit kreeg uiteraard ook de goedkeuring van de “oude machthebbers”: de Moi-clan en de Uhuru-familie steunden volop Kibaki.
De anders zo zwijgzame president (hij zweeg voortdurend tijdens cruciale periodes bv.de sage van de Arthur-brothers en de raid op The Standard (2). Het Kroll-report (3) de shoot-to-kill-orders van Michuki (4) de deportatie van islamitische verdachten (5) ) moest nu alle zeilen bijzetten omdat de polls een overwinning van Odinga voorspelden.
De verkiezingen:
Op de verkiezingsdag stonden reeds vanaf 6 u ’s morgens rijen aan te schuiven om hun stem uit te brengen. De opkomst was enorm, de grotendeels jonge bevolking van Kenia nam massaal deel aan de stembusslag. Het was dan ook een electorale revolutie die we mochten meemaken. De meeste ex-ministers van de Kibaki-regering leden nederlaag op nederlaag. Opmerkelijk: vice-president Awori verloor tegen een mensenrechtenactivist van de oppositie in Western Province. De zonen van ex-president Moi verloren in Rift Valley en de gehate businessman en politieker Biwot, vriend van Moi, verloor zijn zetel.
ODM van Odinga won in alle provincies, behalve Central Province (Kikuyu-land stemde massaal Kibaki) en Eastern Province ( Kibaki en Musyoka). Blijkbaar had Odinga de overhand. De laatste uitslagen, die door ODM werden in vraag gesteld, gaven dan weer een minimale voorsprong voor Kibaki. En dan gebeurde het ongelooflijke voor de tv-camera’s. Het verkiezingscentrum werd door de politie ontruimd. Kibaki werd overwinnaar verklaard, binnen het uur beëdigd in een erg select gezelschap en de pers door een regeringsmaatregel aan banden gelegd. Niet alleen ODM sprak van verkiezingsfraude, ook de EU-waarnemers waren niet overtuigd. Een felicitatie komt er nog van de USA maar die haken ook later af. Enkel China laakt de interventie van de EU in Kenia’s politiek.
Crisis
Binnen het uur braken er overal rellen uit. Uiteraard in de provincies die gedomineerd worden door ODM en die zich reeds jaren verwaarloosd voelen. Heet wordt het in de slums en er wordt van de gelegenheid gebruik gemaakt om de oude landvete tegen de Kikuyu te beslechten in andere streken. Uiteraard is er ook een etnisch sausje: Kibaki is Kikuyu, de grootste “kabila” –stam- van Kenia en Odinga is Luo, de tweede grootste. Kenia telt meer dan 42 stammen. Sinds jaren wordt er op basis van ethnie gestemd. Leiders worden gekozen volgens hun ethnie in de hoop dat de verkozene iets voor de regio en “kabila” zou doen.
Alhoewel er meer dan 100 partijen (!) deelnamen aan de verkiezingen zijn deze niet ideologisch “gegroeid” maar opgericht door een of andere kandidaat die via beloften probeert om verkozen te geraken. Gevolg is uiteraard een enorm cliëntelisme en tribalisme (bevoordeling van de eigen kabila). Vermits de Kikuyu reeds jaren het economische en politiek leven leidden, is de frustratie bij de anderen sluimerend steeds aanwezig geweest en de verkiezingsuitslag maakte dit los. De oorsprong is terug te brengen tot het einde van het kolonialisme en de beginperiode van het neokolonialisme.
Vooral de Kikuyu-bevolking heeft geleden onder de kolonisatie. Dit heeft uiteraard te maken met hun positie: oorspronkelijk landbouwers met rijke gronden in Rift valley en vnl. Central Province.(6) De Engelse kolonisator trok dan ook meer en meer blanke settlers aan, die enorme gronden in beslag namen, de zgn. White Highlands. Velen waren van adel of uit de militaire klasse. De Kikuyu kregen een bepaald gebeid toegewezen (de African reserves ) (7) De Kikuyu die geen grond hadden in de “reserves”, kregen wel een stukje grond op de ranch van de white settler die ze moesten bewerken (de zgn. squatters). Vele Kikuyu brachten uiteraard familie mee, die als bediende werkten bij de “mzungu”, de kinderen kregen de gelegenheid om naar school te gaan en uiteraard de evangelisatie ging volop zijn gang. Feitelijk waren de Kikuyu, door hun directe band met de kolonisator, vlugger bereid om de Europese cultuur over te nemen. Voor de kolonisators was het de Kikuyu-kabila (de stam) die het meest betrouwbaar was.
Gebrek aan land en de stijgende Kikyu-bevolking bracht daar een einde aan. (8) Bij de squatters, de gestudeerde Kikuyu en ook bij de Kikuyu die hadden dienst gedaan in Tweede Wereldoorlog ontstond een beweging die vlug aan kracht won en protesteerde tegen de landpolitiek van de kolonisator, maar ook pleitte voor een onafhankelijk Kenia: de Mau Mau.
Mau Mau
Deze beweging onder leiding van Kimathi won snel aan kracht bij de landloze Kikuyu. De landpolitiek van de kolonisator ten gunste van de white settlers werd in vraag gesteld en er werd een herverdeling van de gronden geëist, zowel van de gronden van de blanken als deze van de Kikuyu-chiefs. Chiefs die gecreëerd waren door de kolonisator om het contact tussen bevolking en overheid te bevorderen, hadden ook enorm geprofiteerd van de toestand en het vertrouwen van de kolonisator en hadden zich kunnen verheffen tot middenklasse. Zij werden het doelwit van de MauMau.
Na enkele moorden op White settlers werd Mau Mau heel vlug verboden en begon een guerilla-strijd in de bergen. Het was echter niet zozeer de blanke settler die de tol betaalde maar eerder de collaborerende chiefs en Kikuyu-home guards, die de woede van de Mau Mau moesten doorstaan. De regering reageerde door een massale repressie op de Kikuyu en de “terroristische” Mau Mau . 80.000 Kikuyu werden zo in kampen opgesloten en daar tewerkgesteld en zgn. “gerehabiliteerd” . Een op 4 volwassen mannelijke Kikuyu zou daar gepasseerd zijn. Van de meeste verdachten werd het vee en de grond in beslag genomen door de Home-guards zodat er tot op heden nog verdeeldheid en haat is in verschillende gemeenschappen. Squatters die Kikuju waren werden door de grootgrondbezitters verwijderd, die liever de andere stammen zagen werken op hun landbouwgrond. M.a.w. een hetze tegen de Mau-mau maar ook de Kikuyu werd in de jaren 50 aangewakkerd door de blanke kolonisator, die niet kon begrijpen dat vnl. Kikuyu’s in opstand kwamen. Nochtans kon de onafhankelijkheid niet tegengehouden worden. De Mau mau werd in 1957 verslagen, Kimathi opgehangen maar de gevolgen zijn tot op heden zichtbaar.
De onafhankelijkheid
Zes jaren na het neerslaan van de Mau-mauopstand besluit de Engelse regering om Kenia onafhankelijkheid te geven, dit in het begin tot groot ongenoegen van de white settlers. Engeland kiest voor een neokoloniaal project. Tot ieders verbazing is het de grote “vijand” die de kolonisator vraagt om president te worden nl. Kenyatta, die door de blanke settlers werd uitgespuwd en beticht werd van allerlei misdaden.
Jomo Kenyatta zat reeds zes jaar gevangen als leider van de “terroristische” Mau Mau , terwijl men hem hoogstens kon betichten van naar een onafhankelijk Kenia te streven. Kenyatta was een erg gematigd nationalist en was helemaal niet opgezet met de gewapende strijd van de Mau-Mau. Voor de Engelse regering was Kenyatta de beste keuze: een neo-kolonialistische overgang met vrijwaring van de Engelse belangen was mogelijk met hem. De gevolgen van die keuze wegen nu nog.
Kenyatta maakt vanaf het begin komaf met eisen van de Mau-Mau rond landhervorming, meer sociale gelijkheid, en dergelijke meer. (9) Kenyatta beschouwde de Mau-Mau als hooligans en de nieuwe regering werd vnl. samengesteld uit mensen die loyaal waren geweest met de Engelsen, hadden geprofiteerd van de noodtoestand door land van zgn. Mau-Mau volgelingen in beslag te nemen.
Kenyatta overtuigde 30.000 blanke settlers om te blijven, de rest van de settlers verkochten het land aan marktprijzen aan de nieuwe Keniaanse regering die het weer verkocht of gaf aan Kikuyu-regeringsgetrouwen ( wat ook weer de steeds tijdens verkiezingen oplaaiende etnische haat in Rift Valley verklaart). (10)
De vader van Odinga- van Luo-origine en met meer socialistische voorstellen – wordt wel vice-president maar wordt vlug aan de kant geschoven. En de grote “verrijking” van in de eerste plaats de Kenyatta-familie maar ook de aanhangers gaat verder. Gronden worden aangekocht, door de staat, geschonken of verkocht aan gegadigden. Terwijl in Europa het eeuwen heeft geduurd voor er een kapitalistische burgerij ontstond en de overgang van feodaliteit naar natiestaat werd gemaakt, gebeurde dit in Kenia in enkele jaren. (11)
De Kikuyu en Central Province werden bevoordeeld al was het maar omdat die bepaalde minister een weg nodig had en de bevolking ermee kon van profiteren. Vooral Kikyu’s werden aangeworven als ambtenaar en wierpen zich in het zakendoen. Andere regio’s dan Central Province werden verwaarloosd. Het erg gecentraliseerd Engels koloniaal systeem werd overgenomen.
De Kikuyu’s bleven in grote massa hun (?)ministers ondersteunen, wat ook nu duidelijk was tijdens deze verkiezingsperiode en de stemmen voor Kibaki in Central Province. (12) De grootste slachtoffers waren echter de Mau Mau-strijders en hun familie die tot 2006 moesten wachten op een beetje erkenning. (13)
De huidige situatie
Kibaki probeert ondanks alles zijn macht te behouden op aanstichten van een harde kern, die veel te verliezen heeft bij een eventuele Raila-regering. Zij hebben geen schrik om spanningen uit te lokken en zich te isoleren van de internationale gemeenschap om hun macht te behouden.Langs de andere ODM-zijde is men ook niet vrij van etnische provocaties. Ondanks poging tot bemiddeling van verschillende kanten gaat Kibaki gewoon verder en benoemt naast de oude harde kern van ministers, Kalonzo Musyoka van ODM-Kenia als vice-president die tijdens de verkiezingsperiode rabiaat anti-Kibaki was en behoort tot de Kamba die enkel in het Oosten aanwezig is en aanhang heeft.
Hiermee poogt hij ODM voor een fait-accompli te plaatsen. Een ODM dat vast besloten is om als “nieuwe burgerij” de plaats van de oude in te nemen, hierbij gesteund door een (jongeren)basis die in Odinga een middel tot verandering ziet. Het ODM organiseerde dan ook de voorbije week “massa”-demonstraties die door de regering verboden werden en consequent leidden tot gevechten met de massaal ontplooide politie.
Conclusie:
Uiteraard moet er dringend een einde gemaakt worden aan deze toestand. De 500.000 vluchtelingen moeten in de eerste plaats geholpen worden, kinderen moeten terug naar school kunnen en het economische leven moet terug gestart worden. Dit betekent een politieke oplossing voor de patsituatie waarin de beide partijen zich bevinden. Maar dit is niet voldoende: Kenia staat nu voor een keerpunt. De verkiezingsuitslag heeft alles in een stroomversnelling gebracht. Veel problemen kwamen aan de oppervlakte. Problemen die zelfs terug te brengen zijn tot de periode tijdens en juist na de kolonisatie. Kenyatta en de semi-dictatoriale regering van Moi met al zijn corruptie heeft deze problemen nooit willen aanpakken omdat ze in strijd waren met haar eigen belangen.
Hetzelfde geldt voor de tweede Kibaki-regering. Jarenlang werden talrijke problemen die gegroeid waren, in de doofpot gestopt. Het wordt tijd om een breuk te maken met het verleden maar ook om open kaart te spelen: de landkwestie is er één van.
Ten tweede moet de huidige en voorbije corruptie eindelijk aangepakt worden. Misschien hebben sommige verantwoordelijken voor die corruptie wel hun plaats in het parlement verloren maar niet hun enorme macht. Ten derde moet de grondwet aangepakt worden zodat de regio’s meer economische inspraak hebben zodat ook de immense ongelijkheid tussen de regio’s verkleind wordt.
En last but not least moet de enorme ongelijkheid, die door de neo-globalisering nog versterkt is, aangepakt worden. Kenia staat een moeilijke taak te wachten. Op dit ogenblik (zaterdag 26 januari) zijn er terug gesprekken bezig tussen Kibaki en Raila Odinga en dit op initiatief van niemand minder dan Koffi Annan. Een handdruk heeft de pers al gehaald, dit is al een prestatie maar niet voldoende. Nog dezelfde nacht werd de noodtoestand in Nakuru(Rift Valley) afgekondigd, het leger ingeschakeld omdat de Kalenjin Kikuyu-eigendommen in brand staken en de Kikuyu verjaagden uit de regio. Het bewijs was andermaal geleverd dat de
verkiezingsfraude andere krachten heeft losgemaakt en dat een handdruk niet voldoende zal zijn.
(Uitpers, nr 94, 9de jg., februari 2008)
Jos Geudens (26 januari 2008- 2 pm)
00254736942080
josgeudens@yahoo.com
http://www.groetenuitmombasa.be
Voetnoten
(1) Newsweek (31 dec 2007-van juist voor de verkiezingen) zag het zo: “Yet many of Kenya’s 34 million citizens have not yet felt the effects of the growth. The national poverty rate stands at 46 percent. And Kibaki’s government has stumbled badly on corruption. In 2006, numerous cabinet members were accused of diverting tax-money into phony companies. None were prosecuted and most of those who resigned were later reinstated.”
(2) Verleden jaar viel gemaskerde politie een van de grote kranten binnen verbrandde de gehele oplage en nam computers in beslag. De reden is nog onduidelijk. Het bleek dat “huurlingen” betrokken waren bij de raid. Odinga verwees naar het sindsdien bekende Arthurbrothers-duo. De regering ontkende en zei dat het investeerders waren . Toen later bleek dat zij pure misdadigers waren, betrokken in louche activiteiten, werden ze op het vliegtuig gezet. Zie http://www.groetenuitmombasa.be
(3) Juist voor de verkiezingscampagne werd het Krollreport van Transparency International gelekt, waaruit blijkt dat de Moi-clan een enorm fortuin had opgebouwd tijdens de lange regeringsperiode http://www.groetenuitmombasa.be
(4) Dezelfde minister van binnenlandse zaken, Michuki, pakt de Mungiki aan en geeft shoot-to-kill orders. Later vindt men honderden lijken van zgn. Mungiki-verdachten in de bossen
Zie ook http://www.groetenuitmombasa.be
(5) Wanneer Ethiopië Somalië binnenvalt, worden tientallen van terroristische activiteiten verdachte Kenianen zonder proces aan Somalië of de Amerikanen overgeleverd.
(6) “When settlement started there was a world wide need for raw materials, a need to which no limit could be seen (p.31 in Kenya, Kikuyu and Mau Ma – Smith)
(7) ” which were defined rural areas, where each African ethnic group in the colony was
expected to live separately. The Kikuyu had their own reserves in Central province, the Masaai resided mostly in Southern province, the Luo lived in Nyanza province . (Britains gulag)
(8) “.the land reserved for the Kikuyu was no longer sufficient for the needs of a Kikuyu-population of more than 1.25 million ;..” ( Histories of the hanged – Dan Anderson p.31
(9) ” Kenyatta attended a ceremony at Nyeri to welcome back those still living in the Mount Kenya forests. The football stadium was crammed with 30.000 people. Nearly a thousands rebels walked out of the forest that day , to shake Kenyatta by the hand and rejoin their families in an independent Kenya.” Kenyatta verklaarde dat “we all fought for freedom” en deze nieuwe natie ” must forget the past ( Histories of the hanged)
(10) Carlonie Elskins komt tot een verschrikkelijke conclusie: “Of the numerous vacancies
created by decolonisation the vast ajority were filled by onetime loyalists. As a result, the nature of governance in the Kikuyu countryside did not change with independence. The loyalists still wielded a great deal of the day-to-day power over the former Mau Mau detainees and villages”.
(11) Kenyatta gaf de toelating aan de ambtenaren in de jaren ’70 om handel op te zetten en zo “deel te nemen aan het economisch leven”, wat leidde tot een enorme verstrengeling tussen staat en bedrijfsleven en verspreiding van de corruptie.
(12) Dat moest ook vader Odinga ondervinden die voor een meer “socialistisch” project enkel de steun kreeg van de Luo en niet van de arme Kikuyu-bevolking
(13) Na jaren doodzwijgen van de Mau-Mau werd 50 jaar na zijn dood een standbeeld voor Kimathi onthuld in Nairobi.
Bibliografie:
1) Britain’s Gulag -the brutal end of empire in Kenya -Caroline Elkins -Jonathan Cape London
2) Kenya, The Kikuyu and Mau Mau – by David Lovatt Smith -English Press Ltd Nairobi
3) Mau-mau : a revolution betrayed Maina wa Kinyatti -Mau mau research center -Vita Books
4) Africa- a biography of the continent -John Reader –Pelican
5) Homecoming – Ngugi wa Thiongo- Heinemann -London
6) The pen and the gun -Maina wa Kinyatti – Mau Mau research center
7) History of the hanged – Dan Anderson- Phoenix
Meer informatie over deze kwesties vind je op
http://www.groetenuitmombasa.be
