In Argentinië werd deze week de zoveelste vergadering gehouden van de CPAC, de extreemrechtse en conservatieve club die vorm geeft aan een nieuwe mondiale internationale.
Van de Argentijnse President, Javier Milei, wordt gezegd dat hij een paljas is, mentaal onevenwichtig, maar niet stom. ‘Hij weet wat hij doet’.
En Milei zei deze week: ‘De vrije markt is moreel hoogstaand. Socialisme is het kwaad. En daar kan het waanzinnige links niets aan veranderen. Want zij voegen er ‘gelijkheid’ aan toe, en dan zit je meteen aan de foute kant. Dat is nefast. Vandaar dat we in een culturele oorlog zitten’
Milei is uiteraard niet de enige die traditioneel linkse waarden zoals vrijheid opeist voor rechts. Het wordt een gewoonte.
Hoe dat komt en hoe ze dat doen wordt haarfijn uitgelegd door Ico Maly in zijn zopas uitgekomen ‘Herschepping van de democratie’.
Vandaag is democratie niet langer een ideologisch progressief project, onlosmakelijk verbonden met de Verlichting en met mensenrechten. Het is discursief volledig uitgehold, eerst door het neoliberalisme, daarna door uiterst rechts en zelfs door auteurs die zichzelf sociaal-democratisch noemen, denk aan Elchardus. Het is, zoals Milei het bevestigt, een culturele oorlog.
Al dertig jaar lang wordt gewerkt aan de ‘herschepping van de democratie’. Dat is niet organisch gegroeid, het is een bewust opgezet ideologisch fenomeen dat gebruik maakt van de (sociale) media, van ‘gezond verstand’, van ‘de stem van het volk’.
Democratie is vandaag herleid tot een opiniepeiling en op die manier wordt het cordon sanitair veroordeeld, want dat is er tegen dat naar die ‘stem van het volk’ wordt geluisterd.
Met het neoliberalisme, dat eveneens een ideologisch project is, werd alles herleid tot economie. Onderwijs is er niet langer om mensen op te voeden en mondig te maken, maar om zich voor te bereiden op de arbeidsmarkt. Gezondheidszorg is om kosten te besparen voor het bedrijfsleven. En sociale zekerheid, zo wil ik er aan toevoegen, is eveneens volledig in dienst van de markt.
Extreemrechts in Vlaanderen sluit daar perfect bij aan met een verhaal over homogene naties en gemeenschappen, over etnisch-cultureel nationalisme. Universele mensenrechten worden dan een bedreiging van de soevereiniteit.
Maly heeft het ook over de spreekregimes, de verhalen die ‘kennis’ produceren en precies aangeven wat mag gezegd worden en wat niet mag gezegd worden, de ‘orde van het vertoog’ zoals Foucault dat noemde. Val je daarbuiten, omdat je blijft geloven in de mogelijkheid van een niet-kapitalistisch systeem, of in de maakbaarheid van de samenleving, bijvoorbeeld, dan ben je meteen ‘radicaal’ of ‘ideologisch’, terwijl de heersende ideologie als normaliteit wordt gezien. Vooral hierin spelen media met hun ‘formats’ een zeer belangrijke rol.
Dat geldt ook voor ‘democratie’. Het moet zich helemaal plooien naar de vandaag geldende regels. Als je niet kan aangeven hoe je iets zal financieren, val je meteen ‘door de mand’. Want de economische criteria zijn de enige die nog gelden. Dat bleek de afgelopen dagen ook erg duidelijk in de discussies over het al dan niet wegstemmen van de Franse regering. De discussie ging helemaal niet over politiek en beleid, wel over hoe de beurs zou reageren en hoe sterk de intresten op de schuldenlast zouden doorwegen.
De neoliberale en rechtse democratie is iets helemaal anders geworden dan wat het oorspronkelijk was. Helaas beseffen de meeste mensen dat niet en ze gaan vrolijk mee in die ‘herschepping’. Er moet geluisterd worden naar ‘de stem van het volk’.
Maly heeft ook een heel hoofdstuk over het ‘Elchardus-effect’ die onder het mom van een ‘reset’ een klassiek anti-verlichtingsverhaal ontwikkelt en de rechtsstaat ondermijnt.
Het woord ‘fascisme’ valt niet in dit boek, maar op heel wat plekken kan je niet loochenen dat het erg dichtbij is.
Maly zegt in zijn inleiding dat hij niet verwacht dat dit boek veel zal gelezen worden. Toch zou dat moeten. De evolutie die hij beschrijft is bijzonder bangelijk. Het gaat stap voor stap, je merkt het niet als je er niet speciaal mee bezig bent. En plots sta je in een andere wereld, met nieuwe betekenissen voor woorden waarvan je dacht dat je ze begreep. Ico Maly beschrijft dit gedetailleerd voor democratie, en ook voor ‘Staat’, je kan er ‘armoede’ en ‘sociale bescherming’ en ‘vakbonden’ aan toevoegen. Of ‘openbare diensten’ en ‘sociaal contract’. Veel van de nieuwe betekenissen ontstaan niet in eigen land, maar zijn het gevolg van mondiale bijeenkomsten, denk aan Davos, Bilderberg of de al genoemde CPAC. Geheel ‘stilzwijgend’ wordt een nieuwe wereld in het leven geroepen, zonder enig mogelijke inspraak. Het is inderdaad een culturele oorlog die bezig is, waarin wat links was, plots rechts is.
Iedereen zou dit moeten weten. Samenlevingen moeten zich kunnen bewapenen. Dit is een bijzonder nuttig boek dat aangeeft dat ‘democratie een politiek project is. Een strijdperk’. Het is belangrijk omdat té veel nieuwe zogenaamd progressieve projecten vandaag de ‘moderniteit’ willen afschrijven, ‘mensenrechten’ als ‘westers’ veroordelen, lokale en vooral inheemse gemeenschappen de hemel in prijzen en nationalisme verwarren met soevereiniteit.
Er is nog heel veel werk aan de winkel.
