De stembusslag van 21 mei ligt ondertussen al 2 weken achter ons, maar het lijkt me toch een goed idee om even terug te blikken, en vooral ook vooruit te blikken. Want er is geen regering gevormd, en dat gaat zorgen voor een heel nieuwe situatie op 25 juni.
Nea Dimokratia
De regerende partij Nea Dimokratia won overtuigend de verkiezingen met ongeveer 20% voorsprong op de oppositiepartij SYRIZA. Niemand had het blijkbaar zien aankomen. De opiniepeilingen in de Griekse toonden een voorsprong van om en bij de 7% verschil. Maar een andere opiniepeiling die werd gepubliceerd op Euractiv en die de resultaten weergaf van een rondvraag bij multinationals die in Griekenland werkzaam zijn, toonden dat het een nek-aan-nek race zou worden.
Er heerste nogal wat ongeloof, want de Griekse opiniepeilingen zaten er de voorbije jaren wel vaker flagrant naast. En dat was nu ook het geval. De opiniepeilers gaven aan dat ze resultaten publiceerden die de voorsprong van SYRIZA kleiner toonde dan dat ze werkelijk was omdat ze geïntimideerd werden door de oppositiepartij om de werkelijk cijfers niet te tonen. We horen in de deze tijden wel meer vreemde dingen. Laat die intimidatie er dan nog zijn, wat voor opiniepeiler ben je als je daar stilzwijgend aan toegeeft?
Een paar opvallende stemmenkanonnen bij Nea Dimokratia. Ten eerste Kostas Karamanlis, voormalig minister van Openbaar Vervoer en Infrastructuur. Een week voor de treinramp in Tempi stond hij met een vermanend vingertje te zwaaien naar de oppositie omdat die in twijfel durfde trekken dat de treinen niet veilig waren. De dag van de treinramp plengde hij krokodillentranen in Tempi en daarna gaf hij zijn ontslag. Iets wat zeer ongewoon is in de Griekse politiek. Wellicht daarom werd hij daarom een moedig man genoemd binnen zijn partij. Of hij daarom meer dan 23.000 voorkeurstemmen (en kopstemmen) kreeg in zijn kiesdistrict Serres, kan ik niet zeggen. Zeker is dat zijn naam heeft meegespeeld. Vele Grieken zijn trots dat ze een koning hebben verjaagd, maar als het op verkiezingen aankomt, houden ze van politieke dynastieën, zoals die van Karamanlis er een is.
Kyriakos Pierrakakis is nog zo’n stemmenkanon. Buiten Griekenland misschien minder bekend, maar hij is de minister die verantwoordelijk is voor de toenemende digitalisering van de overheid. Iets wat het leven voor heel wat mensen praktischer heeft gemaakt.
Dat privatiseringskampioen Kostis Chatzidakis meer dan 77.000 stemmen heeft behaald, is op zijn minst opmerkelijk, zeker als je hoort hoeveel weerstand er nog is tegen die privatiseringen. De meeste stemmen gingen naar Nikos Dendias, uittredend minister van Buitenlandse Zaken. Met meer dan 93.000 stemmen, haalde hij er meer dan 5.000 meer dan Kyriakos Mitsotakis. Maar toch kan je stellen dat de vele schandalen (afluisterpraktijken, meer dan 36,000 coronadoden, eigenaardige financiering van de regeringsvriendelijke media en zo meer) hem blijkbaar niet hebben gedeerd. Nu ja, in de buitenlandse media las je daar wel veel over, maar in de Griekse massamedia was het toch zoeken naar berichten over dat soort thema’s.
Of de overwinning van de regerende partij een bekroning is op het beleid, weet ik niet meteen. Want dan zou je toch een soort van overwinningsviering verwachten. Maar in de nacht van 21 mei bleef het ongewoon stil. Een aantal dingen gaan zeker beter in Griekenland, maar een groot deel van de Griekse bevolking merkt er weinig van.
Syriza
De grote verliezer is uiteindelijk SYRIZA geworden. En de partij heeft dat vrijwel uitsluitend aan zichzelf te danken. Als oppositiepartij zei ze altijd hoe slecht de regerende partij wel was, wat er daar fout ging, maar heel veel constructieve voorstellen kwamen er niet voor in de plaats, behalve een “wij zullen het anders doen”. Sowieso kwam dat niet geloofwaardig over. SYRIZA regeerde van 2015 tot 2019 en heeft er “hervormingen” doorheen gejaagd die niemand van een linkse partij verwachtte. We kregen weliswaar te horen dat de trojka er hen toe dwong, maar de gretigheid waarmee de hervormingen werden gestemd, viel niet in goede aarde. Bovendien is het lang niet duidelijk waar SYRIZA nu precies voor staat. Een extreem-linkse partij is het al lang niet meer. Maar wat dan wel? Tsipras probeert verschillende segmenten van de bevolking aan te spreken, maar vervreemdt daardoor van zijn achterban. Het feit dat een van zijn belangrijkste partijleden, Georgos Katrougalos (verantwoordelijk voor het optrekken van de pensioengerechtigde leeftijd), een paar dagen voor de verkiezingen zei dat de zelfstandigen meer sociale bijdragen zouden gaan betalen, hielp ook niet meteen. Ook al is die Katrougalos nu van de kieslijsten verwijderd.
Andere partijen
Bij PASOK waren ze blij, want de partij haalde voor het eerst sinds lang meer dan 10% van de stemmen binnen. Maar ook hier hebben we te maken met een partij die niet echt een verhaal heeft, en niet echt een duidelijke positie binnen het politieke spectrum inneemt. Voorzitter Nikos Androulakis heeft niet echt een fris discours, als je het mij vraagt.
Over KKE hoef ik niets te vertellen, neem ik aan. En dat een nationalistische charlatan Kryiakos Velopoulos van Elliniki Lysi die een zalf tegen haaruitval (terwijl hij zelf kaal wordt) en kopieën van handgeschreven brieven van Christus op TV verkoopt, in het Griekse parlement geraakt, is niet meer dan treurig. Zijn nationalistische verhaal is zo belachelijk dat hij een verkiezingsspot publiceerde in Lineair B. Want we zijn Grieken en we hebben beschaving aan de wereld geschonken.
De verrassing van de dag was de zesde plaats van de partij Niki (overwinning), die op een zucht van de kiesdrempel van 3% van de stemmen strandde. Niemand kende de partij eigenlijk en wat dieper onderzoek toonde aan dat ze geleid werd door een theoloog die er blijkbaar nogal nauwe banden op na houdt met ultraconservatieve kloosters op de Athosberg. De partij zet zich af tegen de coronavaccins (niet toevallig scoort ze hoog in de gebieden waar de oversterfte het hoogst was). Een van de kandidaten is de nicht van Pater Paisios, die vrij recent heilig werd verklaard. Er zijn plaatsen waar zijn pantoffel en een kastanje die hij ooit gepoft heeft, worden vereerd. De partij is tegen abortus, homohuwelijken, en wil speciale mobiele telefoons met beperkte ontvangst (wat dat ook moge betekenen) voor de schoolgaande jeugd. Seksuele opvoeding moet uit het schoolprogramma en de partij wil ook de geschiedenisboeken voor de scholen herschrijven. Hun partijprogramma leest als een terugkeer naar de Middeleeuwen. Berouw en gebed zal het land redden. Er zit heel wat ideologie in die je ook bij Gouden Dageraad kon terugvinden. De Griekse media maken gewag van banden met Rusland, maar dat moet nog worden bewezen. Ik ben nu zo lang in Griekenland dat ik argwanend word en vermoed dat Nea Dimokratia achter dat gerucht zit om de stemmen van Niki naar zich toe te trekken. Blijkbaar gaan de geldstromen voor de partij ook naar een sportmagazine, waarvan een voorpagina (tegen abortus – in een sportmagazine) gedurende de lockdown een tijdje te zien was in de metro (heb ik ooit vermeld in deze blogpost). Het is dus niet dat de partij uit het niets is opgekomen. Het is dat er niet werd op gelet waar ze precies vandaan kwam.
Uiteindelijk haalden 5 partijen de kiesdrempel, volgens een kieswet die door SYRIZA was gestemd en die van een gewoon proportioneel systeem uitgaat. Dat betekent dat elke partij een deel van de 300 parlementszetels krijg proportioneel met het percentage van de stemmen. Geen enkele partij haalde de absolute meerderheid en het is dan de bedoeling van de partijleiders van de eerste 3 partijen elk 3 dagen krijgen om te kijken of ze een coalitie kunnen vormen. 3 dagen is niet veel, maar geen van de drie leiders nam het mandaat op. Er is gewoon geen ruimte, en al zeker geen gewoonte om samen te werken in de Griekse politiek.
Vooruitblik
Waarom zoeken de partijleiders niet naar overeenkomsten om een coalitie te vormen? In het geval van Nea Dimokratia is dat duidelijk. De kieswet die de zetels proportioneel verdeelt, geldt enkel voor de eerste ronde. Ex-premier Mitsotakis heeft al gezegd dat hij niet gelooft in een dergelijk systeem. In de tweede ronde wordt weer het oude systeem gevolgd, waarbij de eerste partij bonuszetels krijgt. Hoe groter het verschil met de tweede partij, hoe groter de kans op meer bonuszetels. Maar dan wel op voorwaarde dat er niet al te veel partijen de kiesdrempel halen en in het parlement komen. Er zit een hele berekening achter het systeem waarmee ik u niet zal lastig vallen. Op 21 mei is slechts 60% van de ingeschreven kiezers komen opdagen. Dat betekent niet noodzakelijk dat 40% van de mensen niet heeft gestemd want de kieslijsten zijn niet up to date. Zo zijn kiezers die ouder zijn dan 116 jaar geschrapt, maar er zijn nog steeds 10.000 kiezers tussen de 110 en 116 jaar oud op die lijsten. Betrouwbaar kun je die cijfers niet noemen. Op 21 mei stemden de jongeren van 17 voor het eerst. Zij hebben eigenlijk bijna altijd crisis gekend. Het is niet helemaal duidelijk voor welke partij ze hebben gestemd. Of ze op 25 juni weer gaan stemmen, is op dit moment moeilijk te voorspellen. De meeste jongeren beginnen zo stilaan te werken in het toerisme en vertrekken naar de eilanden. Op 25 juni moet iedereen gaan stemmen in dezelfde kieskring als op 21 mei, dus het is best mogelijk dat het aantal mensen dat niet stemt een stuk lager ligt. En misschien komt dat sommige partijen wel goed uit.
Als de uitslag van de verkiezingen op 25 juni onveranderd blijft met die van 21 mei, dan krijgt Nea Dimokratia wellicht 162 van de 300 parlementszetels in handen. Gezien de intensiteit van de campagne op dit moment, lijken ze er niet van overtuigd dat dit zal lukken. We zien nu campagnes die proberen om op de rechtervleugel de sympathisanten van Niki te overhalen om voor hen te stemmen.
Bij SYRIZA hebben ze een nieuw verkiezingscomité opgericht en hebben ze voormalig woordvoerder van de Karamanlis regering buiten gekeild in een poging om zich weer wat linkser te profileren. Met weinig succes voorlopig, want hun communicatiestrateeg is een universiteitsprofessor die in het verleden de Griekse collaboratie heeft goedgesproken. De kans is groot dat er meer dan 5 partijen de kiesdrempel zullen halen op 25 juni. Niki is nu gekend als partij en dat kan alleen maar voor meer stemmen zorgen. Er gaat geen dag voorbij of de partij wordt vermeld op televisie. Maar ook de partij van voormalig parlementsvoorzitster Zoe Konstantopoulou (die in 2015 nog met SYRIZA opkwam) zou ook wel eens in het parlement kunnen komen met een heel onevenwichtig programma. Ook zij is steeds vaker op TV te zien.
Mera25 van Yianis Varoufakis haalde de kiesdrempel niet op 21 mei omdat hij een programma had waarin hij een plan B voorstelde voor het geval Griekenland de eurozone verlaat. Voor heel wat Grieken is de bank run van 2015 nog niet verteerd, dus dat scoort niet zo goed. Maar misschien krijgt hij wel stemmen van mensen die de grote partijen echt niet meer zien zitten. Het blijft koffiedik kijken wie het zal halen op 25 juni. En of het veel verschil zal uitmaken wie er regeert, weet ik niet. De woorden van Wolfgang Schäuble van 2015 zijn nog steeds bij mij blijven hangen: wie je ook kiest, het programma dient te worden uitgevoerd. En hoewel de trojka niet meer met zijn neus op Griekenland zit, zijn er wel overeenkomsten getekend die tot 2060 moeten worden uitgevoerd.
(Reilen en zeilen in Griekenland)
