De factor Fidel

Katrien Demuynck & Marc Vandepitte, De factor Fidel, uitg. Garant, 2008, 163 blz.

Belangrijke accenten die het boek wellicht anders legt dan vele andere levens- en gedachtebeschrijvingen van de Cubaanse leider, zijn de stelling dat Fidel Castro al zeer jong marxist-leninist was, en het belang van ethiek. “Reeds vóór de bestorming van de Moncada-kazerne bestudeerde Fidel de werken van Marx en Lenin (…). Het eindddoel van de revolutie was reeds duidelijk: een socialistische maatschappij. (…) Al die tijd ontkende hij in interviews ook maar iets met socialisme of marxisme te maken te hebben.(…) Deze werkwijze heeft heel wat biografen en commentatoren op het verkeerde been gezet. Ze hebben niet in de gaten dat Fidel zijn eigen opvatting zorgvuldig verborgen hield. Ze analyseren de interviews en discours van de jonge Fidel en beschouwen die als een expressie van zijn strategie, terwijl zij dat juist verbergen. Velen denken dat Fidel zich na de overwinning zou ‘bekeerd’ hebben tot het marxisme-leninisme om zo de steun te krijgen van de Sovjet-Unie. Ze verliezen daarbij uit het oog dat Fidel de werken van Lenin en Marx reeds introduceerde aan de kaders van de Moncadisten begin de jaren vijftig. Laten we niet vergeten dat hij een opleiding heeft gehad bij de Jezuïeten.” (pp 68-71). Maar voor alles is Fidel Castro beïnvloed door José Martí de onafhankelijkheidsleider, die in de bevrijdingsoorlog in 1895 werd gedood.

“In het denken en handelen van Fidel neemt ethiek een centrale plaats in, het is de kern waarrond alles draait. Het is het meest vernieuwende, maar ook het minst gekende aspect van zijn denken. Nog merkwaardiger is de aanwezigheid van de utopische dimensie bij een overtuigd marxist.” (p. 100).

“Volgens Fidel Castro is ethiek het fundament van de samenleving, de ziel van de revolutie, (…) de sleutel voor succes, het is de ‘belangrijkste kracht waarover men kan beschikken’, de overwinning in de oorlog ‘hangt af van een minimum aan wapens en een maximum aan moraal'” (p. 116). “Ethiek gaat over een geheel van opvattingen, attitudes, waarden en deugden die leiden tot de bevrijding van de onderdrukten, tot een betere samenleving.” (p. 117). Concreet zien we dit vertaald in ongeziene sociale verwezenlijkingen voor een derde wereldland: gezondheidszorg, onderwijs, houding tegenover de vijand, de zorg voor de zwaksten en kwetsbaarsten in de maatschappij maar ook in de zusterlanden uit het Zuiden. Het ethisch aspect van de Cubaanse revolutie zien we het duidelijkst als het gaat over geweld. (…) Een bloedbad na de machtsovername heeft in Cuba nooit plaatsgevonden. “Fidel koos in 1953 resoluut voor de gewapende weg, maar dat was geen principiële keuze; hij volgt de stelling niet dat enkel en alleen de gewapende strijd heil kan brengen, dat revolutionair geweld altijd en overal noodzakelijk is om het socialisme te bereiken.” (p. 126)

Besluit

Een boek van 163 bladzijden kan natuurlijk niet alles brengen. In de relatie met de Sovjet-Unie beklemtonen de auteurs de geregeld eigen en eigenzinnige houding van Fidel Castro tegenover Moskou. In die context was het wellicht opportuun geweest om de rakettencrisis (1962) wat dieper uit te leggen, de enkele zinnen die er nu over in staan geven een wel erg summier beeld. Wat er zeker in ontbreekt is een uitleg waarom de Cubaanse samenleving vasthoudt aan de doodstraf. Het ‘bekendste’ geval, generaal Ochoa die veroordeeld werd voor drugshandel en geëxecuteerd, wordt aangehaald, maar er wordt niet verder ingegaan op het aspect van de doodstraf in de Cubaanse wetgeving. Dat is toch wel nodig in een boek dat uitgebreid de ethische invalshoek van Fidel Castro en van de Cubaanse revolutie wil aantonen.

Maar deze kritiek doet niks af aan het feit dat je dit boek zeker moet lezen.

http://www.groenewaterman.be/anne/index.dll?webpage=index.htm&inpartcode=846599&refsource=uitpers