Er gebeuren vreselijke, onaanvaardbare feiten in Kiev. Moet met een implosie van het land gerekend worden wanneer het geweld niet kan ingedamd worden? Dat is althans wat de voormalig Oekraïense president Kuchma vreest. De Europese Unie werpt zich op als bemiddelaar, maar ze moet toch weten wat zij door haar partijdig optreden en inmenging bewerkt?
Wie twist en verdeeldheid zaait, kan bloed oogsten. Dat is voor de EU geen nieuwigheid. Herinneren we ons de ongure praktijken tijdens de Joegoslavische burgeroorlog in de jaren negentig? Destijds werd door de overhaaste (Duitse) erkenning van de afscheiding van de Joegoslavische deelrepublieken, Slovenië en Kroatië, het conflict eerder aangewakkerd dan ingedamd. Wie grenzen en staten wil veranderen, die zorgt voor vijandschap en conflictuele fronten onder de burgers. De herordening na de implosie van het voormalige Joegoslavië werd vooral aangedreven door overheersende existentiële belangen van elites in elk van de gebieden. Die belangenstrijd maakte het onmogelijk om op vreedzame wijze de oude status quo te vervangen. De EU en NAVO inmenging gooiden olie op het vuur, voor de enen met een ‘Europees EU perspectief’ en de voor de anderen, vooral de Serviërs, het brandmerk van outlaw.
Het Westen is sedert de implosie van de Sovjet-Unie en de vlugge overwinning van 1990, actief bezig om Oost-Europa in haar invloedssfeer te willen verankeren als een nieuwe afzetmarkt. De Baltische staten zijn intussen al 10 jaar lid van de Unie. Over Georgië was er een meningsverschil tussen Washington en de as Berlijn-Parijs. Met de politiek van het ‘Oosters Partnerschap’ wilde de EU die politiek van uitbreiding van invloedssferen op een bedachtzamere wijze verder zetten via associatie-akkoorden. Maar het is toch evident dat een geïnstitutionaliseerde relatie tussen Kiev en Brussel op weerstand van Moskou zou stuiten, des te meer daar het land Oekraïne zelf diep verdeeld is tussen een op Rusland gericht zuiden en oosten, en een op de EU gericht westen (dat nog deel uitmaakte van het Oostenrijks-Hongaars keizerrijk). Heel de economie van Oekraïne wordt daarbij beheerst door een reeks oligarchen die elk hun politieke pionnen manipuleren. In deze omstandigheden kon de EU politiek niet anders dan uitmonden in het aanwakkeren van interne conflicten. Dan moet men niet verwonderd zijn dat men bloed oogst.
Oekraïne is sinds zijn afscheiding van de Sovjet-Unie een fragiele creatie. Dat betekent voor diegene die het land in zijn invloedssfeer wil brengen, dat hij het ernstig moet menen en veel verantwoordelijkheid overnemen. Hij mag niet pokeren; het is gevaarlijk als hij voldongen feiten schept en ignoreert dat het hier gaat om een failliet land dat verscheurd wordt tussen oost en west. Een ‘Grondig en Algemeen Vrijhandelsakkoord tussen Oekraïne en de EU’ dat minder dan 1 miljard aan Europese inbreng inhield, was niet van aard om twijfelende presidentiële kringen over de brug te halen. Hij moet ook weten dat Rusland Oekraïne als een partner beschouwt waarvan zijn geopolitieke positie in Europa afhankelijk is. Wie daar geen rekening mee houdt voert een roekeloze politiek. Maar bovenal is het Westen, en zeker de VS, zich in binnenlandse aangelegenheden gaan moeien eenmaal de president het ondertekenen van het akkoord had afgeblazen.
Het mislukt EU associatie akkoord hield voor Oekraïne helemaal geen perspectief van lidmaatschap in. Hiervoor zijn er meerdere redenen. De belangrijkste reden is de vrees in de EU voor economische balast van het bankroete land, ook de vooruitzichten van een mogelijke ruzie met Rusland, zorgde ervoor dat de EU niet zover ging om het lidmaatschap op de agenda te brengen. Voorstanders in Oekraïne van het handelsakkoord met de EU wilden dit echter maar al te graag als een eerste opstap naar lidmaatschap zien.
Deze pragmatische ambivalente van de EU is niet nieuw. Er waren al tijdens de zogenoemde ‘Oranje-revolutie’ van 2004, politieke spelers die zich meer verbonden voelden met Brussel en Berlijn dan met Moskou. De toenmalige tenoren van de Oranje-revolte, Juschenko en Timoschenko, mochten zich in de schoot van de EU moreel opgenomen voelen, maar de EU zorgde toch voor enige afstandelijkheid.
Waarom wijzigde de Europese Unie haar houding toen de regering van Janukovitsch het associatieverdrag opzegde? Om welke reden heeft de EU Oekraïne in een catastrofale beproeving gestort in de plaats van de inwoners zelf te laten bepalen waartoe het land behoort, het Europa van de EU of aan de zijde van Rusland? de EU lijkt zich plotseling geroepen te voelen om de rode lijn te overschrijden in de nieuwe herordening in de post-sovjetruimte om aldus haar invloedssfeer vast te spijkeren. Hierbij schuwt de EU, VS en NAVO niet ultra nationalistische en fascistische groepen de nodige logistieke en financiële steun te verschaffen.
Waar dit allemaal naar toe leidt tonen ons de doden in Kiev. daarom dragen Brussel en Berlijn bij deze dramatische gebeurtenissen in Kiev een deel van de verantwoordelijkheid.
