De regering van Romano Prodi had nog niet het vertrouwen van de Kamer gekregen, of er was al volop interne onenigheid. Verklaringen van ministers over ethische kwesties, zoals de erkenning van feitelijk samenwonenden en de ‘morning after’ pil, zorgden voor heisa, want een deel van deze “centrumlinkse” coalitie wil op zeer goede voet staan met het Vaticaan. De benoeming van de allesbehalve onbesproken en rechtse Clemente Mastella op Justitie, doet heel wat wenkbrauwen fronsen.
Is dit een centrumlinks kabinet? Het is alleszins meer centrum dan links. Te beginnen met de premier, Romano Prodi, die als voorzitter van de EU-commissie een flinke duw gaf aan de verdere liberalisering met privatiseringen en flexibiliteit allerhande. Hoe dan ook, niet iemand van wie kan of mag worden verwacht dat hij tegen de kapitalistische globalisering ingaat. (zie ook Uitpers april 2006).
De twee vice-premiers. Francesco Rutelli, bekend geworden als de “groene” burgemeester van Rome die in de aanloop tot de Giubileo (katholiek jubeljaar 2000) met het Vaticaan ging flirten en op late leeftijd Padre Pio ontdekte, aldus de spotters. Hij is de leider van de Margherita, de kartelpartij waarin vooral veel gewezen christendemocraten huizen.
De andere vice-premier is Massimo D’Alema, met de portefeuille van Buitenlandse Zaken. D’Alema was kortstondig premier zeven jaar geleden en is voorzitter (vroeger partijleider) van de DS, de “Democraten van Links”, officiële erfgenamen van de communistische PCI. Binnen de Europese sociaaldemocratie valt D’Alema eerder ter rechterzijde te situeren en dat wil wel wat zeggen.
Op Binnenlandse Zaken komt Giuliano Amato, ook al twee keer premier, ooit de nummer twee van de socialistische PSI onder Bettino Craxi, hoofdfiguur van de smeergeldaffaires die in 1992 tot de operatie Schone Handen leidden. Amato kon echter uit het oog van de storm blijven. Amato heeft geen enkele electorale basis, hij vertegenwoordigt zichzelf, maar hij is een sleutelfiguur van het establishment aan wie Silvio Berlusconi even had gedacht als staatshoofd.
Het rechts gehalte wordt nog versterkt door de benoeming van ‘technocraat’ Tommaso Padoa Schioppa op de sleutelpost van Economie en Financiën. Prodi benoemde de man daar vooral als garant tegenover OESO, Europese Centrale Bank (waarvan hij in het bestuur zat) enz.
Mastella
Maar vooral de benoeming van Clemente Mastella op Justitie doet grote vragen rijzen over het links gehalte van deze regering. Mastella is de leider van de Udeur, goed voor 1,4% van de stemmen. Die Udeur is ontstaan nadat Mastella (nogmaals) van kamp had verwisseld. In 1994 wees hij de omvorming van de christendemocratische DC tot PPI (Italiaanse Volkspartij) af en volgde Casini bij de oprichting van een rechtse afscheuring, de CCD die later opging in de UDC. Maar omdat Mastella dacht meer kans op een ministerportefeuille te maken bij de centrumlinkse Ulivo, liep hij na enkele jaren over naar het andere kamp. Zijn ideeën werden niet progressiever. Dit is een typische vertegenwoordiger van het oude cliëntelisme in enkele delen van Zuid-Italië, in zijn geval een gebied in Campania (Napels).
Zijn partij, de Udeur, is bovendien een samenraapsel van politici die beschuldigd zijn van of zelfs veroordeeld zijn voor corruptie. Mastella verdedigde trouwens wetten van de regering Berlusconi die de spons veegden over corruptiezaken.
Op Onderwijs komt Giuseppe Fiorini (Margherita), een zeer militant katholiek, fervent tegenstander van de erkenning van samenwonenden. Hij startte zijn carrière in de jeugdbeweging van de DC (christendemocratie) en werd een beschermeling van DC-kopstuk Giulio Andreotti. Hij heeft meer vrienden bij rechts dan bij links.
Welk links gewicht staat daar tegenover? Een syndicalist van de metaalbond, Cesare Damiano (DS), op de post Arbeid. Alessandro Bianchi van de PdCI (Partij van Italiaanse Communisten, 2%) op Transport, Paolo Ferrero van Rifondazione Comunista op Sociale Solidariteit, De groene voorman Alfonso Pecararo Scanio op Milieu. Het zijn geen posten waar strategische keuzen worden gemaakt.
Zwaartepunt
Kleine incidenten toonden al snel aan waar het zwaartepunt ligt. Rosy Bindi (Margherita) komend uit de christendemocratie, minister van Familie, sprak zich uit voor een wettelijke erkenning van samenwonenden, een soort Pacs naar Frans model. Niet alleen het Vaticaan en Mastella steigerden, maar ook kopstukken van Margherita en DS. Want de regering wil blijkbaar niets doen dat tegen het Vaticaan ingaat.
Minsister van Gezondheid Livia Turco (DS, maar katholiek) kreeg bakken kritiek over zich omdat ze pleitte voor de morning after pil. Emma Bonino, Europese Zaken, werd dan ter verantwoording geroepen omdat zij vindt dat er in de Europese “Grondwet” geen verwijzing moet komen naar de christelijke wortels van Europa. Bonino is zelf ook al niet van de meest linkse, zij zat in de EU-commissie voor Berlusconi en de Radicale partij waaruit ze komt heeft jarenlang met rechts geflirt en nauw samengewerkt.
Waar het zwaartepunt ligt, zal al heel snel blijken. Het deficit op de begroting rijst de pan uit, terwijl de economie blijft stagneren. De patronale organisatie Confindustria dringt aan op “bedrijfsvriendelijke” maatregelen, lastenvermindering voor de patroons en snoeien in de openbare uitgaven. EU, OESO en compagnie oefenen druk uit in dezelfde zin. Het zal voor de linkse partijen in de coalitie al snel duidelijk worden of zij meer zijn dan alleen maar een noodzakelijk aanhangsel.
Links – grosso modo de twee communistische partijen, de groenen en de linkervleugel van DS – heeft ook een agenda. Daaronder de afschaffing of “bijstelling” van de wet Biagi die verregaande arbeidsflexibiliteit invoerde. Met als resultaat dat het gros van de jonge werknemers, onder 30 jaar, in slechtbetaalde onzekere statuten zit. De Confindustria dringt erop aan die wet integraal te behouden. Vice-premier Rutelli zei in de campagne dat hij voor grote arbeidsflexibiliteit is. Het lot van die wet zal veel duidelijk maken over de krachtsverhoudingen in de coalitie rond Prodi.
Er is natuurlijk de beslissing om de Italiaanse troepen uit Irak weg te halen. Alleen al dat maakt wel duidelijk dat er inderdaad een verschil is tussen Prodi en Berlusconi. Maar het betekent zeker geen breuk.
En rechts?
Intussen rommelt het wel erg bij rechts. Bij de verkiezing van een nieuwe president was een deel van rechts, vooral de christendemocratische UDC, bereid om voor Giorgio Napolitano (rechtervleugel van DS) te stemmen. Maar de Lega Nord dreigde ermee de rechtse coalitie op te blazen, waarop Berlusconi iedereen van rechts aanmaande niet voor Napolitano te stemmen. Het was de zoveelste keer dat de uiterst-rechtse Lega Nord haar wet Aan de coalitie Casa delle Libertà (Cdl, Huis van de vrijheden) oplegde.
De UDC, en grote delen van de conservatieve (ex-neofascistische) Nationale Alliantie (AN), hebben daar dik genoeg van. Berlusconi stak tijdens de vertrouwensstemming in de Kamer zijn ongenoegen niet weg over de toespraak van Gianfranco Fini, leider van AN, die hij vele te gematigd vond. Aan de telefoon riep Berlusconi tegen Casini dat hij zal doen wat hij zegt. Van overleg tussen de partijen van de Cdl moet Berlusconi niet weten, hij is de ‘duce’; hij luistert alleen naar Umberto Bossi van de Lega Nord.
Gevaarlijk
Berlusconi voert intussen een zeer hysterische campagne tegen de regering Prodi, waarbij de militanten van zijn partij hun racistische en xenofobe gevoelens vrijuit kunnen luchten. De man blijft dus in alle opzichten uiterst gevaarlijk. Toch lijkt ‘links’ hem te willen sparen. Ondanks alle belofte, luidt het nu dat een wet op de beperking van belangenvermenging geen prioriteit is. Een dergelijke wet zou moeten verhinderen dat iemand die een enorm mediarijk heeft en een superrijke ondernemer is, tegelijk ook eerste minister kan zijn met bevoegdheden tegenover zijn concurrenten – bijv. Berlusconi als eigenaar van drie tv-zenders die tegelijk de controle krijgt over de overheidszender Rai, zijn grootste concurrent. Als dit geen prioriteit is… Centrumlinks heeft ook tussen 1996 en 2001 niets ondernomen om dat te beletten, met alle gevolgen vandien. Toen Fausto Bertinotti, Rifondazione Comunista, als nieuwe Kamervoorzitter suggereerde dat er maatregelen moeten komen om de macht van Mediaset (het mediarijk van Berlusconi) in te perken, riepen talrijke leiders van centrumlinks in koor dat daar beter niet aan geraakt wordt. Ja, de vrijheid van ondernemen is er heilig, van die kant kan niets verwacht worden tegen de kapitalistische liberalisering.
Met een Mastella op Justitie hoeft Berlusconi ook weinig van die kant te vrezen. Mastella, dat is de triomf van het door links geassimileerde berlusconisme, aldus Marco Travaglio, auteur van enkele werken over het fortuin en de carrière van Berlusconi. Het is een droevige vaststelling.
(Uitpers, nr. 76, 7de jg, juni 2006)
