INTERNATIONALE POLITIEK

De eenvoud van aandacht

Image

Luisteren is een kritische vaardigheid, die vooral bij onderhandelingen en conflicthantering zeer goed van pas komt. In theorie kunnen we dat weten. In de praktijk kan het zetten van de eerste stap een flink beroep doen op onszelf. Want aandachtig(er) luisteren is niet zo eenvoudig. De ervaring leert dat zodra we tegenover iemand staan, we onmiddellijk de reflex hebben te reageren bijvoorbeeld om de ander met goed bedoeld advies te helpen.

Bovendien staan emoties vaak in de weg. Ze beletten ons aandacht te schenken aan wat een ander ons probeert te vertellen.

Maar hoe zorgen we er dan voor dat we uiteindelijk meer gaan luisteren? Op die vraag wil het boek “De eenvoud van aandacht. Wat je zoekt is dichterbij dan je denkt” van Cathelijne Esser antwoorden.

Het boek gaat over “volledig luisteren” en “waarnemen met heel je wezen.” Esser benadrukt dat het lichaam “een ontvangststation is, uitgerust met receptoren zoals zintuigen, instinct, intuïtie. ”

“Hoe weinig we bewust waarnemen”, vervolgt ze, “is alleen al te ervaren door één zintuig te kiezen en je aandacht daar een paar minuten op te richten. Het zal je verbazen hoeveel meer je opeens ziet, hoort, voelt, proeft, ruikt.”, schrijft de auteur.

Volgens haar kunnen we leren subtiliteiten waar te nemen via geduldige training. Daarbij dienen we ons als het ware te reprogrammeren. Dit vereist inspanning, want “wat aangeleerd is in een half mensenleven leer je niet in drie dagen af.”, waarschuwt Esser. Daarbij komt ook nog dat we met onze emoties moeten leren omgaan om te kunnen luisteren. “Het vraagt bewustzijn, geduld en oefening om je als eerste open te stellen en echt te luisteren, in situaties waarin we het liefst zelf gehoord zouden willen worden.”, legt de auteur uit.

Om volledig te leren luisteren, kunnen we volgens de ondervinding van de auteur een verscheidenheid aan luisterervaringen opdoen. Ze beschrijft zeven mogelijke “sporen”.

Het eerste spoor heeft te maken met letten op onze houding en taalgebruik. Esser illustreert het effect hiervan aan de hand van een voorbeeld van een vriendin, die danser en choreograaf is. Die kreeg koude rillingen alleen al van de gedachte aan het geluid van een tandartsboor. Dit veranderde toen die vriendin zichzelf letterlijk de opdracht gaf zich de eerst volgende keer het geluid van de boor voor te stellen alsof het een gecomponeerd muziekstuk was, mogelijk bruikbaar voor een choreografie. “Deze nieuwe benadering van het zelfde fenomeen had een ander effect op haar lichaam: ze kon zich gemakkelijker ontspannen en ervoer minder angst”, getuigt Esser.

De eerste stap is gezet. “De volgende is in zo’n situatie het doordringend geluid van de boor te horen voor wat het is, als enkel een geluid. De sensaties die de boor teweegbrengt worden dan nog steeds ervaren, maar het moment passeert en er kleven geen verhalen meer aan.”, vervolgt ze.

Ook het taalgebruik heeft volgens Esser een invloed op onze luisterhouding. Ze wijst daarbij bijvoorbeeld op het verschil tussen de woorden ‘spelen’ en ‘proberen’. “’Spelen met grenzen verleggen’ geeft bijvoorbeeld een ander gevoel dan ‘proberen grenzen te verleggen’”, legt Esser uit. ”Door alleen al vaker ‘spelen’ te gebruiken waar we ‘proberen’ zeggen, ontstaat er bij ons een andere, vrijere opstelling”, vult ze aan.

Opmerkelijk is dat onze houding ook de opstelling van de ander in een gesprek beïnvloedt. Dat heeft Esser als journalist ondervonden. Ze schrijft: “Wat ik na jaren interviewen inzag, is dat ik de ander alleen al tot openheid kan verleiden door echt te luisteren, met een open houding en een leeg hoofd. Het vertrekpunt is dat ik niets weet en niets verwacht. Echt luisteren is agendaloos. Je zou kunnen stellen dat het moeilijk samengaat met journalistiek luisteren, want als journalist heb je een agenda. Maar het verschil is het uitgangspunt. Al heb ik een doel, voor de weg zijn talloze routes. Die openheid geeft de ander, bewust of onbewust, ruimte om te vertellen en zelfs dingen te zeggen die in een gespannen situatie verborgen waren gebleven.”

Het tweede en derde spoor om onze luistervaardigheden te verbeteren is meditatie. “De focus is het verstillen van lichaam, adem en denken. Verstillen en vertragen zijn de humus en de voedingsbodem van dieper luisteren. In een gespannen staat van zijn is open luisteren onmogelijk. Je instinct neemt het over, wat leidt tot een reactie van vechten, vluchten of bevriezen, van leven met oogkleppen op die je zicht beperken.”, legt Esser uit.

Meditatie als techniek om de luistervaardigheden te verbeteren, kan mogelijks verwonderen, maar is een tip die we ook terugvinden in werken van onderhandelingsexperten William Ury (“Persoonlijk onderhandelen. Jezelf overtuigen als voorwaarde voor succes”) en Daniel Shapiro (“Duurzaam onderhandelen. Succesvol onderhandelen in beladen situaties”). Het blijkt dat we hiermee ons vermogen trainen te focussen en te letten op het (vroeg) herkennen van spanningen in het lichaam. Hierdoor werkt het lichaam als een soort vroeg waarschuwingssysteem voor emoties. Dit kan ons in een gesprek helpen te beslissen gas terug te nemen, om de controle over onszelf te kunnen behouden.

Het vierde spoor heet contemplatieve fotografie. “Je kunt je eigen waarneming gemakkelijk onderzoeken en verhelderen met behulp van een camera.”, merkt Esser op. Het toestel is een instrument, die je helpt te leren zien zonder associaties en (voor)oordelen aan onze waarnemingen te plakken. Hierdoor kan deze vorm van fotografie volgens de auteur “een levensveranderende impact hebben. Je denkt dat het om foto’s maken gaat, maar je leert jezelf ook beter kennen.”, noteert ze.

Het vijfde spoor is “geweldloos communiceren” met geweldloos vragen stellen. Dit zijn vragen die geen vermomde oordeel of conclusie bevatten.

Het zesde spoor is wandelen en letten op invloeden van de seizoenen. “Lopen is jezelf oefenen in vertragen, en het is meteen een feilloze graadmeter voor geduld. Toen ik meer ging lopen, viel me meer op.”, noteert Esser.

Volgens de auteur wekken bomen gevoelens op bij mensen. Daaraan aandacht schenken is het zevende en laatste spoor om onze luistervaardigheden aan te scherpen. Ik vermoed dat “rationele lezers” dit spoor met enig scepticisme zullen lezen.

Het boek “De eenvoud van aandacht” is goed leesbaar en oogt mooi. Het belang van goed luisteren wordt er duidelijk in de verf gezet. Dit maakt het boek voor mij zeer waardevol.

Het boek is bedoeld als inleiding en bevat verwijzingen naar werken, die volgens de auteur praktisch toepasbaar en toegankelijk zijn. Er staan dus zelf helaas heel weinig praktische tips over hoe beter te leren luisteren.

Laatste bijdrages

Gaza, rivièra of piratenkust? 

De vraag.  Het antwoord van Donald Trump, de Amerikaanse president, mag dan een provocatie zijn of gewoon onbeleefd en idioot, dat neemt niet weg dat de vraag reëel en…

“Trump is erg hypocriet”

Er gaat geen dag voorbij of er komt een of ander gruwelverhaal uit Washington. President Trump gaat door met dreigen en alweer dreigen. Van Palestina naar Panama en Mexico.…

Armenië lonkt naar VS na teleurstelling in Rusland

Met een lopend proces in Bakoe tegen de voormalige leiders van Nagorno-Karabach en een steeds brutalere president Ilham Alijev, is Jerevan op zoek naar nieuwe strategische partners. De desillusie…

Joden en moslims aan zet

You May Also Like

×