Elke beroepsgroep heeft een eigen ethische code. Het medische gild heeft die dus ook.
De ethische code van de artsen zit vervat in de ‘Eed van Hippocrates’.
Die code zegt dat een arts nooit-ofte-nooit de belangen van z’n patiënten uit het oog zal verliezen.
In een eerdere bijdrage voor Uitpers heb ik verteld dat de Franse artsen die de terminale Yasser Arafat behandelden, consequent het belang van hun patiënt Arafat boven elk ‘staatsbelang’ stelden.
De laatste tijd staat die ‘Eed van Hippocrates’ die de ethiek van de arts-patiënt-relatie regelt, onder steeds hogere druk, en het is hoe langer hoe meer duidelijk dat artsen eerder het ‘hogere staatsbelang’ dienen dan de belangen van diegenen die aan hun zorgen toevertrouwd worden of op hen beroep doen.
Ik wil dus even die Eed van Hippocrates in herinnering brengen: Ik zal diëetregels naar beste weten en vermogen aanwenden tot heil der zieken, nooit tot hun verderf of schade.
Ik zal niemand een dodelijk geneesmiddel toedienen, ook niet aan iemand die dit van mij vraagt; zelfs een aanwijzing in die richting zal ik niet verstrekken.
(….) [nota: en zeggen dat het een arts geweest is die de ‘Guillotine’ uitgevonden heeft!]
Ik zal, wat ik bij de uitoefening van mijn beroep ook zal horen of zien, of ook daarbuiten over het leven van mensen te weten kom aan dingen, die nooit bekend mogen worden, in stilzwijgen bewaren, en het beginsel hooghouden, dat dingen die mij zó bekend worden vallen onder de plicht van geheimhouding.
Als ik deze eed trouw in acht neem en niet ontwijd, moge ik dan in mijn leven en in mijn kunst gezegend worden, en aanzien genieten bij alle mensen, te allen tijde, – maar als ik hem schend en meinedig word, dan wil ik het tegendeel ondergaan.
In hun politiek om de Duitse maatschappij te Aricizeren, was het voor de Nazi’s van het allerhoogste belang om de experten in de genetica (in die tijd waren dat de artsen) aan zich te binden. In 1938 richtte de Nazi-partij dus een ‘Orde van geneesheren’ op, waarvan de leden naast de eed van Hippocrates ook nog onvoorwaardelijke trouw zwoeren aan de Führer.
(Even terzijde: toen de Duitsers België binnenvielen, en ze in België ook een analoge Orde, met dito eed van trouw aan de Führer, wilden oprichten waren een aantal West-Vlaamse artsen het daar niet mee eens. Ze richtten dus een ‘alternatieve’ Orde op. Die artsen hebben op gevaar voor het eigen leven alles gedaan wat ze maar konden om de razzia’s naar Joden te torpederen, en het sturen van Belgische mannen voor de Arbeitseinsatz naar Duitsland in de war te sturen.)
Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren artsen maar al te zeer de handlangers van diegenen die in de kampen de moordmachine mee in stand hielden. Het trieste hoogtepunt van die ‘samenwerking’ waren de onmenselijke ‘in vivo-experimenten’ van Mengele op gevangenen. [Hij werd geprezen door Hitler omdat hij eindelijk een einde maakte aan die gruwelijke experimenten op proefdieren..!] Die Nazi-artsen, overtuigd als ze waren dat het ‘Dritte Reich’ duizend jaar lang ging voortduren, dachten er niet aan dat ze zich ooit eens voor een gerecht zouden moeten verantwoorden, dus dachten ze d’er niet aan foltermethodes uit te denken die geen fysieke sporen zouden nalaten. Het was voor de vele naoorlogse tribunalen dus erg makkelijk om die sporen als argument à charge te gebruiken.
Een ander schandelijk aspect van die samenwerking artsen-folteraars, bestond er in, fantaisistische doodsoorzaken te vermelden op de overlijdensattesten die naar de nabestaanden opgestuurd werden. Er moest ten allen prijze vermeden worden dat die nabestaanden wantrouwig werden.
Dat de ‘Mensheid’ nog niks geleerd heeft blijkt uit het geval van de Iraakse Generaal Mowhoush: “Hours after Mowhoush’s death in U.S. custody on Nov. 26, 2003, military officials issued a news release stating that the prisoner had died of natural causes after complaining of feeling sick.” (Gen Mowhoush werd in een slaapzak gestoken en dagenlang geschopt, geslagen en bezweek volgens het medisch-militaire rapport aan “asphyxia due to smothering and chest compression”, een onafhankelijke lijkschouwing rapporteert dat zowat al z’n ribben gebroken waren en dat er massieve bloeduitstortingen waren in de buikstreek. )
De Eed van Hippocrates kreeg in 1945 een ‘update’ via de ‘Eed van Genève’:
Ik zal niet gedogen dat mijn houding tegenover mijn patiënt beïnvloed wordt door beschouwingen van godsdienst, nationaliteit, ras, partij of sociale stand.
Ik zal het menselijk leven van in den beginne eerbiedigen.
Zelfs onder bedreiging, zal ik mijn medische kennis niet aanwenden in strijd met de wetten der menselijkheid.
Dit verklaar ik plechtig, vrijwillig en op mijn woord van eer.
Het is juist in die geüpdatete versie dat de Eed van Hippocrates onder druk is komen te staan.
Je kan je vooreerst vragen stellen bij de medewerking van artsen bij de executies van veroordeelden via een ‘lethal injection’, die in de VS en andere landen als DE ultieme ‘menselijke’ executie-methode gepromoot wordt.
Die executie-methode veronderstelt immers een ‘deskundig’ samengestelde mix van toxische substanties die de dood van de veroordeelde tot gevolg hebben.
Artsen zijn nu eenmaal mensen die weten welke dodelijke cocktail voor deze of gene ter dood veroordeelde het ‘gewenste’ effect kunnen ressorteren.
In de VS-death rows wordt het ethische ‘bezwaar’ van artsen omzeild. Artsen stellen wel het dodelijke cocktail samen, het injecteren zelf gebeurd door de death-row-beulen…!
De studie van Amnesty International: (http://web.amnesty.org/library/Index/engACT500011998) is daar een illustratie van.
Een andere belangrijke vraag is:
Foltering is het doelbewust veroorzaken van pijn om gevangenen tot bekentenissen te dwingen. Het folteren heeft dus sowieso de bedoeling om de weerstand van gevangenen te breken. Voor ondervragers is het anderzijds lekker meegenomen dat dat folteren zo weinig mogelijk fysieke sporen nalaat.
Artsen zijn dus best wel in staat om te weten hoe je het moet aanpakken om die weerstand te breken, zonder dat dat fysieke sporen nalaat.
Een arts weet dus dat indien je, bvb, iemand verhindert om te slapen hij uiteindelijk wel gaat vertellen wat jij als ondervrager wil horen. Een arts die de ondervrager ‘adviseert’ hoe hij een gevangene het beste ‘wakker’ houdt, gaat dus onherroepelijk in de fout. Hij is immers een medeplichtige in het onmenselijk behandelen van een gevangene.
Het is dus een merkwaardig feit dat de folteringen ten tijde van de Latijns-Amerikaanse dictaturen doorgingen in de militaire ziekenhuizen. Je kan je de vraag stellen of die militaire artsen, eens ze hun uniform aan hadden plots een andere ethiek hanteerden. De Eed van Trouw aan de grondwet, die ze als militair gezworen hadden kreeg de bovenhand op de Eed van Hippocrates die ze op het einde van hun artsenstudies zwoeren.
Een van de meest flagrante schendingen van hun artseneed bestond er in dat die militaire artsen, gevangenen die bijna aan de foltering bezweken, ‘oplapten’, zodat het folteren verder gezet kon worden. [De miltaire artsen van de ‘Escuela Militar’ van Santiago (landmacht) en die van Valparaiso (marine) waren daar beruchte voorbeelden van. In Argentinië waren er ook van die centra.]
Dat die Latijns-Amerikaanse centra dikwijls ‘gesticht’ werden door gevluchte Nazi-misdadigers bleek onlangs bij de arrestatie van de, na WO II naar Chili gevluchte arts-predikant Shäfer , die in het gezondheidscentrum voor de straatkinderen van Santiago, de ‘Colonia Dignidad’, niet alleen een pedo-centrum, maar in de kelders onder de ‘Colonia’, ook nog een foltercentrum van de Chileense marine ‘uitbaatte’. [Pinochet himself was een graag geziene gast van de parties die Shäfer in z’n ‘woning in de Colonia hield!]
De uit Nazi-Duitsland gevluchte artsen waren, gezien de ‘ervaring’ uit de na-oorlogse processen de eersten die foltermethodes uitdachten die geen fysieke sporen nalieten. Hun ‘medische spitstechnolgie’ leidde tot dat genre foltermethodes à la slaapdeprivatie, stroomstoten op slijmvliezen (vagina, mond en penis bvb.), de ‘badkuip’ (het hoofd tot verstikkens toe onder water houden) en nog van dat ‘fraai’s’ dat geen fysieke sporen naliet. Een andere techniek bestond er in dat de folteraar met ‘straffen’ en ‘belonen’ z’n slachtoffer volledig in z’n greep hield. Het resultaat was dat de gefolterden het op de langen duur niet meer doorhadden, maar in tegendeel sympathie kregen voor de ‘noden’ van hun folteraars. De gefolterden wilden dus maar al te graag ingaan op de vraag van de folteraars om hen de ‘nodige’ informatie te geven, en daarbij was de inbreng van (militaire) artsen-psychiaters doorslaggevend.
[Dat fenomeen kreeg de naam ‘Stockholm-syndroom’: The Stockholm Syndrome comes into play when a captive cannot escape and is isolated and threatened with death, but is shown token acts of kindness by the captor. It typically takes about three or four days for the psychological shift to take hold. A strategy of trying to keep your captor happy in order to stay alive becomes an obsessive identification with the likes and dislikes of the captor which has the result of warping your own psyche in such a way that you come to sympathize with your tormenter! ]
Het resultaat is dat wanneer het gefolterde slachtoffer vrij komt, hij met een torenhoog schuldgevoel zit omdat hij uiteindelijk sympathie kreeg voor z’n folteraars, en dat hij daarom wellicht wel medestanders verraden had.
De strijd tegen folteren was altijd al een ‘stropers-boswachters’ historie waar de folterende ‘stropers’ altijd een ‘techniek’ voor waren op de boswachters van de Mensenrechtenorganisaties.
Die mensenrechtenorganisaties hebben, dus de plicht om attent te blijven. Een van die Mensenrechtenorganisaties die schitterend werk levert is “The Medical Foundation for the Care of Victims of Torture’ : www.torturecare.org.uk. Die over de jaren heen een solide ervaring kreeg in het pluridisciplinair behandelen van slachtoffers van foltering.
The Medical Foundation is een voorbeeld van wat artsen ten allen tijde zouden moeten doen:
1)Het inzetten van al hun medische kennis in het diagnosticeren van de folteringletsels, ook de ‘onzichtbare’. (Artsen van the foundation hebben een soort ‘checklist’ samengesteld van de onderzoeken (tot en met het gebruik van performante scanners en lab-onderzoeken) die moeten gebeuren om die folteringletsels op te sporen.)
2) het registreren, documenteren van de medische dossiers van folteringslachtoffers, zodat hun folteraars niet ongestraft zouden blijven. (Zij begeleiden de slachtoffers die wensen klacht neer te leggen tegen hun folteraars.)
Een van de hoofdredenen waarom die ‘Foundation’ volgens mij de Nobelprijs voor de Vrede verdient is dat ze, door het begeleiden, verzorgen van slachtoffers van foltering , vermijdt dat die slachtoffers uit wraak zouden gaan radicaliseren. Van het 500-tal mensen die na een verblijf in Guantanamo-Bay aan hun land van oorsprong overdgedragen werden, is een 5 % uit wraak voor de ondergane folteringen de radicale toer opgegaan. Elke slecht begeleide folteringslachtoffer is een potentiële terroristische tijdbom.
De Foundation zit zoals elke NGO te wachten op het moment dat ze overbodig wordt omdat niet één gevangene nog gefolterd wordt, ik vrees dat ze daar nog een tijd zal moeten op wachten omdat de meeste landen die met terreuraanvallen geconfronteerd worden, steeds meer geneigd zijn om ‘speciale ondervragingstechnieken’ (lees: folteringen) in te voeren.
Tot slot wil ik nog zeggen dat indien artsen in dat hele folteringsverhaal een verpletterende verantwoordelijkheid dragen, de pers de plicht heeft om folteringen te blijven veroordelen.
Zolang foltering in de ‘War on Terror’ een ‘aanvaarde’ praktijk blijft, zullen er minder gewetensvolle artsen gevonden worden die hun expertise ter beschikking stellen om die folteringen mogelijk te maken.
(Uitpers, nr. 67, 7de jg., september 2005)
