Een reactie op de bijdrage van Ivan Cresens (zie Uitpers, nr. 118, maart 2010) die stelt dat de bewering dat het boeddhisme geen godsdienst is nonsens is.
1. Om te beginnen met de Dalai Lama (Uitpers is tenslotte nog altijd een magazine over internationale politiek): de Dalai Lama is niet de paus van het boeddhisme en ook geen plaatsvervanger van de Boeddha. Voor de andere boeddhistische stromingen (theravada, zen) is hij niet meer dan een gewone boeddhist. En dit geldt ook voor een heel pak andere stromingen binnen het Tibetaanse boeddhisme. De Dalai Lama is als staatshoofd van de Tibetaanse staat de politieke leider van Tibet, niet de spirituele. Spiritueel is hij hoofd van slechts één enkele Tibetaanse orde. Dit onderscheid is jammer genoeg niet zo bekend, ook niet bij westerse boeddhisten.
2. In onze christelijke traditie wordt spiritualiteit gelijkgeschakeld met godsdienst, maar er bestaan heel wat spirituele en religieuze tradities die geen godsdiensten zijn: animisme, taoïsme en ja ook boeddhisme. Notoire vrijzinnigen als Leo Apostel en Kruithof ontwikkelden overigens een westerse vorm van atheïstische religiositeit.
Boeddhisme is wel een religieuze of spirituele traditie maar geen godsdienst want het is atheïstisch. Het kent geen Goddelijke schepper. De Boeddha is geen god en heeft dit ook nooit beweerd. Hij beweerde wel dat hij Ontwaakt was, d.w.z. dat hij elke vorm van begeerte en haat had overstegen en dus ook het lijden dat er uit voort komt. Wat hij ook stelde, is dat iedereen die het boeddhisme beoefent dat kan. Dat niet-boeddhisten deze beweringen nonsens vinden, daar heb ik geen enkel probleem mee. Wat wel gebeurd is, is dat de Boeddha in het traditionele, eerder animistisch volksgeloof werd geïncorporeerd als een beschermer tegen kwade geesten.
3. Het boeddhistische criterium om te bepalen wat boeddhistisch is, is eenvoudig: dat wat een mens helpt om die staat van Ontwaken te bereiken. Sprookjes die later werden verzonnen over de geboorte van de Boeddha uit de zij van zijn moeder, zijn slechts boeddhistisch in de mate dat ze daarbij bijdragen en ik denk niet dat ze dat doen. Of ze nu historisch of niet zijn is (vanuit boeddhistisch oogpunt) uiteindelijk niet relevant. Mythologie en kunst kunnen ook bepaalde inzichten in de aard van het bestaan bevatten. In dat opzicht lijken sommige westerse atheïsten en religieuze fundamentalisten op elkaar: ze kunnen mythologische verhalen blijkbaar enkel letterlijk lezen.
4. De ander vermelde wonderverhalen zijn mij onbekend (zoals over het water lopen). Als ze in de oorspronkelijke Boeddhistische teksten (de Pali geschriften) te vinden zijn, zou ik graag wel weten waar ze staan om ze zelf ook eens te kunnen lezen.
5. En wie wil nagaan of het boeddhisme aan de politieke linkerzijde iets te bieden heeft, is er het werk van de Nederlandse marxist Jasper Schaaf (‘Boeddhisme en betrokkenheid’) en de Engelse trotskist Paul Shackley (‘Zen marxism’). Zo zijn we terug bij de politiek.
(Hiermee wordt de discussie over het boeddhisme, godsdienst of niet? Afgesloten)
(Uitpers nr. 119, 11de jg., april 2010)
