Christophe Deborsu, Dag Vlaanderen! Hoe Walen écht leven en denken, Borgerhoff&Lamberights, Gent, 2011, 400 blz., ISBN 9789089311702
Een ‘Waal’ die over ‘Vlaanderen’ schrijft, een ‘Vlaming’ die over Wallonië schrijft. Het zijn thema’s die tegenwoordig zeer goed in de markt liggen. De publicist Jan Blommaert merkte onlangs terloops op dat een gunstig neveneffect van de huidige politieke heisa is dat het een hausse van publicaties en reportages te weeg gebracht heeft over het andere landsgedeelte van België. Anderstalige Belgen leren elkaar in tijden van politieke crisis beter kennen en dat niet alleen in Brussel.
De Franstalige journalist Christophe Duborsu die uitstekend Nederlands spreekt, doet ijverig mee aan die toenaderingspogingen. Dat doet hij trouwens al jaren met zijn rubriek Dag Vlaanderen! voor de VRT, zijn deelname aan De slimste mens ter wereld en zijn columns in De Standaard. Bekender is hij nog geworden door de faux pas die hij Yves Leterme liet begaan door het zingen van de Marseillaise en zijn deelname aan Bye Bye Belgium.
Marionnettenspeler
In het boek ‘Dag Vlaanderen!’ groet Christophe Deborsu het noordelijke landsgedeelte en hij belooft in zijn ondertitel nu eens écht te vertellen hoe Walen écht leven en denken. Alleen de coverfoto is al zeer beloftevol: de journalist met het slungelachtige lichaam van een basketbalspeler staat erop met een uitgestreken gezicht en hanteert als een volleerd poppenspeler twee vlaggetjes: één met de Vlaamse leeuw (met rode klauwen) en één met de parmantige Waalse haan op. Op de foto kan je zien dat de man binnenpretjes heeft en dat hij van plan is om allerlei gekke marionnettentoeren uit te halen met de twee symbolische dieren die samen toch de Belgische kleuren vormen. Opgelet: dit belooft een boek vol knipoogjes te worden en na lectuur moet ik toegeven: Deborsu is een meesterlijke marionnettenspeler en buikspreker die de lezer voortdurend op een verkeerd been weet te plaatsen.
Een Waal die perfect Nederlands spreekt en schrijft: het is du jamais vu. De Namenaar Deborsu studeerde enkele jaren aan de Leuvense universiteit – ook dat was du jamais vu – en daardoor werd hij, naar eigen zeggen, vlotter aangenomen door de RTBF als journalist.
Flamoutches, Flaflas,Flamflams
Deborsu heeft goed nagedacht over de opbouw van zijn boek. Het bestaat uit 46 hoofdstukjes die corresponderen met zijn levensjaren. Vanaf 1965, zijn geboortejaar, mengt hij op een subtiele manier persoonlijke elementen van de familie Deborsu met maatschappelijke gebeurtenissen die België in de afgelopen 46 jaar heeft gekend. Hij opent telkens met een Deborsu-verhaaltje, trekt dan de lijnen door naar Wallonië en Vlaanderen en betrekt daarbij – meestal in een weetjeskader – enkele sociologische onderzoeksresultaten die betrekking hebben op België. Die weetjes zijn niet zo maar weetjes: ze hebben ook een prikkelend karakter. Zo heeft hij opgezocht dat volgens het Riziv de kost per Waal voor de ziekte- invaliditeitsverzekering (1730 euro per jaar) kleiner is dan de kost per Vlaming ( (1737 euro per jaar). Hij vermeldt ook dat de Vlamingen tot de meest racistische bevolkingsgroep van Europa behoren. ‘Maar’ voegt er aan toe, ‘in feite is België als geheel het meest racistische land in Europa’. Met de Franstaligen erbij, dus.’ (p. 226)
Deborsu kan op een beminnelijke manier zwaar uithalen. De auteur heeft het ook over de Vlaamse bijnamen : ‘Flamins, flamins des gattes (Vlaming die voor de geiten zorgt), Flamoutches, Flaflas,Flamflams, Ménapiens kreeg stilaan de ruimere betekenis van ‘stommerik’ maar nooit in mijn familie- beloofd. Bon, in Vlaanderen staat ‘koeterwaals’ dan ook wel synoniem voor wartaal: qui aime bien, châtie bien: wie zijn buur liefheeft, spaart de roede niet.’ (p. 59)
Philippe Gilbert le Flandrien
Deborsu toont zich ook een specialist in lezers op een verkeerd zetten. Vlaamse coureurs zijn Flandriens, zegt de auteur en trapt daarmee een aantal open deuren in, maar hij voegt er fijntjes aan toe: ‘Dat het woord Flandrien uit het Frans komt, kwam perfect tot uiting in 2009 en 2010 toen Philippe Gilbert uit het Waalse Chaudfontaine door Canvas tot Flandrien van het Jaar werd benoemd. (p. 69) Zelfspot is Deborsu niet vreemd en dat maakt hem ook zo sympathiek en wanneer hij ook spot met de eigen streek wordt het helemaal leutig. ‘Hoe meer staatshervormingen, hoe meer decadentie. Wat Walen zelf doen, doen ze slechter. De Luikse kunstschilder Jacques Charlier bedacht in dit verband het neologisme Wallagonie. Daarom rijmt Wallon al jaren met non als het erop aankomt nieuwe fasen in de staatshervorming te overwegen.’
En wat te denken van deze typering? ‘Qua religieuze literatuur presteren de Walen ook niet slecht. Aartsbisschop Léonard geeft elk jaar een boek uit. De katholieke Amélie Nothomb, zeg maar. Beiden even overbodig, pardon Amélie. (p. 142) Ook Michel Daerden krijgt een mooi beeld mee: hij wordt de mens-sana-in-campari-soda genoemd.
Binnenpretjes
En zo houdt Deborsu het wel 400 bladzijden lang vol, die lezen als een trein. De binnenpretjes van de marionnettenspeler springen over op de lezer die niet alleen onder de indruk is van het relativeringsvermogen en de spitsvondigheden van Deborsu, maar die ook de soepele Nederlandse taal van die Namenaar bewondert.
En toch is ‘Dag Vlaanderen’ veel meer dan een taalkundige spielerei: het is een les in genuanceerd leren denken, gericht aan al die politici die ostentatief met een leeuwenvendel of een met hanenvlaggetje zwaaien om hun slag thuis te halen. En wat is dan het grote verschil met de aanpak van Deborsu? Deze journalist – laten wij hem bij deze ‘Belg’ noemen – spot met zichzelf, met zijn en de noordelijke regio van dit land. Met een uitgestreken gezicht en veel gevoel voor Engelse humor laat deze Franstalige in een keurig Nederlands geen spaander heel van de nationalistische oprispingen die dit land in een houdgreep hebben. Verplichte lectuur voor al de De Wevers en hun kiezers. Dank je wel, Chris Deborsu, je bent grensoverschrijdend bezig en dat is meer dan ooit nodig in dit landje.
(Uitpers
nr. 134, 13de jg., september 2011)
