Westerse leiders en media verzekeren dat Daesh (Islamitische Staat, IS) teruggedrongen wordt. Het is zelfs in cijfers uitgedrukt: sinds de ‘internationale coalitie’ toeslaat, verloor Daesh 14% van zijn grondgebied. Om dat verlies te compenseren, slaat Daesh nu alom toe, Parijs, Istanbul, enz., aldus de uitleg. Daesh verloor grondgebied, maar dat was bijna uitsluitend het werk van Koerdische groepen en hun bondgenoten. Maar dat maakt Daesh ruimschoots goed met terreinwinst in Libië, Jemen en Afghanistan.
Iraakse impasse
Wat is dan het resultaat van die internationale coalitie en van de Russische bombardementen? Daesh bezette na het begin van de ‘coalitie-interventie’ Palmyra in Syrië en Ramadi in het westen van Irak. Rond de jaarwisseling kondigde de regering in Bagdad triomfantelijk aan dat Ramadi na zware strijd was heroverd. Maar dat bleek enigszins voorbarig, delen van die stad zijn nog steeds in handen van Daesh, terwijl die jihadisten elders in de provincie Anbar in het offensief gingen tegen soennitische stammen die zich tegen hen verzetten.
Van triomf geen sprake, laat staan dat de aanval voor de herovering van Mosoel kan worden ingezet. Bagdad kan de sjiïtische milities om diverse redenen niet inzetten: de bevolking van Mosoel vreest hen meer dan Daesh en die milities willen in geen geval samen naast Amerikanen in de strijd gaan. Intussen stelt Turkije in de buurt troepen op om bij een eventuele herovering van de stad klaar te staan om Mosoel bij een opdeling van Irak in te lijven. Voor de Turkse nationalisten heeft Turkije historische rechten op die stad.
Libië
Daesh heeft terreuraanslagen in Europa, de VS en elders niet nodig om de beperkte terreinverliezen te compenseren. Het doet dat zeer ruimschoots in andere landen.
Dat gaat het verst in Libië. Daesh bezet al maanden de stad Syrte en een kuststrook van 200 kilometer. Bij de aanslag van begin deze maand op een politieschool in Zliten kwamen rond 70 politiemensen om. Zliten ligt in de buurt van de stad Misrata, het bolwerk in 2011 van de strijd tegen Kadhafi en een zeer belangrijke speler in de coalitie gebaseerd in Tripoli en gedomineerd door islamisten. Die aanslag is dan ook te verstaan als een waarschuwing aan Tripoli: we zijn onderweg. De dag daarop was er een aanslag aan de andere kant, in Ras Lanouf. Dat is een zenuwcentrum van de oliehandel en wordt verdedigd door een aparte militie, de Petroleumgarde die alleen trouw is aan zichzelf.
Daesh heeft een jaar geleden talrijke leidende figuren van Syrië en Irak naar Libië gestuurd omdat dit land zoveel mogelijkheden biedt. Er waren ter plaatse wel militanten, maar het gros van de “troepen” zijn niet-Libiërs die al hun sporen in het kalifaat verdienden. Daesh profiteert van de complete verbrokkeling die volgde op de val van Kadhafi.
Er zijn wel twee grote “machtsblokken”, de regering in Tobroek en de autoriteiten in Tripoli. Maar het gaat telkens om twee zeer losse coalities van elkaar bekampende groepen en milities die alleen onder sterke internationale druk, gecoördineerd door de Verenigde Naties, tot een broos akkoord over een eenheidsregering kwamen. Die enorme verbrokkeling speelt natuurlijk in de kaart van een getraind leger als dat van Daesh dat in Libië dezelfde tactieken toepast als bij de inname van een deel van Syrië: uitmoorden van lokale autoriteiten die in de weg staan en daarop het terroriseren van de bevolking.
Van Jemen tot Afghanistan
Er is niet alleen Libië ter compensatie. Daesh beschouwt Turkije ook als zijn actieterrein, vooral dan het zuidoosten waar de moordaanslagen op tegenstanders dagelijks nieuws zijn. Een deel van de Egyptische Sinai is in handen van een met Daesh verwante groep. Daesh heeft geaffilieerde groepen in Nigeria (Boko Haram), Somalië, Zuidoost-Azië…
Daesh is steeds actiever op het Arabische schiereiland, van Koeweit tot Jemen pleegt het aanslagen, in de eerste plaats op sjiïtische doelwitten. Daarmee staat het wel aan dezelfde kant als Saoedi-Arabië dat in Jemen oorlog voert tegen de sjiitische Hoethi’s. Maar Daesh maakt gebruik van de chaos om zich ook in Jemen in te planten, in concurrentie met de Saoedi’s en tegelijk met de concurrenten van Al Qaida die een deel van dat land, waaronder stadsdelen van Aden, in handen hebben.
Daesh maakt vooral een opmerkelijke opgang in Afghanistan, daar in moordende concurrentie met de Taliban. Daesh wint er aanhang met zijn plan voor het kalifaat Chorassan, een gebied dat zich uitstrekt over een deel van Centraal-Azië, Afghanistan en een deel van Pakistan. Het wedijvert met de Taliban in het vermoorden van sjiieten, ook in Pakistan. Vooral de Hazara’s, een volk uit het midden van Afghanistan waarvan velen nu in Pakistan (proberen te) leven, moet het ontgelden.
De Taliban en Daesh hebben tegen elkaar wederzijds de jihad uitgeroepen, wat betekent dat ze elkaar trachten uit te roeien. Waarnemers gewagen van honderden doden die daarbij al zijn gevallen. De wederzijdse executies tonen aan dat het hen menens is. De Taliban, in talrijke provincies in volle opmars, krijgen het op veel plaatsen moeilijk. Ooggetuigen beweren dat Daesh met vliegtuigen manschappen aanvoert in de provincie Nangarhar die ze voor een deel controleren. Volgens Afghaanse generaals wint Daesh dagelijks nieuwe rekruten in de provincie Helmand, nochtans hét bolwerk van de Taliban – en als grootste opiumproducent van de wereld een belangrijke bron van inkomsten.
Rusland, China
Moskou heeft in Tadzjikistan troepen naar de grens met Afghanistan gestuurd, niet uit vrees voor de Taliban, maar voor Daesh dat vanuit Afghanistan makkelijk zijn terrein kan uitbreiden tot Centraal-Azië. Moskou liet onlangs weten dat Rusland en de Taliban informatile over Daesh uitwisselen. Moskou heeft nog andere terreinen te volgen: Daesh duikt ook op in het Kaukasisch gebied van de Russische Federatie. Naar schatting 4000 strijders van Daesh komen uit Tsjetsjenië, Dagestan en andere regio’s uit de weke onderbuik van Rusland.
China is er evenmin gerust is, want Daesh komt in de buurt van de regio Xinjiang waar Oeigoerse separatisten erg actief zijn. Sommige Oeigoerse groepen hebben nauwe banden met de Taliban, maar staan ook open voor het kalifaat van Daesh.
Vandaar dat China diplomatiek zo bedrijvig is om een akkoord te bewerkstelligen tussen de regering in Kaboel en de Taliban. Het rekent op de steun van zijn Pakistaanse vrienden, ook die van de militaire inlichtingendienst ISI, die al decennia lang Afghaanse islamistische groepen begeleidt en bewapent. Voorlopig staat die machtige ISI aan de kant van de Taliban, maar Daesh probeert ongetwijfeld die dienst te infiltreren.
Daesh teruggedrongen? De feiten spreken dat tegen.
(Zie ook Uitpers 29 oktober 2015: “Afghanistan, ze blijven nog even, IS komt. 12 december: Daesh (IS) heeft nog altijd weinig te vrezen. 31 december 2015: Islamitische Staat komt onder druk).