Vier decennia van neoliberale ontregeling werden enkele keren onderbroken door een panne van het systeem. Zowel in 1987 als 2008 moest de staat ingrijpen om met massa’s gemeenschapsgeld de schuldigen voor deze crisis te redden. Nu het systeem ook aangetast wordt van buitenaf, krijgt de staat weer de rol van redder in de nood. Sommigen, zoals de Franse president Macron, bekennen halvelings schuld. “We kunnen niet terug naar vroeger”, luidt het voor de gelegenheid.
Redder in nood
Het steekt de ogen uit dat het zogenaamde soberheidsbeleid in Europa mee schuld heeft aan de schrijnende toestanden van vandaag – Italië, Griekenland, Frankrijk… Spanje, waar de regering de privé-ziekenhuizen onder overheidsbeheer plaatst. De uitvoerders van dat verarmingsbeleid moeten het nu noodgedwongen opgeven, zonder veel zelfkritiek.
In de plaats van “soberheid” komen er massale overheidsuitgaven om de geslagen gaten op te vullen. De EU schorst het Stabiliteitspact, om het wellicht na de crisis op te doeken en te vervangen door een grootscheeps investeringsplan om de economie weer op gang te trekken.
Luchtvaartmaatschappijen en luchthavens moeten snel worden gered, genationaliseerd. Men heeft die indertijd toch deels of volledig geprivatiseerd omdat privé-ondernemingen zoveel efficiënter zouden zijn? In Nederland krijgen de mensen met een nulcontract te horen dat ze nergens recht op hebben, want ze hebben voor hun statuut gekozen. KLM en Schiphol, dat was toch ook een keuze om privébedrijf te zijn, waarom die twee maten en gewichten?
Nationaliseren
Vandaar: laten we opletten als de vos, Macron bij voorbeeld, de passie preekt. Ineens wordt de staat bejubeld en zegt zijn premier Edouard Philippe dat er mogelijks zal genationaliseerd worden – de sulfureuze privatisering van de Parijse luchthaven wordt alvast opgeschort. De rechtse minister van Economie Bruno Le Maire valt de premier bij. Het vieze woord is eruit. Maar ja, nationaliseren om de onderneming voorlopig te redden. Zoals we na de crisis van 2008 meemaakten: banken die snel werden genationaliseerd om ze weer te privatiseren zodra ze winstgevend zouden zijn. Nietwaar Belfius?
Ook dringt het besef door dat die staat voor meer bescherming moet zorgen, bescherming in geval van onder meer bedreigingen voor gezondheid en werk. Wat nu met nulcontracten, met werknemers zonder recht op ziekteverlof, met de uberisering van arbeid… kan men na de coronacrisis verder doen alsof er niets is gebeurd? Dat zal niet afhangen van de goede wil van regeerders en ondernemers, maar van druk van uit de samenleving, van vakbonden en andere sociale bewegingen.
Solidariteit?
Wat zal er anders overblijven van Macrons lof op de “soliede staat” en op de openbare diensten die hij de voorbije maanden zo erg tegen zich in het harnas joeg. Zal die staat nu de middelen krijgen om ervoor te zorgen dat niet de winsten van de ondernemingen, maar de behoeften van zijn burgers centraal staan? De politieke en zakenwereld is vol lof voor de solidariteit tegen het virus, maar ze zullen dat niet goedschiks in praktijk brengen. Zo leert ons de geschiedenis.
