Op 24 april 2004 stemden bijna 76% van de Grieks-Cyprioten tegen een voorstel van secretaris-generaal Kofi Annan van de Verenigde Naties om het probleem van het verdeelde Cyprus op te lossen. Voor de Grieks-Cyprioten was het voorstel al te gunstig voor de Turks-Cyprioten. Sedertdien lagen de onderhandelingen over een oplossing zo goed als stil. De republiek Cyprus probeert nu na te gaan of er opnieuw kan worden gepraat. Een interview hierover met het Grieks-Cypriotisch Europees parlementslid Kyriacos Triantaphyllides.
Er was een ontmoeting in Parijs tussen Kofi Annan, de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, en de president van Cyprus, Tassos Papadopoelos. Waarover spraken ze, wat waren de resultaten en is er een soort nieuw vredesproces of besprekingen?
De Grieks-Cypriotische kant is ervan beschuldigd dat hij niets deed om het begin van een nieuw vredesproces te bevorderen. Daarom nam president Papadopoelos het initiatief voor een ontmoeting met Kofi Annan in Parijs om zijn bereidheid te tonen onderhandelingen te beginnen over een leefbare oplossing voor het probleem Cyprus.
De bedoeling van de president was om Kofi Annan ervan te overtuigen een speciale vertegenwoordiger voor Cyprus te benoemen, zoals er in het verleden een was, om onderhandelingen voor te bereiden. Deze speciale vertegenwoordiger zou besprekingen hebben met de regering van Cyprus en met de Turkse kant van het eiland om te zien of er voldoende overeenstemming is voor nieuwe onderhandelingen.
In dit opzicht moet ik zeggen dat de ontmoeting met Kofi Annan zeer succesvol was omdat het een nieuwe impuls gaf in de richting van het benoemen van een vertegenwoordiger van de Verenigde Naties, die zal moeten onderzoeken of er voldoende overeenstemming is om onderhandelingen aan te vatten.
Hoe reageerde Turkije op die besprekingen?
De positie van Turkije is onduidelijk omdat het internationaal gezien wil worden als de partij die altijd zulke besprekingen wil, maar als ze effectief beginnen, dan is Turkije, zoals altijd, negatief, omdat het niet bereid is de internationaal aanvaarde principes voor de oplossing van het Cyprus-probleem te aanvaarden.
Het probleem Cyprus is een simpel probleem gezien vanuit het internationaal recht. Het wordt een zeer gecompliceerd probleem als een partij, Turkje in dit geval, het internationaal recht negeert, en geen rekening wil houden met deze internationale principes.
Denkt u dat Turkije blij is dat de onderhandelingen zullen plaats hebben onder auspiciën van de Verenigde Naties en niet onder die van de Europese Unie?
Zij verkiezen om vele redenen dat de onderhandelingen onder de auspiciën van de VN worden gehouden. Natuurlijk staan wij, de regering van Cyprus, er ook op dat de onderhandelingen worden gehouden onder auspiciën van de VN, zij het om andere redenen.
We willen dat de Europese Unie sterk betrokken blijft omdat we geloven dat de Europese verworvenheden (het zgn. acquis communautaire, nvdr), als ze worden opgelegd, zullen helpen om het probleem op te lossen. Turkije wil uitzonderingen op die Europese verworvenheden. As het die niet krijgt, dan wordt Turkije natuurlijk de slechterik. Het is juist daarom dat ze niet willen dat de Europese Unie een rol speelt, ze willen de Verenigde Naties, waarin ze de sterke steun hebben van de Verenigde Staten van Amerika, die ongelukkiglijk genoeg de enige supermogendheid in de wereld blijven.
Maar de politiek van onze regering is de laatste paar maanden veranderd. President Papadopoelos heeft het absoluut duidelijk gemaakt dat er geen monopolie bestaat voor de Amerikanen en voor de Britten in elke poging om het probleem Cyprus op te lossen. Tot dusverre hebben de Amerikanen en de Britten een zeer belangrijke rol gespeeld en die was, ongelukkig genoeg voor de regering van Cyprus, een negatieve rol. Ik verwijs hierbij naar het plan van Kofi Annan voor Cyprus.
De president heeft de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties opgeroepen een gelijke actieve rol te spelen. Als dit gebeurt, dan betekent dit dat Turkije niet langer de steun zal hebben van de enige twee internationale actoren, te weten de Verenigde Staten en Groot-Brittannië, die als enigen een rol speelden in de onderhandelingen in het verleden.
De invloed van de Europese Unie: Turkije wil er zo weinig mogelijk, wil u er zoveel als mogelijk? Bent u niet bang dat de Europese Unie dezelfde negatieve rol zal spelen als de VS en Groot-Brittannië?
Nee, omdat de Europese Unie op een andere manier werkt. De Europese Unie is niet alleen de Europese Commissie, niet alleen de Raad van Ministers. Ze is ook het Europees Parlement en daarin hebben we een sterke vertegenwoordiging van de volkeren van Europa, die anders denken over Turkije en over de door Amerikanen en Britten gevolgde politiek.
Het “Europese acquis” is onderworpen aan de controle van het Europees Gerechtshof. Als iemand dat acquis niet volgt, dan heeft het hof zijn zeg. Wij geloven in gerechtigheid. Wij geloven dat de rechtbanken de gerechtigheid zullen versterken. Dat is de reden waarom wij denken dat het veel voordeliger is voor Cyprus – ook voor de Turks-Cyprioten, niet alleen voor de Grieks-Cyprioten – dat de Europese Unie een flinke vinger in de pap heeft.
Enkele jaren geleden was er een discussie over het acquis. Turkije zei dat de kwestie-Cyprus geen deel was van de criteria van Kopenhagen (normen waaraan kandidaat-lidstaten van de EU moeten voldoen, nvdr), maar de EU zei dat er een oplossing voor Cyprus moest zijn en dat Turkije geen lid kon worden als die er niet kwam. Wat denkt u daar over?
U hebt gelijk. Turkije kan alleen lid van de EU worden als het de criteria van Kopenhagen toepast. Dat betekent dat het moet democratiseren, de mensenrechten respecteren, zowel in Turkije als in Cyprus. Kortom het moet alle politieke criteria toepassen. Dat betekent dat het in feite het probleem Cyprus moet oplossen op een manier, die rekening houdt met de mensenrechten.
Het is voor Turkije zeer moeilijk dat nu direct te doen. Niet alleen in Cyprus, maar ook in Turkije omdat, zoals we weten, het leven daar nog lang niet gedemocratiseerd is. De democratie werkt niet in Turkije. Er is bijna een militaire dictatuur. Dat is misschien straf uitgedrukt, maar we weten allemaal dat de militairen hun zegen moeten geven aan de politieke beslissingen van de regering.
We weten dat Turkije de rechten van het Koerdische volk niet eerbiedigt, we weten dat Turkije de rechten van de vrouw niet respecteert. Er is geen eerbied voor de religieuze rechten van de minderheden enz.
Als Turkije erin slaagt die situatie te veranderen en al die rechten te eerbiedigen, dan en alleen dan kan Europa eraan denken Turkije in de Europese familie op te nemen.
Moet de regering van Cyprus een compromis aanvaarden of moet ze blijven bij haar historische eisen voor terugtrekking van de Turkse troepen, erkenning van het hele eiland? Als u zou kunnen instemmen met een soort compromis, welk soort compromis zou dan voor u aanvaardbaar zijn?
Er is niets historisch of traditioneel aan de eis voor terugtrekking van de Turkse troepen. Een compromis, ja, maar niet over de principes, want dat zou tot een onwerkbare oplossing leiden.
Geen enkel land in Europa of elders in de wereld zou aanvaarden dat er voor eeuwig buitenlandse troepen op zijn gebied zouden blijven.
Men zou bij voorbeeld een compromis kunnen vinden met een deel van de kolonisten die families stichtten in Cyprus in de voorbije 30 jaar dat ze in Cyprus woonden, maar kolonisten die vandaag naar Cyprus komen met het doel het demografische karakter van het eiland te veranderen, zouden moeten vertrekken, ze zouden moeten terugkeren naar waar ze vandaan kwamen.
Er zijn uitzonderingen. Er zijn kolonisten die Turkse vrouwen huwden en families stichtten. Hier kan een compromis worden gevonden. Maar ik kan nergens een compromis zien, waaronder we zouden toelaten dat er Turkse troepen op het eiland zouden blijven.
En dan moet er nog een oplossing worden gevonden voor de eigendommen. We moeten niet vergeten dat ongeveer 200.000 Grieks-Cyprioten uit hun huizen werden verdreven en dat hun eigendommen werden geconfisqueerd door de Turkse troepen. Ook hier moet er een oplossing worden gevonden.
Er kunnen compromissen worden gesloten betreffende sommige aspecten van die kwestie. Bij voorbeeld, als er gebouwen zijn neergepoot op Griekse eigendommen, dan kan men natuurlijk die gebouwen niet afbreken, maar moet er een andere oplossing worden gevonden, zoals misschien een compensatie, maar in principe moeten de mensen de toelating krijgen om naar hun eigendommen terug te keren.
Als er een Turkse militaire terugtrekking komt, zou de regering van Cyprus dan akkoord kunnen gaan met een soort politieke vertegenwoordiging van het Turks-Cypriotische deel?
De oplossing zal een bi-zonale confederatie zijn. Daarover werd in het verleden al een akkoord bereikt. Maar dit betekent niet dat de Turkse zone kan worden geregeerd door kolonisten. We spreken altijd over de Turks-Cyprioten, die een deel van de republiek Cyprus zijn en die recht hebben op een eigen zone, gescheiden van de Griekse, als zij dat willen, maar beide zones moeten een bi-zonale confederatie vormen, excuseer een federatie, geen confederatie maar een federatie.
Zal het een territoriale scheiding zijn? Zullen de mensen fysisch apart leven of zijn er gemengde gebieden?
We verkiezen gemengde zones zoals in het verleden. Maar als dat niet mogelijk is, dan is wellicht een aparte zone de oplossing.
Denkt u dat dit het begin kan zijn van een echte oplossing? Waren de besprekingen in Parijs enkel een soort diplomatiek spel of zijn ze het begin van een echte oplossing op het terrein?
Wat ons betreft, de Grieks-Cypriotische kant dus, wij spelen geen spelletjes, wij willen een oplossing. Ik weet niet wat de andere kant wil. Ze zou spelletjes kunnen spelen om een goede indruk te geven in verband met de onderhandelingen met de EU over toetreding. Maar het duurt nu al veel te lang. De invasie van Cyprus had 30 jaar geleden plaats en ik denk dat de wereldgemeenschap niet langer de verdeling van het eiland kan aanvaarden.
Het is niet meer het moment om te aanvaarden dat vreemde troepen Europees gebied bezetten. Laten we niet vergeten dat de Turkse troepen Noord-Cyprus bezetten, dat een deel is van de Europese Unie. De EU zou daarop moeten reageren.
Als u spreekt van een bi-zonale federatie, is dit dan iets zoals België?
Er zijn gelijkenissen met België, maar we moeten dan aan de tafel gaan zitten en onderhandelen en zien hoe deze twee zones zouden kunnen samenwerken om een sterke centrale regering te vormen, die de hele republiek Cyprus kan vertegenwoordigen.
Voor u gaat het om één natie?
Het is één land bestaande uit twee componenten. Maar laat ons niet vergeten dat deze componenten op kunstmatige wijzen werden geschapen. De scheiding van de mensen is het resultaat van een militaire invasie. Ze gebeurde niet omdat de mensen niet konden samenleven, want dat deden ze wel eeuwen lang.
Het waren niet de verschillen tussen Grieken en Turken die hen tot scheiding dwongen, het was een wrede invasie van Turkije die de Turks-Cyprioten dwong te gaan wonen in één deel van het eiland. Ze vertrokken niet uit vrije wil, ze gingen daar niet naartoe omdat ze bv. hielden van Carinia. Ze werden gedwongen hun huizen in het zuiden te verlaten om in het noorden te gaan wonen. Daarom zeg ik dat ik een oplossing verkies, waaronder de bevolking terug gemengd zou worden. Omdat ze in het verleden bewezen dat ze vreedzaam samen konden leven in gemengde dorpen en gemengde steden.
Maar als dit niet mogelijk is ten gevolge van de invasie, dat er dan twee zones worden gevormd. Maar zorg ervoor dat alle obstakels tussen deze zones verdwijnen zodat de mensen zich terug kunnen vermengen als ze dat willen.
Een oplossing zou de hereniging, niet de scheiding, van het eiland moeten bevorderen. Als we beginnen met twee gemeenschappen te scheiden omdat Turkije wilde dat dit zou gebeuren, laten we er dan zorg voor dragen dat dit niet het begin is van een eeuwige scheiding. De oplossing zou het begin moeten zijn van een kans om het land te herenigen.
(Uitpers, nr. 74, 7de jg., april 2006)
Chris Den Hond is journalist bij de Koerdische satelliet-televisie ROJ TV
Kyriacos Triantaphyllides is lid van het Europees Parlement voor Cyprus en plaatsvervangend lid van de Delegatie bij het Gezamenlijk Parlementair Comité EU-Turkije
