De sociaaldemocratische/socialistische partijen van de Europese Unie hebben zich al vóór de verkiezingen voor het nieuwe EU Parlement neergelegd bij het conservatief overwicht. Ze pakten niet uit met een tegenkandidaat voor Jose Manuel Barroso als voorzitter van de EU-commissie, ze hoopten gewoon dat de Europese Volkspartij (EVP) zou instemmen met een verdere machtsdeling – of liever, verdeling van belangrijke posten.
In die zin weerspiegelen de verkiezingen in de Europese Unie (EU) de aanslepende crisis van de sociaal-democratie. Ze namen Barroso, symbool van het ultraliberale beleid van de EU, nauwelijks op de korrel.
De sociaaldemocratische partijen vertrokken wel van laag, want de uitslag vijf jaar eerder was ook verre van goed. Veel partijen werden toen afgestraft voor het beleid dat ze nationaal voerden. Intussen raakten of bleven veel partijen in de oppositie (Frankrijk, Italië, Zweden, Polen, Griekenland…), maar ook in hun rol als opposanten konden ze niet uitblinken. Waar ze regeerden, raakten ze de jongste tijd vaak in de grootste moeilijkheden omdat ze na jarenlang liberaal beleid geen weg wisten met de financieel-economische crisis (Verenigd Koninkrijk, Spanje, Portugal, Duitsland, Hongarije, de PS in België…).
Rekensommen
In het vorige EU-Parlement was de sociaaldemocratische fractie al flink zwakker (218) dan die van de EVP (288 – die intussen wel de Britse Conservatieven, 27 leden, verloor). Bij de EVP is men niet erg kieskeurig geweest om de grootste te zijn. De Conservatieven werden ondanks al hun “euroscepticisme”, dat haaks op de standpunten van de EVP stond, toch in de fractie opgenomen. Verder vinden we daar de Hongaarse hypernationalisten van Fidesz en natuurlijk Forza Italia van Wilfried Martens’ vriend Silvio Berlusconi.
Tegenover dat conservatief blok bood de sociaaldemocratische niet echt weerwerk omdat ze toch zo vasthield aan een akkoord met de EVP om de posten te verdelen. Die EVP zou immers ook met de Alliantie van Liberalen en Democraten (106) en een van de kleinere fracties kunnen scheepgaan, een nachtmerrie voor de “Partij van Europese Socialisten”.
Omdat er geen stemmen te winnen zijn met de balans van het werk in het Europarlement hebben de sociaaldemocratische partijen – net als de meeste andere – dan maar het nationaal politiek kader moeten kiezen voor hun campagne.
Veiligheid en migratie
Voor zover er van een campagne sprake is. Frankrijk is in dat opzicht een schoolvoorbeeld van “niet-campagne”. Noch de regerende UMP noch de PS slaagden erin (als ze dat al wilden) een campagne op gang te brengen. De PS hoopte dat de kiezers het beleid van president Sarkozy zouden afstraffen, maar op dat vlak kreeg ze felle concurrentie van zowel het centrum – de MoDem van François Bayrou – als van uiterst-links: de Nouveau Parti Anticapitaliste (NPA) en het Front de Gauche van de communistische PCF en de Parti de Gauche van Mélenchon. Bovendien is en blijft de PS onderling erg verdeeld, zowel door de botsende ambities van de kopstukken als door de toekomst van de EU zelf.
Ook Europe Ecologie, gesteund door de Verts, jaagde op te terreinen van de PS. Maar niet ter linkerzijde. Daniel Cohn-Bendit positioneerde zich op veel vlakken rechts. Hij gaf een merkwaardig advies aan de Italiaanse Verdi (Groenen): stel u toch niet zo vijandig op tegenover Berlusconi, wees niet zo verankerd ter linkerzijde… Men mag niet altijd aan dezelfde kant blijven.
De UMP kon het moeilijk slechter doen dan vorige keer. Haar grootste troef is in feite de crisis van het uiterst-rechtse Front National die eerder al veel kiezers verloor aan Sarkozy die ter gelegenheid van de campagne alweer volop het thema “veiligheid” uitspeelde. Niet de veiligheid van werk natuurlijk, maar orde in de straten… Sarkozy gooide ook de migratie als thema in de campagne, om zo zeker de kiezers van uiterst-rechts te behouden.
Zijn vriend en model Silvio Berlusconi deed in Italië hetzelfde. Hij focuste de campagne op een door de uiterst-rechtse Lega Nord gekozen thema, de strijd tegen de immigratie. Boten met vluchtelingen werden weggejaagd en er werd een wet gestemd waarbij illegale immigratie een zwaar misdrijf wordt – een illegaal wordt niet meer zomaar uitgewezen, er komen eerst zware boetes en gevangenisstraffen. Dat werd allemaal veroordeeld door de Verenigde Naties, door de katholieke kerk en door zijn eigen bondgenoot Gianfranco Fini, maar Berlusconi was er zeker van dat de kiezers hem zouden belonen. Temeer omdat een kopstuk van de oppositie, Piero Fassino (gewezen leider van de gewezen Democraten van Links, DS) de regering zowaar bijviel.
Voor de Duitse SPD is de de campagne voor de Europese verkiezingen net zoals voor alle andere partijen een aanloop tot de Duitse parlementsverkiezingen van september geworden. Het kwam er vooral op aan de schade ter linkerzijde te beperken en de opkomst van Die Linke, ook in het westen van het land, af te remmen. Vandaar dat de accenten wat linkser werden gelegd, de duur van een lange campagne.
Het lag niet anders voor het Britse New Labour dat zich nu al neerlegt bij een klinkende nederlaag in nakende nationale verkiezingen. Voor Labour is het probleem dat wat zijn natuurlijke achterban zou moeten zijn, de massa van gesalarieerden, weinig redenen ziet om zich te verplaatsen. Uit de jongste gegevens blijkt dat de sociale ongelijkheid de voorbije jaren verder is toegenomen, een proces dat onder Thatcher begon en door Tony Blair werd voortgezet. Resultaat: volgens officiële cijfers zitten 11 miljoen volwassenen onder de armoededrempel; drie miljoen kinderen leven in gezinnen die onder diezelfde drempel zitten. Wat heeft Labour die groepen te bieden?
In veel andere lidstaten van de EU kwamen zelfs nationale thema’s niet aan bod omdat er nauwelijks een campagne was. In de recentere lidstaten van Centraal-Europa en de Balkan is het trouwens ook bij nationale verkiezingen al zo moeilijk kiezers te mobiliseren, ze moesten ervaren dat er zo weinig onderscheid is tussen het beleid van sociaal-democraten, liberalen van alle slag, christen-democraten, nationalisten…
Thuisblijvers
Zoals bij de vorige verkiezingen, zijn de thuisblijvers veruit de grootste groep onder de Europese kiezers. Landen waar minstens de helft opdaagt, zijn de uitzonderingen – in landen als Polen werd zelfs rekening gehouden met een opkomst van tien procent.
Hoe meer de EU in ons leven ingrijpt, hoe minder belangstelling voor het EU Parlement dat zegt de burgers te vertegenwoordigen. Ligt het alleen maar aan slechte communicatie? Of aan het gevoel van onmacht, dat het toch allemaal weinig verschil uitmaakt tegenover de “sociaal-liberale” consensus in dat parlement? Er is gewoon gebrek aan inzet, want wat maakt het uit wetend dat Barroso of een kloon van Barroso de Commissie zal leiden en het niet uitmaakt wat kiezers zeggen. De Ierse kiezers zeggen nee aan het Verdrag van Lissabon? Ze zullen stemmen tot ze toegeven…
De Franse uitgeverij Allia geeft opnieuw geschriften uit van de anarchist Octave Mirbeau. Daaronder een tekst uit 1888: “Les moutons vont à l’abattoir , ils ne disent rien, eux, et ils n’espèrent rien. Mais du moins, ils ne votent pas pour le boucher qui les tuera, et pour le bourgeois qui le mangera. Plus bête que les bêtes, plus moutonnier que les moutons, l’électeur nomme son boucher et choisit son bourgeois. Il a fait des révolutions pour conquérir ce droit.” (De schapen trekken naar het slachthuis, ze zwijgen, ze hebben geen hoop. Maar ze stemmen tenminste niet over welke slager hen mag ombrengen of over welke bourgeois hen gaat opeten. De kiezer echter, dommer dan de dieren, schaapser dan de schapen, duidt zijn slager aan en kiest zijn bourgeois. Hij heeft revoluties gemaakt om dat recht op te eisen). Mirbeau maakte er een karikatuur van, maar het lijkt wel alsof een flink pak Europese stemgerechtigden geen enkele belangstelling hebben voor een verkiezing waarvan ze niets positiefs verwachten.
(Uitpers, nr. 110, 10de jg., juni 2009)
