Nu iedereen tijd heeft om wat na te denken, komen de gekste ideeën uit de kast.
De een wil een miljonairstaks, de ander belastingvrije overuren, nog één een vliegtuigtaks en weer een ander een waardebon voor tweedeverblijvers. Ze doen maar. Ieder zijn dada.
Maar blijft het even onschuldig als weer het onzalige idee van het basisinkomen wordt boven gehaald? Een geldbedrag voor iedereen, oud of jong, arm of rijk, werk of geen werk?
Neen. Op dit moment is dit een schandelijk idee en ik wil kort uitleggen waarom.
Wat is de redenering van de voorstanders? Veel mensen zitten momenteel diep in de miserie omdat hun inkomen en/of hun sociale ondersteuning is weg gevallen. Zij verdienen het om zonder veel poespas wat geld toegestoken te krijgen. Meer is het niet.
Waarom niet?
Eerst een paar feiten over het basisinkomen: als de voorstanders inderdaad het universeel basisinkomen bedoelen zoals voorgesteld door Philippe Van Parijs of Rutger Bregman, dan kan het enkel een heel klein bedrag zijn om binnen de begrotingsperken te blijven. Philippe Van Parijs komt in zijn jongste boek tot iets van rond de 300 of 400 Euro per maand, waarbij hij uitgaat van de positieve economische omstandigheden van twee jaar geleden.
Als we er rekening mee houden dat de staatsschuld immens groot zal zijn na deze crisis en het zeer voorspelbaar is dat onze rechtse regeringen iedereen, maar vooral werknemers willen laten bloeden, dan weet je zo dat één, het voorstel gewoon niet haalbaar is en twee, het in het allerbeste geval om iets van rond de 100 euro of zo kan gaan. Wat doe je daarmee? Hoe kom je daarmee vooruit?
Natuurlijk zijn er gelukkig ook de eeuwige voorstellen voor een betere belastinginning. We weten nu dat ongeveer 170 miljard euro jaarlijks dit kleine koninkrijk verlaat en richting belastingparadijs vliegt. Daar moet dringend iets aan gedaan worden, daar zijn we het zeker over eens. Maar kunnen we daarop wachten? Hoelang kan zo’n besluitvorming duren? Nationaal? Europees? Mondiaal?
Men ziet het zo, het basisinkomen is gewoon niet haalbaar, dat geeft zelfs Rutger Bregman toe. In een minimale vorm zou het mensen ook niet echt vooruit helpen.
Wat nodig is
Er is nog veel meer natuurlijk.
Wat deze coronacrisis heeft geleerd is wat we al wisten maar zo zelden wilden uitspreken: er zitten enorme gaten in onze sociale bescherming. Bejaarden in woon- en zorgcentra hebben wel degelijk rechten, maar ze hadden geen toegang tot die rechten, voor hen ontbrak en degelijke gezondheidszorg. Da manier waarop – in heel Europa trouwens – met oude mensen werd omgesprongen is een schandelijke vlek op de reputatie van onze verzorgingsstaten. De politiek verantwoordelijken voor sociale zekerheid, welzijn en gezondheid hebben kilo’s boter op het hoofd. Dat mag nooit worden vergeten.
Heel veel mensen met niet-stabiel werk, zonder arbeidscontract en dus géén sociale rechten, staan vandaag in de kou. Hun inkomen is weggevallen en ze kunnen nergens op terugvallen. Het wijst er nog eens op hoe onvoorstelbaar belangrijk een vast arbeidscontract met een sociale regeling wel is.
Kleine zelfstandigen staan eveneens in de kou. Voor hen heeft de regering weliswaar hinderpremies en andere pleisters voorzien. Het is iets.
Tenslotte zijn er de vele daklozen, asielzoekers en migranten, mensen zonder papieren die ook in het verleden al van klusjes en van liefdadigheid leefden. Een onaanvaardbare situatie die nu, met alles dicht, pijnlijk in de verf wordt gezet. Gelukkig zijn in verschillende steden burgerinitiatieven gestart om deze mensen van een gewisse hongerdood te redden. Wie zo iets aanvaardbaar vindt, mag het zeggen.
In het algemeen is duidelijk gebleken dat onze gezondheidszorg te kort schiet en dringend moet worden hervormd. Er is strategische planning nodig om epidemieën efficiënt en snel te kunnen aanpakken, er is een strategische voorraad goederen nodig, zoals nu is gebleken uit het gebrek aan mondkapjes. Er is meer personeel nodig in ziekenhuizen en woon- en zorgcentra. Dat personeel moet beter verloond worden.
Kortom, er zijn ontzettend veel superdringende noden voor mensen die hebben bewezen onze samenleving in stand te houden. Wat zouden we doen zonder al deze artsen en verpleegkundigen?
Of nog met andere woorden, indien we prioriteiten moeten vaststellen, dan graag in allereerste instantie geld voor de gezondheidszorg en voor sociale bescherming.
We hebben kunnen vaststellen dat arme mensen kwetsbaarder zijn voor het virus, omdat ze over het algemeen kwetsbaarder zijn door hun barre levensomstandigheden. Indien we beslissen om daar eens te meer niets aan te doen, dan is dit schandelijk.
We hebben kunnen vaststellen dat woningen van essentieel belang zijn om mensen gezond te laten leven en overleven. Je zal maar in een vochtig oud kot zitten tijdens de lockdown met twee kleine kinderen. Of wil men terug naar de negentiende eeuw?
Kortom, deze pandemie heeft ons geleerd wat er allemaal ontbreekt om alle mensen een waardig leven te laten leiden. Dat is geen kwestie van 100 of 200 euro per maand, dat is een kwestie van een inkomen tot minimaal de armoedegrens, van een degelijke woning, van water en zeep en voeding. Dat is onze collectieve plicht om te kunnen stellen dat we deze minimale sociale mensenrechten respecteren.
En het basisinkomen dan?
Het werd herhaaldelijk gezegd de afgelopen weken. Mensen hebben opnieuw beseft dat de overheid, de Staat, onontbeerlijk is om mensen te beschermen en die bescherming is in eerste instantie sociaal. Dat is de reden waarom we een sociale bescherming hebben en waarom die dringend moet versterkt en uitgebreid worden.
Vandaar dat ik meen dat wanneer op dit precieze moment wordt gepleit voor een basisinkomen voor iedereen, wat een erg dure ingreep is, hoe dan ook, dit voorbij gaat aan de essentiële behoeften van het moment: een behoefte aan en goede gezondheidszorg, huisvesting, werkloosheidsuitkeringen leeflonen, enz.
Het is m.i., een schandelijk miskennen van deze behoeften en het zou ieder rechtgeaard mens woedend moeten maken. Het staat gelijk met de werkgevers die op dit eigenste moment ervoor pleiten nog meer te privatiseren en de werknemers te laten inleveren. Het zijn dan de slachtoffers die de crisis betalen.
Ik wil mijn argumenten tégen het basisinkomen hier niet herhalen. Men kan alles lezen in een boek en in diverse artikelen op www.socialcommons.eu.
Ik wil wel twee punten onderstrepen: de sociale zekerheid berust op een structurele horizontale solidariteit van allen met allen. Iedereen draagt bij en iedereen kan in geval van nood krijgen. Dat is een unieke vorm van solidariteit die velen liefst zo snel als mogelijk willen zien verdwijnen. In de plaats zou dan een mechanisme komen van overheid naar individu, vertikaal. Wie gelooft in het belang van solidariteit en samenleving kan zoiets niet aanvaarden.
Ten tweede kan een basisinkomen voor iedereen vooral de werkgevers goed uitkomen. Of gelooft er iemand dat de lonen gelijk zullen blijven als men weet dat je toch een paar honderd euro van de overheid krijgt? Of met andere woorden nog meer geld van de overheid in het voordeel van het bedrijfsleven. Moet er nog zand zijn?
De voorstanders van het basisinkomen gebruiken hiertegen twee argumenten.
Ten eerste stellen ze dat het basisinkomen samen met sociale bescherming moet bestaan. Deze hoge kosten zijn echter onbetaalbaar, zeker vandaag. Bedenk ook dat de rijken nauwelijks belastingen betalen.
Ten tweede stellen ze dat niet iedereen dat basisinkomen moet krijgen. Als ze bedoelen dat er een systeem van gegarandeerd minimuminkomen moet bestaan, dat vlotter kan worden toegekend dan het leefloon, dan kan ik hen zeker volgen. Maar gebruik dan ook de juiste woorden. Als je spreekt over een kat denk je niet aan een hond.
Of met andere woorden, wat vandaag nodig is zijn betere lonen en arbeidsomstandigheden voor alle zorgverstrekkers, betere openbare diensten (water, stroom, huisvesting, communicatie …) en een vlot systeem van gegarandeerde minimuminkomens voor iedereen die niet op de arbeidsmarkt aan de slag kan, minimaal op het niveau van de armoedegrens. Op die manier kan armoede worden voorkomen én worden uitgeroeid. Op die manier krijgen we een menswaardige verzorgingsstaat.
Laat ons daarvoor de handen in elkaar slaan in plaats van te vechten voor een utopie die er helemaal geen is.
