Tal van media brachten de jongste dagen bijdragen waarin de economische gevolgen van de corona-epidemie vergeleken worden met een ‘zwarte zwaan’. Beeldspraak die de wereld dankt aan het boek ‘The Black Swan: The Impact of the Highly Improbable’. De auteur van dat boek is Nassim Nicholas Taleb, een Amerikaanse auteur, wetenschapper en voormalig derivatenhandelaar van Libanese afkomst. En kijk, net nu, gaat Talebs vaderland Libanon, in betaalstaking. (1)
Maar nu naar de ‘zwarte zwaan’. Voor economen moet die aan drie criteria voldoen:
– ze is uiterst zeldzaam;
– ze is onvoorspelbaar, ze verrast totaal;
– ze heeft een geweldige impact;
“De uitbraak en wereldwijde verspreiding van het Coronavirus is zo’n onvoorziene gebeurtenissen die uiterst zeldzaam is” schreef Thomas Kolhmann bij Deutsche Welle, “maar met desastreuze gevolgen voor de financiële markten en de reële economie.” Vooral voor bedrijven die veel zaken doen in China, wordt het coronavirus met de dag meer en meer een ‘zwarte zwaan’.
Kunnen we vergelijken met de wereldwijde financiële crisis van meer dan tien jaar geleden? “Ook in 2008 was het voor de financiële wereld volstrekt ondenkbaar dat één van de toonaangevende Amerikaanse investeringsbanken met een geschiedenis van 150 jaar failliet zou kunnen gaan. En niemand kan ontkennen dat de gevolgen van het Lehman-faillissement buitengewoon ingrijpend waren”, stelde Kohlmann. “Toen kwamen de schokgolven van de financiële markten en verspreidden ze zich naar de reële economie. Vandaag is het andersom: fabriekssluitingen, geannuleerde handelsbeurzen en vluchtverbindingen plus het verbod voor miljoenen mensen om hun huis te verlaten, maken dat de reële economie krimpt. Bedrijven gaan minder verdienen met alle gevolgen voor hun aandelenkoersen en dus voor de financiële markten.” (2)
“Survival of the most flexible”
Sinds de uitbraak van de corona-epidemie in Wuhan en de verregaande quarantainemaatregelen laat China het afweten als dé werkplaats van de wereld. Verondersteld wordt dat de Chinese economie in het eerste kwartaal van 2020 met 1,5 % krimpt. Met wereldwijde gevolgen. China tekent immers voor bijna 20 % van de wereldwijde economische productie.
Ook Sequoia Capital, de belangrijkste zogenaamde ‘durfkapitalist’ van Silicon Valley, waarschuwde zijn aandeelhouders dat het coronavirus ‘”de zwarte zwaan van 2020 is”.
Dominique Dewitte schreef bij Business.AM dat het bedrijf vreest dat “het ergste nog moet komen”. “Er zal veel tijd nodig zijn voor we met zekerheid kunnen zeggen dat het virus onder controle is. De globale economie zal nog langer nodig hebben om opnieuw op haar poten terecht te komen.”
Sequoia raadt bedrijven aan cashreserves aan te leggen en personeelsbestanden te herbekijken. In een open brief werd ook Darwin geparafraseerd: “Niet de sterkste of meest intelligente bedrijven zullen overleven, maar wel degene die zich het makkelijkst aanpassen aan verandering.” (3)
‘The end of globalisation as we know it?’
“Will the Coronavirus Kill Globalization?”: ziedaar een titel van een artikel bij ‘Foreign Policy in Focus’ waarin John Feffer op 4 maart terug dacht aan de Spaanse griep die een einde maakte aan “een eerste golf van moderne globalisering”. “A century later, could the coronavirus do the same?”
“De wereldwijde verspreiding van een nieuwe ziekteverwekker, legt de kwetsbaarheid bloot van het moderne leven” stelde Feffer. “Terwijl het zich over de hele wereld verplaatst, heeft het coronavirus de bloedsomloop van de globalisering gecompromitteerd, waardoor de internationale geld-, goederen- en mensenstroom drastisch verminderde. De ziekte deed dit tamelijk ‘economisch’, door tot nu toe minder dan 100.000 mensen te infecteren. Extrapolatie en angst deden het meeste werk.”
“Het lijkt misschien belachelijk” redeneerde Feffer verder “om te verwachten dat een ziekteverwekker, zelfs een die zich verspreidt met de snelheid van een pandemie, een economisch traject zou kunnen omkeren dat meer dan een eeuw in de maak is. Maar de uitbraak van het coronavirus valt samen met aanvallen op economische globalisering uit veel verschillende hoeken.”
Feffer haalde uit naar de Brexit en naar president Trumps confrontatiepolitiek tegenover China maar er is ook de groeiende ongelijkheid in veel landen en er zijn de “milieudeskundigen die al lang sceptisch zijn over de onbeperkte wereldwijde economische groei. De klimaatverandering heeft die kritiek aangescherpt en in het hart van het publieke debat geplaatst.”
En er loopt nog meer mis want als een virus met een relatief laag sterftecijfer – tussen 1 en 4 % vergeleken met 50 % voor Ebola – zo’n impact kan hebben op de wereldeconomie, dan “leed de patiënt misschien al aan een aantal behoorlijk nare onderliggende aandoeningen.”
Niets nieuws onder de zon
Eerder in de geschiedenis leidde de verspreiding van ziektes door reizende (én oorlog voerende) mensen al tot enorme catastrofes. Zie de genocide op de ‘Indianen’. De kolonisering van Amerika door Europa betekende de dood van minstens 56 miljoen mensen. “10 % of the world population at the time, died by the beginning of the 1600s. The mortality rate for the indigenous communities was an astonishing 90 %”.
Europa kreeg ook zijn deel: de builenpest van de 14de eeuw begon in China en bereikte Europa via ratten die meereisden op koopvaardijschepen. Na WO I kostte ‘de Spaanse griep’ 50 miljoen mensenlevens.
Sinds WO II deed zo’n scenario zich niet meer voor. De moderne globalisering werd mogelijk door de medische vooruitgang, stelt Feffer. “Sinds 1945 zijn er een paar pandemieën uitgebroken, maar ze hebben de wereldwijde circulatie niet verstoord. In de oude Akkadische taal betekende het woord voor epidemische ziekte ‘zekere dood’. Pas sinds kort zijn medische professionals in staat om uitbraken van ziekten op grote schaal aan te pakken.”
Wereldleiderschap gezocht
Welke richting zal het nieuwe Coronavirus de wereld uit drijven? Het zal er op aankomen hoe de wereld wereldwijd zal samenwerken of niet. Feffer: “Het coronavirus is een wake-up call voor zowel Beijing als Washington. De nieuwe status quo van een herleefde Koude Oorlog tussen de twee dominante naties is onwerkbaar. Het is tijd voor een nieuwe golf van globalisering, maar deze keer een die de CO2-uitstoot vermindert, billijker verloopt en de capaciteit van internationale instellingen om pandemieën te bestrijden versterkt. Het zal niet gebeuren zonder samenwerking tussen de VS en China. En dat zal niet gebeuren zonder een andere Amerikaanse president en een andere aanpak in Beijing.”
Veel hangt dus af van wie in november de volgende president van de V.S. wordt. Trump opnieuw? Maken ‘sleepy Joe’ of ‘crazy Bernie’ zoals hij zijn tegenstanders belachelijk maakt, kans tegen hem?
En China’s dictator Xi Jinping? Kan hij door het Corona-epidemie zijn stalinistische greep op het ‘rijk van het midden’ én al zijn buitenlandse vazalstaatjes, nog versterken?
En de EU? Wie zal de Europese Unie leiden in tijden van recessie en nieuwe migratieproblemen, nu kanselier Merkels kaars uitgeblazen lijkt en bankier Macron zich vooral bekwaam toont om ter wille van het grootkapitaal, Frankrijk in de fik te steken?
Klimaat en natuur: blijvend beter af?
Houden we bij de corona-crisis ook altijd voor ogen dat terwijl op de menselijke activiteiten op Aarde een rem gezet wordt door het nietigste van het nietigste dat ‘moeder Natuur’ tegen haar meest destructieve diersoort inzetten kan, ons ongeluk een geluk betekent voor al het aardse leven dat onder ons te lijden heeft. Zoals de natuur op ons continent kon heropleven na de zwarte pest die middeleeuws Europa midscheeps trof, of aan het bloeien ging in en om Tsjernobyl na de kernramp die het gebied ontvolkte, zo zou Corona een weldaad kunnen worden voor de aardse biodiversiteit.
In De Morgen van 6 maart wijdde Barbara Debusschere onder het tussentiteltje “Klimaat en natuur komen even op adem” een paar alinea’s aan de positieve impact van ‘Corona’. (5)
Debusschere: “Door de komst van Covid-19 zitten miljoenen Chinezen in quarantaine en ligt de Chinese economie in de touwen. De productie in de ‘fabriek van de wereld’ is tot 40 % gedaald. Resultaat: heel wat minder energieconsumptie en dus minder uitstoot van allerlei schadelijke gassen en stoffen. En omdat die wereldfabriek zo enorm groot is, kun je dat zelfs vanuit de lucht zien. Op satellietbeelden ontwaart het NASA ruim 30 % minder stikstofdioxide (NO2) in de Chinese lucht in vergelijking met dezelfde periode vorig jaar. (…) Ook de Chinese uitstoot van CO2 daalde de voorbije 14 dagen met minstens een kwart, zo berekende de NGO Carbon Brief.”
Debusschere vergeleek met de gevolgen van de financiële crisis van 2008. “De CO2-uitstoot daalde met 1,4 % en ook de luchtvervuilingsstatistieken namen een duik.”
Vraag is nu vooral hoe lang het coronavirus nog zal woeden om te zien wat finaal de impact op de economie worden zal.
“Bovendien zijn klimaat en milieu niet veel met een tijdelijke dip omdat er dan wellicht een extra snedige inhaalbeweging komt. In 2009 klom de CO2-uitstoot weer scherp, met net geen 6 %. De economie herstelde zich en de ‘pauze’ voor de natuur van 2008 was meteen weer weggewist.”
De financiële crisis van 2008 was echter ‘mens gemaakt’. Het Corona-virus niet. En wie garandeert dat Covid-19 het laatste wereldwijd toeslaande virus zijn zal ? Zo kon ik op zondag achterhalen dat er in 1968 ook al eens een ‘Hong Kong-virus’ was dat 1 tot 4 miljoen mensen doodde. Ooit van gehoord? (6)
Megalomane metropolissen: vragen om mega-problemen
“Medical technology has come a long way since then—but so has globalization and population growth” kan je lezen bij ‘Foreign Policy’. (7) Ziedaar nog een vaak vergeten aspect: de bevolkingsexplosie.
Enkele mijlpalen. 1950: 2,5 miljard mensen. 2020: 7,8 miljard. 2100: circa 11 tot 13 miljard. Met daarbij steeds meer mensen opeen gehokt in megasteden waarvan er sommigen meer volk hebben dan heelder landen. Kinshasa (Congo) met in 1920 nog maar 20.000 inwoners zal aanzwellen tot 83 miljoen inwoners in 2100. De ‘stad’ Lagos (Nigeria) zal dan evenveel volk herbergen als het nu ook al uit zijn voegen barstende volkrijkste Arabische land, Egypte met 100 miljoen mensen. Maar de Chinese Pearl River Delta, door Forbes ‘China’s kroonjuweel genoemd’, spant de kroon: daar wonen anno 2020 reeds 130 miljoen ‘Homo sapiensen’. (8)
Vragen zulke megametropolissen – inclusief het opstapelen van mensen in steeds hoger torengebouwen – niet om gigantische gezondheidsproblemen ? Mede door de klimaatopwarming waardoor tal van megasteden van standplaats moeten veranderen. Bedreigd door het stijgend zeeniveau zinkt een stad zoals het Indonesische Jakarta ook nog door het massaal oppompen van grondwater. (9)
Dat scenario van overstromende megapolissen, dat is geen ‘Zwarte zwaan’. Dat is nu al bekend. Maar wat doet het mensdom er aan?
Jan-Pieter Everaerts – Met dank aan P. Versavel
1- https://businessam.be/maandag-is-libanon-failliet/
2- https://www.dw.com/de/coronavirus-schwarze-schwanengesänge/a-52641474
3- https://businessam.be/coronavirus-is-de-zwarte-zwaan-van-2020/
4- https://fpif.org/will-the-coronavirus-kill-globalization/
5- https://www.demorgen.be/nieuws/het-coronavirus-heeft-zowaar-ook-positieve-bijwerkingen~b963d8f7/
6- https://www.britannica.com/event/Hong-Kong-flu-of-1968 ; https://academic.oup.com/jid/article/192/2/233/856805
7- https://foreignpolicy.com/2020/02/24/coronavirus-covid-19-global-pandemic-closed-borders-market-crash/
8- https://www.forbes.com/sites/edfuller/2017/10/02/chinas-crown-jewel-the-pearl-river-delta/
9- https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2019/deze-steden-dreigen-de-strijd-met-de-stijgende-zeespiegel-te-verliezen~p19391/
