COP27: Frans Timmermans verschalkt?
Liever geen akkoord dan een slecht akkoord, zo verklaarde Europees Commissaris Frans Timmermans afgelopen week op de klimaattop in het Egyptische Sharm el-Sheikh. Na afloopvan de top liet hij zich zeer teleurgesteld uit over de slotverklaring. Een slecht akkoord dus… Maar toch heeft hij het aanvaard. Wat is er gebeurd?
Klimaatschadefonds
In de diplomatieke manoeuvres op de klimaattop speelde de discussie over een klimaatschadefonds een belangrijke rol. Al decennia eisen armere landen die zwaar te lijden hebben onder de opwarming van de planeet dat de rijke landen,die historisch verantwoordelijk zijn voor de uitstoot van broeikasgassen, financieel hun verantwoordelijkheid nemen voor de klimaatschade die armere landen lijden. De oprichting van dergelijk fonds is nu opgenomen in de slotverklaring. Gejuich alom!
Veel moet wel nog worden ingevuld: hoe groot wordt het fonds, wie betaalt, wie ontvangt, en onder welke voorwaarden?Wel werd al uitdrukkelijk gesteld dat enkel de meest kwetsbare landen kunnen rekenen op dit geld. Het is niet de bedoeling dat de rijke landen financieel verantwoordelijk worden voor alle klimaatschade elders. Dat ging de rijke landen te ver. Alles is zo nog voorwerp van onderhandeling.
Een fonds voor opgelopen schade is op zich wel nieuw. Financiële klimaathulp kregen armere landen tot nog toe enkel ter ondersteuning van hun klimaatbeleid en van defensieve maatregelen. Daarvoor was jaarlijks honderd miljard dollar beloofd, bedrag dat overigens op verre na niet wordt gehaald. Vandaar enige scepsis over het nieuwe klimaatschadefonds. Maar dit nieuwe fonds werd toch gezien als een principiële ‘historische doorbraak’: ook opgelopen schade komt nu in aanmerking voor financiële compensatie.
Sterke druk
Uit vrees voor de financiële kost hebben de EU en de VS zich in het verleden steeds met hand en tand verzet tegen de idee van dergelijk klimaatschadefonds.
Toen de druk voor een klimaatschadefonds toenam zeiden de Europese onderhandelaars dat zij zich bleven verzetten indien niet tegelijk stevige afspraken werden gemaakt om de uitstoot van broeikasgassen verder te beperken. Geen geld voor het opvangen van de schade als aan de oorzaak van de schade zelf niets wordt gedaan! Liever geen akkoord dan een slecht akkoord.Deze discussie speelde zich af tegen de achtergrond van geruchten dat een aantal landen aanstuurden op het loslaten van het doel de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graad Celsius.Maar zover kwam het uiteindelijk niet.
De druk ten gunste van een klimaatschadefonds nam toe. Uiteindelijk was het Frans Timmermans die naar het einde van de klimaattop namens de EU toegaf op het principe van een klimaatschadefonds. Korte tijd later moesten de VS wel volgen.
Er komt dus een klimaatschadefonds, maar wat betreft de strijd tegen de uitstoot zelf blijkt de slotverklaring erg mager. Er komen geen extra maatregelen om het officieel nog steeds nagestreefde doel wat betreft de opwarming ook daadwerkelijk te halen, al staat vast dat de lopende maatregelen onvoldoende zijn. Sterker nog: in de slotverklaring staat een passage die erop neerkomt dat ook het gebruik van aardgas helpt in de strijd tegen de opwarming, omdat deze fossiele energiebron minder uitstoot dan kolen of aardolie. Omdat dit slechts op de valreep werd opgenomen in de slotverklaring, merkten een aantal onderhandelaars dit pas nadat de tekst al was aangenomen…
Blijkbaar hebben een aantal landen die niet te snel af willen van fossiele energie hun slag met de slotverklaring thuisgehaald. Hoe heeft dit kunnen gebeuren?
Gezichtsverlies
De klimaatonderhandelingen grijpen plaats in het kader van de Verenigde Naties. Om historische redenen maken in de VN een aantal kleinere landen die direct bedreigd worden door de opwarming van de planeet deel uit van een grotere groep, de zogenaamde groep van 77, waar ook landen als China, Qatar of Saoedi-Arabië deel van uitmaken. Pakistan is momenteel woordvoerder van deze Groep van 77. De Groep bestaat nu uit 134 ‘ontwikkelingslanden’, die dus in de VN gezamenlijk opereren.
Landen als China of Saoedi-Arabië waren zeker bereid kleinere landen in de Groep van 77 te steunen in hun eis van een klimaatschadefonds, waar in hun ogen vooral de EU en de VS voor zouden moeten betalen. Tegelijk slaagden zij erin elke ambitie voor het verminderen van het gebruik van fossiele bandstoffen uit de slotverklaring te houden.
Daarmee zat Frans Timmermans vast. Het was een slechte slotverklaring, maar als hij die verwierp zou ook het klimaatschadefonds er niet komen. Daarmee zou de EU aanzienlijk gezichtsverlies lijden in grote delen van het Zuiden, en zouden landen als China of Saoedi-Arabië zichzelf kunnen profileren als de ware vrienden van de klimaatslachtoffers. Dus moest Timmermans buigen. Het slecht akkoord haalde de eindstreep.
Hoe vervelend vond Timmermans dit? De Europese Unie zelf legt immers ook aan een razend tempo extra infrastructuur aan voor het transporteren van aardgas, onder de dekmantel van een verre toekomst met groene waterstof.
Realiteit
Het is een feit dat de Europese Unie mikt op groene energie om in een verdere toekomst minder afhankelijk te zijn van leveranciers van fossiele brandstoffen, en wereldwijd een koppositie in te nemen in deze veelbelovende nieuwe economische ontwikkeling. Als concurrenten echter volop blijven inzetten op goedkope fossiele energie, dan dreigt dit groene toekomstperspectief te botsen op de realiteit van de wereldmarkt vandaag. Hier is geen CO2-grensheffing tegen opgewassen. Het verzet in de schoot van de EU tegen al te ambitieuze klimaatplannen zal toenemen. Dat heeft zeker meegespeeld in het hoofd van Timmermans toen hij zich zo negatief uitliet over de slotverklaring.
Het hoeft ook niet zo te zijn dat Frans Timmermans enkel denkt aan de economische positie van de EU. Hij is een technologisch optimist wat betreft het klimaat, maar allicht ook echt bezorgd over de opwarming van de planeet. Het moet dan raar vertoeven zijn op een klimaattop. Zo meldden bronnen dat India een voorstel had ingediend alle fossiele energiebronnen af te bouwen, met als enig doel met dit voorstel, dat sowieso geen kans maakte, de eigen steenkoolwinning uit de wind te zetten. Je wordt er niet vrolijker van in dit soort gezelschappen.
Wat moeten klimaatactivisten in Europa hiermee? Timmermans kritisch steunen, want de anderen zijn erger? Of noteren dat ook in de EU de uitstoot stijgt, het Europees beleid onvoldoende is om de gestelde doelen te halen, en het de Europese fossiele giganten zijn die aan de knoppen draaien van de Europese ‘transitie’.
Zie ook:
Alles wat U wil weten over de klimaatconferentie en over mensenrechten
