Controle over Afrika via Africom

Het Pentagon deelt de wereld op in verschillende secties en heeft voor elk een eigen militaire commandostructuur ontworpen. Zo bestaat ook Africom. In de realiteit word Africom nog altijd vanuit het VS-hoofdkwartier in het Duitse Stuttgart geleid en is dus in feite een aanhangsel van Eucom. De as Africom, Eucom, NAVO speelt een actieve rol om de taken van de VN over te nemen.

De rol van Africom is vandaag niet zo zichtbaar. De NAVO-operaties ‘ter bescherming van de Libische bevolking’ worden vanuit Duitsland en het Eucom geleid. VS-admiraal James Stravidis heeft de leiding van deze Eucom maar is tegelijkertijd NATO Supreme Allied Commander Europe. Tijdens een toespraak voor de Amerikaanse commissie voor militaire aangelegenheden bevestigde hij dat Operation Odessey Dawn tegen Qadhafi’s Libië van in het begin geleid werd vanuit Stuttgart. Hij bevestigde daar ook, in tegenspraak met de uitlatingen van de NAVO woordvoerder, dat het mogelijk is dat de NAVO ook grondtroepen zou kunnen inzetten voor stabilisatie-operaties op het terrein.

Op de vraag van senatoren over de rol van Al Qaeda binnen de Transitional Council in Libië antwoordde Stravidis dat zijn Africom collega, generaal Carter Ham, beter geplaatst was om daar op te antwoorden. Is dit geen indicatie dat Africom betrokken is op het vlak van verzamelen van inlichtingen en mogelijks ook training van bepaalde groepen binnen de Libische opstandelingen?

Wat we anderzijds via Wikileaks te weten zijn gekomen is dat de toenmalige bevelhebber van Africom, generaal William Ward, tweemaal persoonlijk contact had met Qadhafi en dat ze het eens geraakten om de strijd tegen het terrorisme aan te pakken, maar Libië trad niet toe het U.S. Trans-Sahara Counterterrorism Partnership (TSCTP).

We mogen ook niet uit het oog verliezen dat Afrika voor de Verenigde Staten een belangrijk continent is in haar geostrategisch beleid als antwoord op de groeiende aanwezigheid op het terrein van concurrenten als China en India. De Westerse landen worden nerveus bij de vaststelling dat China haar economische banden met Afrika flink aan het uitbouwen is waardoor het continent de mogelijkheid geboden worden niet langer de nadelige voorwaarden en dictaten van het IMF en de Wereldbank te moeten aanvaarden.

In de voorbije decennia waren we getuige van een periode van intense rivaliteit tussen de oude koloniale machten zoals Frankrijk, Groot-Brittannië en België om toch hun greep op de bodemschatten en de rijkdom van hun gewezen kolonies te behouden. Ze hadden er alles voor over om te verhinderen dat mogelijke concurrenten een deel van de taart zouden afsnoepen. Wanneer we vandaag over Afrika praten kunnen we niet aan China voorbijgaan en de wijze waarop dat land economische contracten en samenwerkingen afsluit. Europese en Amerikaanse ondernemingen hebben uitermate wel gevaren dank zij de roof van Afrikaanse grondstoffen. China komt hier nu roet in het eten gooien. Dat alles verplicht de oude Europese koloniale landen een nieuwe dimensie te geven aan hun samenwerking met Washington. Ze werken samen om hun belangen in het Afrikaanse continent te beveiligen en laten hun spierballen rollen om China en Co buiten te houden. Dat is de bestaansreden van Africom en de (voorlopige?) structurele band met Eucom en NAVO.

De Libische olie wordt door het Westen begeerd, hoewel ze maar 1 tot 2 procent van de mondiale olieproductie vertegenwoordigt. Ze is echter van absolute topkwaliteit en goedkoop te ontginnen, met andere woorden zeer rendabel. Naar verluidt was Qadhafi van plan om het staatsaandeel in de olieproductie te verhogen van 30 naar 50 procent, en hij zou ermee gedreigd hebben om de westerse oliemaatschappijen te vervangen door Chinese, Russische en Indische. Een Afrikaans land dat zijn economische banden met China vergroot komt kennelijk makkelijk in de problemen.

Het Libië van Qadhafi was een actieve promotor van de oprichting van een nieuwe centrale Afrikaanse ontwikkelingsbank, naar het voorbeeld van de Banco del Sur in Latijns-Amerika, als vervanging van IMF en Wereldbank en hun Afrikaanse filialen. Hierdoor zou het Westen zijn historische greep op het continent zien verzwakken, waardoor er meer ruimte zou komen voor een eigen economisch beleid los van de dictaten van deze internationale financiële instellingen die door de westerse mogendheden worden gedomineerd. Inderdaad in de oprichtingsakte van de Afrikaanse Unie staan drie nieuwe financiële instellingen gestipuleerd: Het Fonds Monétaire Africain (FMA) dat in Kameroen zou geïnstalleerd worden, de Centrale Afrikaanse Bank in Nigeria en Afrikaanse Investeringsbank in Libië. Een en ander ontgroeide het niveau van de verklaringen en was op weg geconcretiseerd te worden. Het Fonds Monétaire Africain zou gefinancierd worden vooral door Algerije met 16 miljard dollar, en Libië met 10 miljard: samen zouden ze 62 procent van het startkapitaal aanbrengen. Dergelijke Afrikaanse financiële instellingen zouden ook de positie van de Amerikaanse dollar als internationale handelsmunt verder kunnen ondergraven. Dit zou de VS met haar enorm budgettair deficit verder zeer veel schade kunnen toebrengen. Ook Frankrijk zou aan invloed verliezen mocht een aantal Afrikaanse landen hun CFA(1) munt loskoppelen van de Franse. Vormt dit mede de verklaring waar Frankrijk zich zo hardnekkig vastklampt aan het behoud van militaire basissen in gewezen kolonies en van Sarkozy’s voortrekkersrol in het conflict tegen Qadhafi?

Het behoud van de neokoloniale relaties is tot nog toe voor Parijs een belangrijke leidraad geweest in zijn buitenlands beleid. Het was in samenwerking met België en Duitsland een belangrijke rivaal van de VS en Groot-Brittannië in Afrika. Door de komst van nieuwe concurrenten – lees China – zijn Frankrijk en z’n partners verplicht hun belangen in overeenstemming te brengen met de Britse en Amerikaanse. Frankrijk heeft getracht om een Mediterrane Unie tot stand te brengen voor samenwerking op politiek, economisch en veiligheidsvlak. Dit initiatief was complementair met de militaire mediterrane NAVO-dialoog om de greep op Afrika te verhogen, Israël te betrekken, en Turkije buiten de EU te houden. Deze Unie van de oeverstaten van de Middellandse Zee wilde ook de Arabische landen in de invloedssfeer van de Europese Unie en de VS verankeren. Het zou hen een bruggenhoofd verschaffen in Afrika. Dit is in feite een koloniaal project, dat de invloedssferen wilde vergroten en legaliseren. Libië heeft deze Unie altijd tegengewerkt.

De houding van de Veiligheidsraad met resolutie 1973 en meer speciaal die van secretaris-generaal Ban Ki Moon zijn van een bijzonder twijfelachtig allooi. In de praktijk geeft Ban Ki Moon hier een nieuw impuls aan het akkoord dat hij – zonder officiële referentie aan de Veiligheidsraad – op 23 september 2008 met zijn NAVO-collega Jaap De Hoop Scheffer sloot voor een betere samenwerking tussen VN en NAVO rond bedreigingen en uitdagingen in de wereld. De VN-Veiligheidsraad wordt duidelijker dan ooit een instrument van de westerse grootmachten. Opvallend is wel dat Duitsland zich distantieerde, en daarbij aansloot bij de BRIC-landen die allen in de Veiligheidsraad zetelen dit jaar. Deze houding van de Veiligheidsraad geeft carte blanche aan de VS en de NAVO om als wereldgendarm op te treden. Dit beleid overtreedt het basisprincipe van niet-inmenging in interne aangelegenheden van soevereine staten. Om dergelijk misbruik van ‘humanitaire’ interventie uit te sluiten had Kofi Annan destijds naar alternatieven gezocht. Hieruit ontstond het concept van Responsibility to Protect, dat in 2005 de instemming kreeg van de Algemene Vergadering van de VN. Het motiveerde de verantwoordelijkheid van alle landen om burgers tegen zware inbreuken te beschermen. Deze verantwoordelijkheid ligt echter uitsluitend bij de VN Veiligheidsraad. Voor afzonderlijke staten – of allianties – blijft het verbod op geweld principieel van kracht.

De houding van België getuigt van een actieve onderdanigheid tegenover Washington. Alle Belgische politieke partijen laten zich leiden door een lovenswaardige ethische houding – bezorgdheid over mensenlevens – maar zien kennelijk de politieke en militaire gevolgen niet van hun beslissing. In de praktijk leidt dergelijke ‘geïsoleerd-ethische’ houding tot oorlog.

(Uitpers nr. 131, 12^de jg., mei 2011)