Eind november en het einde van de tunnel is in zicht. Het Hooggerechtshof wijst de klacht van de verliezende presidentskandidaat, Jean-Pierre Bemba, af. Nu zijn bezwaren van tafel geveegd zijn, ligt de weg open voor Joseph Kabila’s eedaflegging als eerste rechtstreeks verkozen president van Congo.
De plechtigheid is gepland voor de 10de december maar het kan best dat ze enkele dagen vroeger plaatsgrijpt. Als je alleen die formele kant van de zaak in ogenschouw neemt, dan zit Congo op koers. Dan komt er dezer dagen een einde aan een lijdensweg die veel te lang geduurd heeft. Na zeven jaar oorlog en daarna nog eens een half zo lang durende overgang, nadat er vier miljoen doden gevallen zijn, kan Kabila jr. dan le nouveau Congo op de sporen zetten. Daarvoor heeft hij van de Congolezen in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen een mandaat gekregen. Een meerderheid van de kiezers, ruim 58%, wil hem op de stoel, waarop sinds de onafhankelijkheid in 1960 alleen Joseph Kasavubu legitiem plaats genomen heeft, en na hem de dictator Mobutu, de rebel Kabila sr. en het staatshoofd tijdens de overgang, Kabila jr. himself.
Maar het pad van de Congolezen loopt niet op rozen. Ook nu nog altijd niet, in de laatste fase van de overgang. Zat het er in augustus in de hoofdstad Kinshasa, bij de bekendmaking van de resultaten van de eerste ronde, bovenarms op toen Kabila zijn presidentiële wacht de straat opjoeg, uit frustratie dat hij tot een duel met Bemba gedwongen was, nu zijn het Bemba-getrouwe militairen die naar de wapens grijpen, uit onvrede met de nederlaag. Bemba heeft 42% van de stemmen in de wacht gesleept – een mooie, in vele ogen onverhoopt hoge score – maar het is niet genoeg om Kabila van de zege te houden. Een eerste poging om de boel in brand te steken, doet zich op de 11de november voor. Op dinsdag de 21ste november komt het tot zware incidenten rond het Hooggerechtshof. Aanhangers van Bemba steken een deel van het gebouw in brand. Pas drie dagen later kan het Hof zich buigen over de klacht die er ingediend is.
Daarin wijst Bemba op het grote aantal stemmen die er volgens een afwijkende procedure uitgebracht zijn. Hij heeft een punt, want je kunt je echt niet voorstellen dat bijna anderhalf miljoen Congolezen vanwege hun verplichtingen als voor- of bijzitter in een stembureau, getuige, waarnemer, journalist of ambtenaar op dienstreis hun stem niet uit hebben kunnen brengen waar ze ingeschreven staan als kiezer. Dat wijst op onregelmatigheden. Maar aan de andere kant doet zich dat fenomeen zowel in het oosten van Congo als in de Evenaarsprovincie op grote schaal voor. M.a.w. de twee protagonisten hebben er allebei van geprofiteerd en houden elkaar in evenwicht.
Rest Bemba nog een laatste reddingsboei waaraan hij zich vast kan klampen, als zijn juridische stappen nergens op uitdraaien: straatgeweld. Dat schuwt hij niet. Tijdens zijn intocht in Kinshasa, vlak voor de 30ste juli, Congo’s historische verkiezingsdatum, is zijn militie als een moordende en brandschattende machine door Kinshasa getrokken. Met doden tot gevolg én het hoofdkwartier van de Haute Autorité des Médias in puin. Bemba was weer in zijn element: de vice-president moest effe wijken voor de rebel in hem. Tenslotte beseft hij dat door zich in de jaren negentig in het rebellenbestaan te begeven, hij zich in de Congolese politiek een plaats onder de zon bevochten heeft.
De slag om het Hooggerechtshof heeft Kabila niet over zijn kant laten gaan. ’s Anderendaags al neemt het leger de bewaking van de politie over en waarschuwt hij Bemba dat hij binnen 48u. zijn milities moet ontwapenen. Als dat niet gebeurt, grijpt het leger in. Kabila drijft de zaken op de spits. Hij, met zijn reputatie van twijfelaar die wars is van doortastend optreden, wil de Kinois, die in meerderheid – 2 op 3 – voor zijn rivaal gestemd hebben, laten zien wie er de baas is. Ze gaan nog opkijken, hoe streng ik wel ben, waarschuwt hij ze in Le Soir. “Le temps du partage du gâteau, c’est fini”. Bemba moet er niet op rekenen dat Kabila hem nog enkele kruimels toestopt. Die tijd is voorbij, the winner takes all. De arrogantie van de macht mag volop spelen. Als Bemba het tot voorzitter van de senaat wil schoppen – een scenario dat de internationale gemeenschap met zorg koestert -, dan zal hem die functie niet zomaar goedschiks in de schoot vallen.
De Congolezen moeten dus nog even bang afwachten. Sorteert de druk die Kabila op Bemba zet genoeg effect om hem ertoe te bewegen het gros van zijn manschappen de stad uit te sturen in afwachting van hun integratie in het geregelde leger? Of komt het tot een confrontatie, waarbij Bemba naast zijn pretoriaanse garde ook gewapende bendes inzet, de onderklasse van straatkinderen en vierde-wereldproletariaat die hem als een profeet adoreert en die in staat is om in sommige cités, waar het Kabilakamp geen voet aan de grond krijgt, de situatie grondig te destabiliseren?
Het kan dus nog altijd zo uitdraaien dat net voor het uitkomen van de tunnel, Kabila en Bemba het op het scherp van de snee met elkaar uitvechten, letterlijk dan, en dat ze op die manier de inspanningen van de voorbije jaren om via de stembus hun conflict te beslechten, stuk schieten. Eufor, de Europese vredesmacht, die tijdens de verkiezingsperiode in Kinshasa een oogje in het zeil gehouden heeft, houdt op de 30ste november ermee op. Een week of twee later zijn alle 1200 Europese soldaten weg. Duitsland wil het zo, de jongens moeten Weihnachten in de Heimat kunnen vieren. Als de kat van huis is, dansen de muizen, moeten ze in Kabila’s kamp denken. Het zou wel eens kunnen dat de Europese Unie, Duitsland op kop, met die beslissing om overhaast te vertrekken een historische flater van belang begaat. Als het gammele bootje, dat het frêle Congo nog altijd is, op drift slaat, dan zijn de gevolgen voor de prille democratisering niet te overzien.
(Uitpers, nr. 81, 8ste jg., december 2006)
