In de internationale berichtgeving geïnteresseerde tv-kijkers zijn nog goeddeels aangewezen op internationale ketens zoals het Amerikaanse CNN en de Britse BBC. Twee zenders met westerse visie en vooroordelen – de ene wat meer dan de andere. Aan dit quasi-monopolie komt binnenkort een einde. Zowel in Latijns-Amerika als op het Arabische schiereiland wordt er aan alternatieven gewerkt.
De eerste concurrent is een initiatief van de Venezolaanse president Hugo Chávez die in februari vorig jaar het idee lanceerde van een televisieketen voor Zuid-Amerika: Televisora del Sur of afgekort Telesur(1). Chávez zei toen dat “we slachtoffer zijn van het mediamonopolie van het Noorden, dat bij ons informatie, waarden en consumptiemodellen verspreidt die niet aansluiten bij onze realiteit. Om dit fenomeen te bestrijden is het nodig een tv-keten van het Zuiden op te richten”.
Het is dus geen wereldwijd net, maar in de eerste plaats een eigen zender voor heel Latijns-Amerika. Wat niet belet dat hij een bron kan worden voor tv-stations wereldwijd. Volgens zijn website wil hij “alle bewoners van deze uitgestrekte regio de kans geven hun eigen waarden uit te dragen, zijn eigen imago verspreiden, over hun eigen ideeën te debatteren en hun eigen inhoud uit te zenden”. Het is de uitgesproken bedoeling in Latijns-Amerika de concurrentie aan te gaan met CNN.
Venezuela heeft momenteel 51% van de aandelen in handen, maar onderhandelt met de Braziliaanse regering over de verkoop van 20%. Andere aandeelhouders zijn Argentinië (20%), Cuba (19%) en Uruguay (10%). De zetel is gevestigd in de Venezolaanse hoofdstad Caracas. Algemeen directeur is de Uruguayaanse journalist Aram Aharonian. De directeur informatie is de Colombiaanse tv-producer Jorge Enrique Botero. In mei werd voor het eerst het signaal uitgezonden en nu al zijn er nieuwsflashes te zien en tegen september moet er een volledige programmatie op poten staan.
“Telechávez”
De zender wil opkomen voor de integratie van Latijns-Amerika. Hij is daarom al, naar analogie met Al Jazeera, “Al Bolivar” genoemd, naar Simon Bolivar (1783-1830) die Venezuela, Ecuador, Peru en Bolivia bevrijdde van de Spaanse overheersing. En ook streefde naar de eenmaking van Latijns-Amerika. Bolivar is het voorbeeld voor Chávez in Venezuela: men spreekt daar van een “Bolivariaanse revolutie” sedert Chavez daar aan de macht is. Die revolutie is ook zeer sociaal gericht. Met de steun van 15.000 Cubaanse artsen bv. wordt voor het eerst medische verzorging gebracht in de totnogtoe verwaarloosde volksbuurten.
Critici noemen de zender “Telechávez”. Ze zeggen dat hij een spreekbuis voor de Venezolaanse president zal zijn. Daarbij wordt verwezen naar het feit dat de Venezolaanse minister van Informatie, Andrès Izarra, in de directie zit. Algemeen directeur Aharonian meent dat daar geen gevaar voor is omdat het niet de staten zijn die de zender leiden. Op Izarra na, zo zegt hij, zitten er geen officiële regeringsvertegenwoordigers in de directie, die samengesteld is uit professionele journalisten. Ook, zo voegt hij eraan toe, is het zo dat het niet de bedoeling is dat de staten de zender zullen blijven financieren, maar dat er gezocht zal worden naar bijkomende financiering door sponsors (2).
Het hele tv-project kadert ook in het Bolivariaans Alternatief voor de Amerikas (ALBA) van president Chávez, dat een alternatief wil zijn voor de door de Verenigde Staten gelanceerde Vrijhandelszone voor de Amerikas (de uitbreiding van de Noord-Amerikaanse Vrijhandelszone, Nafta, tot heel het Amerikaanse continent). In tegenstelling tot het Amerikaanse project gaan de doelstellingen van ALBA veel verder dan handel. Het is ook de bedoeling de armoede te bestrijden en de sociale ongelijkheid te verminderen.
Engelstalige Al Jazeera
De Amerikaanse zender CNN kende zijn gloriemoment tijdens de Tweede Golfoorlog van 1991 (de eerste was die tussen Iran en Irak van 1980 tot 1988), toen Peter Arnett rechtstreeks verslag uitbracht van de geallieerde bombardementen op Bagdad. In de derde Golfoorlog van 2003, en zijn nasleep, was er van CNN nauwelijks meer sprake. Wereldwijd namen tv-stations beelden over van Al Jazeera (Het Schiereiland), een tv-station uit het emiraat Qatar, dat al eerder faam verwierf door zijn open en vrije berichtgeving en commentaren. In plaats van die persvrijheid toe te juichen en aan te moedigen, doet de Amerikaanse regering er alles aan om de zender te kelderen. In Irak is hij al buiten gezet omdat hij beelden bracht van de aanslagen door het verzet en videotapes van Osama bin Laden en zijn kompanen uitzond. De regering-Bush probeert de emir van Qatar te overtuigen de zender in de pas te doen lopen of hem te “privatiseren” zodat hij in “goede handen” zou komen.
Totnogtoe tevergeefs. meer nog, het tot dusverre louter Arabischtalige Al Jazeera is volop bezig met het opzetten van een Engelstalige zender, Al Jazeera International, die wereldwijd zal worden uitgezonden en alle belangrijke gebeurtenissen in de hele wereld zal verslaan. Het is de bedoeling dat de zender een tegengewicht vormt tegen de Amerikaanse en de Europese media(3). Het is de bedoeling dat de uitzendingen begin volgend jaar starten.
Volgens de Britse directeur van het nieuwe kanaal, Nigel Parsons, zal het geen anti-Amerikaans kanaal worden. Wel is het de bedoeling dat er een meer evenwichtige berichtgeving zal worden gegeven. Als voorbeeld haalde hij de zgn. “embedded” journalisten aan, die tijdens de oorlog optrokken met Amerikaanse eenheden en daardoor “een eenzijdig beeld van het conflict ophingen”. Al Jazeera International heeft de bedoeling “embedded” journalisten aan beide kanten te hebben, zei hij.
Bush & Co zullen er zeker niet gelukkig mee zijn. Onder de journalisten daarentegen is het nieuwe initiatief alvast een succes: er waren 4.000 sollicitaties voor de 250 jobs.
Of Telesur en Al Jazeera International het zullen (waar) maken valt af te wachten. Verheugend is wel het feit dat er grootschalige initiatieven, waar kapitaal achter zit, worden genomen, die ingaan tegen het neoliberale eenheidsdenken (la pensée unique). Het neoliberalisme wordt meer en meer in het defensief gedrongen. Dat is al enkele jaren zo in Latijns-Amerika en nu ook in Europa, zoals bleek uit het “nee” van Frankrijk en Nederland tegen de neoliberale Europese “grondwet”, waarin onder meer het recht op arbeid, één van de mensenrechten, werd afgeschaft. Merkwaardig is dat er nu ook een steuntje in de rug komt vanuit de conservatieve Arabische wereld.
(Uitpers, nr. 66, 6de jg., juli-augustus 2005)
Voetnoten
(1) Zie hierover Par et pour les Latino-Américains, in Le Monde Diplomatique, juni 2005, blz. II-III (Supplement). De « nueva televisora del sur » (nieuwe televisie voor het zuiden) heeft ook een eigen website : www.telesurtv.net
(2) Telesur: a Counter-Hegemonic Project to Compete with CNN and Univisión, een interview van de krant La Jornada met Aram Aharonian en Jorge Enrique Botero. Zie: http://www.venezuelanalysis.com/print.php?artno=1388
(3) Dan Sabagh, Al-Jazeera sets up English service, in: The Times, 04.06.05
