Chomsky over de opstanding van het Zuiden

Op 15 januari laatsleden nam Michael Shank dit interview op met Noam Chomsky over de meest recente ontwikkelingen in Irak, Iran en Pakistan en de uitdagingen in die regio voor de heerschappij van de VS. In het eerste deel (zie vorige Uitpers) van dit interview praat Chomsky ook over het geloof van de VS-regering dat zij de wereld ‘bezit’ en hoe dit haar buitenlands beleid bepaalt. Het eerste deel van dit interview verscheen vorige maand in Uitpers.

In het tweede deel bespreekt hij de nieuwe Bank van het Zuiden, de nationalisering van hulpbronnen en de Shanghai Cooperation Organisation.

Noam Chomsky: Ik denk dat dit zeer belangrijk is, vooral omdat het grootste land (van Zuid-Amerika) Brazilië er voor is, in tegenstelling tot de indruk die men hier soms heeft. De propaganda in de VS, de Westerse propaganda probeert een wig te drijven tussen goed links en slecht links. Goed links, zoals Lula in Brazilië, dat zijn de regeringen die ze 40 jaar geleden met geweld omverwierpen. Maar nu is dat hun hoop, onze redder in de nood. Maar die tweespalt is erg artificieel. Zeker, ze zijn verschillend. Lula is Chávez niet. Maar die komen goed overeen, werken goed samen. En ze werken samen aan de Bank van het Zuiden.

Trouwens,wat nu in Bolivia gebeurt is daar een treffend voorbeeld van. De overwegend blanke Europese elite is een kleine minderheid, die zitten daar op de meeste reserves aan aardolie. En Bolivië wordt democratisch. Het land wordt daarom intens gehaat door het Westen, dat democratie minacht, omdat het veel te gevaarlijk is. Dus, wanneer de autochtone bevolking effectief de politieke macht verwierf door middel van democratische verkiezingen van het soort die we ons hier (in de VS) nog niet kunnen inbeelden,was de reactie in het Westen zeer vijandig. Ik herinner me bijvoorbeeld een artikel – ik denk in de Financial Times – dat (de Boliviaanse president) Morales beschuldigde van dictatoriale ambities omdat hij pleit voor de nationalisering van de aardolie. Ze vergaten daarbij te zeggen (dat hij dat zei) met de steun van ongeveer 90 % van de bevolking. Maar dat is dus tirannie. Tirannie is dat je NIET doet wat de VS je zeggen. Net zoals gematigdheid betekent dat je zoals Saoedi-Arabië bent en WEL doet wat de VS je zeggen.

Er zijn nu neigingen tot autonomie bij de elite in Bolivië, misschien zelfs afscheiding, die waarschijnlijk door de VS zal gesteund worden om zo de ontwikkeling van een democratie te ondermijnen, in een land waar de meerderheid autochtoon is en zijn juiste rol wil spelen, namelijk culturele rechten, controle over de grondstoffen, politiek en economisch beleid en zo. Dat gebeurt elders ook maar vooral in Bolivië.

De Bank van het Zuiden is een stapnaar integratie van die landen. Zou dat de macht van de internationale financiële instellingen kunnen breken, ja, dat kan, ze werden in feite nu reeds verzwakt. Het IMF is bijna overal buiten gesmeten in Zuid-Amerika. Argentinië heeft expliciet gezegd: “OK, we maken komaf met het IMF.” En voor heel goede redenen. Ze waren het ‘posterkindje’ van het IMF. Ze hadden daar het beleid van het IMF naar de letter gevolgd en het heeft hen naar een verschrikkelijke economische ineenstorting geleid. Ze zijn dat te boven gekomen, door het advies van het IMF botweg naast zich neer te leggen. En het heeft gewerkt. Ze konden hun schulden afbetalen met de hulp van Venezuela dat een belangrijk deel van die schuld overnam. Brazilië heeft zijn schulden afbetaald en het IMF aan de deur gezet. Bolivië gaat in dezelfde richting.

Het IMF zit nu in de problemen omdat het door zijn reserves zit. Het werkte op inzameling van schulden en als landen die schulden herstructureren of weigeren te betalen, zitten ze vast. Tussen haakjes, die landen zouden perfect kunnen weigeren het meeste van die schulden te betalen, omdat, volgens mij toch, ze van in het begin al illegaal waren. Ik geef een voorbeeld. Stel, ik leen jou geld en ik weet dat jij een slecht risico bent, dus kan ik hoge intresten eisen. Dan zeg jij op een bepaald ogenblik, sorry, ik kan niet meer betalen. Ik kan niet naar je buren gaan en hen dwingen mij te betalen. Maar zo werkt het IMF. Je leent geld aan een dictatuur en een elite, de bevolking heeft daar niets mee te maken. Die zeggen dat ze niet kunnen betalen en je vraagt hoge intresten. Dat heet dan structurele aanpassing. En mijn buren betalen dan. Dat is het IMF als kredietkartel. Het Noorden legt je hogere taksen op.

De Wereldbank zit anders in elkaar maar heeft hetzelfde soort conflicten en confrontaties. In Bolivië was een van de gebeurtenissen die tot een opstand van de meerderheid van de autochtone bevolking leidde de poging van de Wereldbank om het water te privatiseren. Neem eender welke cursus economie, die zal je vertellen dat je de marktprijs moet betalen en zo. De échte waarde, ja, heel leuk, behalve dat dit betekent dat arme mensen, dus het overgrote deel van de bevolking, niet kan drinken. Wel, dat noemen ze een externe factor, daar moet je je niet druk overmaken.

Wat de bevolking deed was een zwaar conflict, daar in Cochabamba (1) – de boeren smeten de internationale waterbedrijven, Bechtel (2) en anderen, buiten. Er was daar een solidariteitsbeweging, heel boeiend. De Wereldbank moest zich uit dat project terugtrekken en zo zijn er nog. Aan de andere kant, sommige dingen die ze doen zijn wél constructief. Het is niet helemaal een destructieve instelling. Maar het verzwakt toch.

Hetzelfde gebeurt in Azië. Neem nu de Asian Development Bank. Tijdens de financiële crisis in Azië van ’97-’98 wou Japan met die Bank werken om een belangrijke reserve op te bouwen die die landen zou helpen om door die schuldencrisis te geraken in plaats van hun al hun troefkaarten aan het Westen te verkopen. De VS heeft dat gewoon afgeblokt. Dat kunnen ze nu niet meer. De reserves in de Aziatische landen zijn gewoon te groot. In feite overleeft de VS met fondsen van Japan en China, die de hoge consumptie/hoge leningeneconomie hier subsidiëren. Ik denk niet dat de VS nu nog kan zeggen aan de Asian Development Bank: “Sorry,mag niet van ons.” Dat is te vergelijken met de Bank van het Zuiden. Gelijkaardige dingen gebeuren in het Midden-Oosten, met soevereine fondsen en zo.

Shank: Nu dit soort instellingen opkomt als alternatief voor het IMF en de Wereldbank, gaan er gelijkaardige initiatieven opduiken in de ontwikkelde wereld in verband met de muntstelsels.

Noam Chomsky: Dat gebeurt nu al. Koeweit heeft al beperkte stappen gezet naar een korf van munten. De Verenigde Arabische Emiraten en Dubai gaan in de richting van eigen ontwikkelingsfondsen. Saoedi-Arabië, dat is de belangrijkste, als die zich daar bij aansluiten wordt dat een belangrijk onafhankelijk centrum voor fondsen, leningen en aankopen. Dat gebeurt al. Investeringen in de rijke landen en voor een deel ook in het Zuiden, vooral Noord-Afrika. Eigen ontwikkelingsfondsen. Het is nog zeer beperkt. Ze willen de VS niet boos maken.

De elites hangen daar natuurlijk op veel manieren van de VS af. Vooral China rekent op de VS-markt. Ze willen die niet ondermijnen. Hetzelfde voor Japan. Dus zijn ze bereid schatkistaandelen te kopen in plaats van meer winstgevende investeringen om de VS-economie te ondersteunen. Maar dat is een broze situatie. Ze zouden wel eens ergens anders naar toe kunnen gaan en ze beginnen dat ook te doen. Ik denk niet dat iemand weet wat zou gebeuren als de landen met grote reserves winstgevende investeringen zouden doen in plaats van de hoge consumptie en hoge schulden van de VS te financieren.

Noam Chomsky: Ze hebben dat met de OPEC geprobeerd, wat in beperkte mate lukt. Maar ze moeten er mee leven dat het Westen dit niet zal laten gebeuren. Als je teruggaat naar 1974, dat was de eerste poging tot onafhankelijkheid van de olierijke landen. Kijk maar naar wat Amerikaanse journalisten en commentatoren schreven. Ze zeiden dat ze geen recht hadden op de olie. De meer gematigden zeiden dat de olie zou moeten geïnternationaliseerd worden ten bate van de hele wereld. De Amerikaanse landbouwopbrengsten moeten niet geïnternationaliseerd worden ten bate van de wereld, maar de olie van Saoedi-Arabië wel, want ze doen niet meer wat we hen zeggen.

De extremisten, zoals Irving Kristol, zeiden dat onbenullige naties soms zoals onbenullige personen illusies hebben over hun eigen belangrijkheid. Dus de tijden van de gewapende diplomatie zijn nooit over, we nemen alles gewoon over met geweld. Robert Tucker, dat is een ernstige expert van internationale politiek die voor redelijk gematigd doorgaat, zei dat het gewoon schandalig was dat we hen zomaar lieten doen met onze ‘grondstoffen’. Waarom zitten we hier, we hebben de militaire macht om ze te pakken. Ga terug naar iemand als George Kennan, dat was een groot humanist. Toen hij aan beleidsplanning deed in de jaren ’40 en ’50, vond hij dat harde maatregelen nodig waren voor de bescherming van ‘onze grondstoffen’ – die zich toevallig in een ander land bevinden. Dat is een geografisch ongeval. Die zijn van ons en we moeten ze met harde maatregelen beschermen,zoals politiestaten.

Neem Bill Clinton. Hij had ook een doctrine, iedere president heeft er één. Hij was minder openlijk, kreeg weinig kritiek, maar zijn doctrine was extremer dan die van Bush als je ze letterlijk leest. De officiële doctrine van Clinton,voorgesteld aan het Congres, was dat de VS het unilaterale recht hebben om militair geweld te gebruiken voor het beschermen van markten en grondstoffen. De Bush doctrine zegt dat we daar een voorwendsel moeten voor hebben. Clinton zei dat we daar geen voorwendsel voor nodig hebben. Wij hebben het recht die te controleren, wat logisch is als je er van uit gaat dat de wereld van jou is.

Je gaat heel hard moeten zoeken in het politieke spectrum om hier enige afwijking van te vinden. Als de olierijke landen dus zouden proberen om onafhankelijke controle over die grondstoffen te verwerven, zou daar zeer hard op worden gereageerd. De VS heeft nu een militair systeem dat groter is dan de rest van de wereld samen. Daar is een reden voor. Dat is niet om de grenzen te verdedigen.

Shank: Denk je dat Indië meer naar Rusland en China zal neigen of zal het blijven meegaan met het nucleaire akkoord met de VS?

Noam Chomsky: Het gaat de twee richtingen uit. Voor een deel was dit akkoord er om hen aan te moedigen binnen de VS invloedssfeer te blijven. Maar de Indiërs spelen dubbelspel. Ze verbeteren hun relaties met China ook. Handel, gemeenschappelijke investeringen nemen toe. Ze zijn niet aanvaard als lid maar ze zijn officieel waarnemers in de Shanghai Cooperation Organisation (SCO)(3), die vooral op China steunt en zich begint te ontwikkelen als tegengewicht voor de NATO. Ook de Centraal-Aziatische republieken zitten er bij. Rusland zit er bij met zijn enorme voorraden en China, een enorm groeiende economie. Naast Indië zijn ook Pakistan en vooral Iran waarnemers die lid zouden kunnen worden. Maar de VS wordt er buiten gehouden.

De VS wou er ook bij als waarnemer en werd geweigerd. De SCO heeft officieel verklaard dat de VS troepen het Midden-Oosten moeten verlaten. En er wordt gepraat over de ontwikkeling van een Asian Energy Security netwerk en andere zaken die deze regio zullen integreren en hen toelaten aan de imperialistische controle te ontsnappen. Zuid-Korea is er nog niet bij, nog een industriële grootmacht, maar zou kunnen. Japan aanvaardt tot nu zijn rol als vazalstaat van de VS maar ook dat is niet in steen geschreven.

Dit zijn dus allemaal bewegingen over de hele wereld wég van het (huidige machts) centrum.

(Uitpers, nr 97, 9^de jg., april 2008)

Vertaald door Lode Vanoost.

Noten: