De AIIB is geboren, tot grote ergernis en ongerustheid van Washington. China’s president Xi Jinping had in de herfst van 2013 het voorstel gelanceerd voor een Aziatische ontwikkelingsbank. En China liet er geen gras over groeien: de Asian Infrastructure Investment Bank – AIIB – is er, met topdeelname uit Azië en de rest van de wereld, West-Europa incluis. Washington ziet zijn in 1944 uitgedokterd systeem, met Wereldbank en IMD ernstig bedreigd.
Met die AIIB gaat China nochtans in op de wens van de VS om een grotere rol te spelen in de ‘Global Economic Governance’. Maar Washington had dat wel anders gewenst: een grotere rol in het systeem dat in 1944 in Bretton Woods was opgezet onder Amerikaanse dominantie. Nu komen de Chinezen serieus roet in dat eten gooien, want de AIIB is duidelijk opgezet als een tegengewicht voor IMF en Wereldbank. China signaleert hiermee dat het in Azië de belangrijkste speler is en dat de VS zich daar zullen moeten bij neerleggen.
Antwoord
In feite antwoordt Beijing hiermee op de Amerikaanse politiek van ‘containment’ die begin deze eeuw werd uitgedacht om de opkomst van China als wereldmacht in te dijken. In 2001 hadden China en Rusland samen met enkele Centraal-Aziatische landen het ‘Samenwerkingsverband van Shanghai’ al in het leven geroepen. De actieve Amerikaanse ‘indijkingspolitiek’ gaf dat verband meteen een grotere betekenis.
China bleef desondanks aan invloed winnen, zowel in Azië als ver daarbuiten – Afrika, Zuid-Amerika, Zuid-, Oost- en West-Europa… VS-president Barack Obama maakte van de machtsverhoudingen in de Pacific dé prioriteit van zijn beleid, hij begreep dat de dominante wereldwijde rol van de VS op het spel staat. Maar hij kan het ook niet helpen dat de klad in het systeem van Bretton Woods zit.
Vooral het IMF wordt op alle continenten gezien als een instrument van oppressie. De nasleep van de crisis van 2008 legde de zwakheden van dat IMF meer dan ooit bloot, het moet zelf toegeven dat de opgelegde remedies niet werken. Aziaten verwijten het IMF ook al te weinig met hun belangen rekening te houden. De Asian Development Bank (ADB) zou dat moeten verhelpen, maar die bank is feitelijk een Amerikaans-Japans instrument dat zeker in de ogen van China geen enkele genade vindt.
Tegenoffensief
Washington was de voorbije jaren druk in de weer om rond China terrein te winnen. India wordt opgevrijd, Vietnam wordt gekoesterd, de Filipijnen laten basissen toe. Maar het moet ook terrein prijsgeven. De Afghaanse president Ghani rekent meer op China dan op India, China’s invloed in Pakistan neemt verder toe, er zijn omvangrijke economische akkoorden afgesloten met landen uit Centraal-Azië en met Rusland. En daar komt de AIIB bovenop.
De Chinese president Xi lanceerde het idee voor de nieuwe bank in oktober 2013. Japan en de VS reageerden ontzet, dat was voor hen een regelrechte aanval op hun ADB. Maar enkele maanden later hadden onder meer India, Brazilië, Zuid-Afrika en Rusland al toegestemd om mee te doen. Tijdens een vergadering van de ADB in Astana (Kazachstan) in mei 2014 nodigde de Chinese minister van Financiën Lou Jiwei zestien collega’s uit in een Chinees restaurant om de details van het bankproject uiteen te zetten. De Japanse collega was niet uitgenodigd. Niet minder dan 21 Aziatische landen wilden bij de stichters zijn. Japan niet, Zuid-Korea legde uiteindelijk een veto van de VS naast zich neer, wat veel zegt over tanende Amerikaanse invloed. Washington zette ook Australië onder druk, maar dat land treedt eveneens toe.
City
Beijing stuurde daarop gezanten naar westerse hoofdsteden om steun te werven. Met succes. Luxemburg, bankenparadijs, was er als de kippen bij om mee te doen. Duitsland, Frankrijk, Italië, Nederland volgden. Ook het Verenigd Koninkrijk, tot woede van Washington dat dit als een affront opvatte. Maar Londen trok er zich voor een keer niets van aan . De Londense City zal de eerste plaats buiten Azië zijn om de yuan (de Chinese munteenheid) te verhandelen… België prijkt niet op het lijstje van deelnemers of kandidaat-deelnemers. Of zorgt Luxemburg voor de Belgische belangen?
De AIIB wil in de eerste plaats de nieuwe “Zijderoutes” vorm geven, grote infrastructuurprojecten om ganse delen van Azië te ontsluiten. Beijing handelt niet uit altruïsme. Projecten die Chinese staats- en privébedrijven erg zullen ten goede komen. Die staan klaar voor de aanleg van nieuwe spoorlijnen, van telecommunicatienetwerken, havens enz. Terwijl Chinese bedrijven nieuwe afzetmarkten vinden voor staal, aluminium en andere industriële producten.
Tegelijk is er een enorme politieke winst. De reactie van de VS liegt er niet om. Die bank zal “een ondoorzichtig beleid voeren, weet Washington nu al. Ze zal zich weinig bekommeren om milieuvoorschriften, zegt een land dat zich zelf bitter weinig van milieu aantrekt. Washington betaalt een prijs voor het vasthouden aan een stelsel, Bretton Woods, dat op apegapen ligt.
Maar het huidige Congres, met zijn Republikeinse meerderheid, wil nog minder dan het Witte Huis laten raken aan een systeem dat symbool staat voor de Amerikaanse dominantie van de kapitalistische wereld. Wisten ze in 1944 veel dat “communistisch” China op een dag die dominantie zou betwisten. “Communistisch”, want het is wel duidelijk dat het huidig succes van de AIIB geen zege van het socialisme op het kapitalisme is.
