De laatste generatie: Gedempte feestvreugde bij het Jaar van de Draak
Een hardnekkig verhaal wil dat Xi Jinping, de huidige keizer van China (tsjèn, zeggen zijn onderdanen) drie secties van de maatschappij als grote vijanden heeft. Dat zijn, natuurlijk, eerst en vooral de intellectuelen, professoren, creatieven en kunstenaars en dergelijke, die hun vrijheid en zelfs mogelijkheid van spreken en handelen zo verwoestend ingeperkt zagen onder zijn beleid en de alomvattende censuur en controle.
Dat zijn ook de managers, de ondernemers, de onafhankelijke fabrikanten en anderen voor wie hun door het regime ingebakken strijd tegen de rivaliserende staatsbedrijven de hele tijd eindeloos veel moeilijker wordt.
En dat is de regering met haar administratie, die zich de hele tijd moet aanpassen aan de wensen, de prerogatieven, en de dictaten van de Partij. De Communistische Partij van China, waarvan Xi Jinping het gevierde opperhoofd is. En die dus eigenlijk haar werk niet kan doen.
Van een vierde vijand wordt niet veel gesproken. Dat zijn de gewone, onmondige Chinezen, die vooral sinds de falikant afgelopen tirannieke anti-Covid campagne hun koopkracht en arbeidsvoorwaarden maand na maand zien achteruit gaan.
Gedurende de jaren van opening, grosso modo onder het bewind van president Hu Jintao (2003-2013) en zijn voorganger Jiang Zemin, kende de Chinese Volksrepubliek de spectaculaire economische groei die de wereld verbaasd heeft. Chinezen die in de steden werkten gingen toen met Chinees Nieuwjaar hun familie bezoeken beladen met cadeau’s en met het blije nieuws dat ze elk jaar weer meer geld verdienden en het beter hadden dan vorig jaar. Dat hielp om de nadelen van het voordeel — het ijzeren regime van de Chinese Communistische Partij — zonder veel morren te blijven aanvaarden. Er groeide een niet onaanzienlijke Chinese middenklasse in het zogenaamde socialisme met Chinese karakteristieken zoals de presidenten het wensten te benoemen. Het was dan ook de periode van een groeiend Chinees nationalisme, dat door de partij uiteraard aangemoedigd werd.
Maar nu, wellicht al voor de economische oorlog met de VS begon, en zeker geaccentueerd door de drie jaar durende Covid-19 crisis, lijkt de grote groei ten einde en wordt de samenleving weer afgebroken. Er zijn geen vooruitzichten op verbetering. Het bankroet van de gigantisch grote Evergrande immobiliëngroep einde 2023 kwam dat nog eens in de verf zetten. Is het Chinese nationalisme gebleven, het optimisme van de voorbije jaren niet.
Neergaande economie
oor 2023 kondigde premier Li Qiang (in Davos, 16 januari) een economische groei van 5,2 % aan, weliswaar het laagste groeicijfer in dertig jaar, maar berekeningen van het Amerikaanse researchcentrum Rhodium Group kwamen eerder uit op 1,5 procent. Sinds begin 2024 is de beurs van Shanghai met 7 % gezakt, en die van Hong Kong met 12 %. Een belangrijke factor in de neergang is de crisis van de vastgoedsector. De verkoop van nieuwe appartementen is in 2023 verminderd met 34 %. (Le Monde 26/1/2024) Dat zijn dan de onverkochte. Veel appartementen, zeker in de slaapsteden rond de grote centra, zijn wèl verkocht en aanbetaald, maar worden niet afgewerkt. Dit is zichtbaar met het blote oog. In de trein tussen Peking en Shanghai zag ik in november vorig jaar trossen leegstaande woontorens, lugubere onafgewerkte spookskeletten in de smog.
Volgens officiële cijfers van juni 2023 was toen in China meer dan één op vijf stedelingen tussen 16 en 24 jaar oud werkloos. Daarna werden geen werkloosheidscijfers meer bekend gemaakt, tot vorige maand januari. Volgens het huidige cijfer staat de jeugdwerkloosheid nu op 14,9 % — maar 62 miljoen studenten zijn daar niet meer bij geteld. Aansluitend de pittoreske klacht van heel wat “studenten” aan tweederangs universiteiten, dat zij niet afgestudeerd heten, omdat hun universiteit weigert hun diploma af te leveren zo lang zij geen bewijs kunnen voorleggen dat ze werk hebben.
Jongeren zijn in deze situatie van nationale neergang de meest zichtbare slachtoffers. Zij zouden trouwen als ze een woning hadden. Ze zouden een woning kopen als ze werk hadden. Zij zijn het die appartementen kochten die onafgewerkt blijven staan, en het geld van hun aanbetaling kwijt zijn. Nu de regering tegen een dalend bevolkingscijfer aankijkt, roept ze de jeugd op om veel kinderen te maken, en tegelijk de vrouwen — de moedertjes — om niet te gaan werken maar thuis te blijven en voor keuken en kind te zorgen. Naar de kerk hoeven ze niet. Dat zouden die jongeren dan misschien wel doen, als ze werk hadden en een woning, en konden trouwen. Misschien.
Want er zijn andere fenomenen.
Het Chinese nieuwjaar — volgens de maankalender — viel dit jaar op 10 februari: dan werd het Jaar van de Draak ingeluid, en traditioneel doen Chinezen dat met een groot feest, waarvoor miljoenen uit de steden naar hun familie in geboortestad of dorp reizen. Dit is de grootste volksverplaatsing ter wereld, men dacht ze te berekenen op een half miljard reizigers, dat weekend van de tiende.
Maar voor het eerst in mensengeheugenis aarzelden veel jonge Chinezen voor de reis, of méér: werd er zelfs opgeroepen uit hun dorpen om eigenlijk toch vooral niét te komen, en geen onnodige onkosten te maken in deze krappe tijd. En inderdaad, wat zal een net ontslagen Chinees thuis gaan zeggen over ziijn werk? Dat hij ontslagen is, en hoe hij zijn plan moet trekken met geritsel in de marge? Wat zullen de buren daarvan zeggen? Dus hij zegt dat alles goed gaat en verzint wat, of hij blijft gewoon weg. Velen blijven weg.
Anderen gaan, maar niet voor nieuwjaar. Zij werden ontslagen en vonden ook na zoeken geen nieuw werk dat isi u schering en inslag. Waar ook vrienden en kennissen en plantrekkerij niets opleverden, is de nieuwe trend dat zij terug naar huis gaan, naar het dorp waar hun ouders wonen. Die zullen geen werk voor hen hebben, maar wel een bed en een plaats aan tafel.
“Zijn de jonge mensen kwaad?” zei de oude professor op mijn. vraag, “Ja, ze zijn kwaad. Maar ze zijn nog niet kwaad genoeg om op straat te gaan betogen. Ze klagen, en wachten af. Ik wacht ook af, ik vrees dat het erger zal worden.”
Deur en gordijnen dicht
Dat afwachten neemt soms vreemde vormen aan. Dus ze gaan niet meer naar huis met nieuwjaar. Ze gingen “plat liggen”, dat was de eerste uiting, de eerste vorm van wat je wel verzet moet noemen. Lijdzaam verzet. Geen overuren meer doen. Telefoon niet opnemen als de baas belt buiten de uren. Geen karaoke, geen medische controles, geen hoge huishuur meer. Gedaan met mooie kleren, terug naar de groene legerjas. Ze komen niet meer bijeen, willen niet meer gemanipuleerd worden, ze hebben afgehaakt, doen niet meer mee. Na hun uren gaan ze naar hun cocoon, doen de deur op slot en de gordijnen dicht en luisteren wat naar muziek. Dat was de eerste fase.
De tweede fase was die van de “Vier maal Nee”. Gemakkelijk: Geen “romantische relaties” meer; Geen huwelijk, geen woning kopen, geen kinderen maken.
Apart misschien in deze afdeling: de jonge vrouwen die, in plaats van niet te gaan werken, wat de regering wil, beslissen niet te trouwen en geen kinderen te krijgen. Definitief. Zij zullen “De laatste generatie” zijn in China.
Laat dit als een grapje klinken. Doch, volgens het Nationaal bureau voor Statistiek telde de Volksrepubliek in 1922 6,8 miljoen huwelijken, het laagste cijfer in 37 jaar; in 2019 waren het nog 10 miljoen huwelijken. Het getal daalde in negen jaar met 49,3 procent.
Of de geboorten. In 2022 telde China 9,6 babies, het laagste cijfer sinds 1949, meteen één miljoen minder dan in 2021, een vermindering van veertig procent in de voorbije vijf jaar. Vorig jaar bleek de Volksrepubliek ineens met een gekrompen bevolkingscijfer te zitten, en wel in een periode waar de oude “éénkindpolitiek” van het maoïsme met nieuwe wetten die twee kinderen en méér toelaten en zelfs aanmoedigen, al lang voorbijgestreefd heette. Ook dit heeft, uiteraard, zijn economische gevolgen.
De derde fase is die van de “Tien maal Nee”. Kopen ze al lang geen nieuwe auto’s meer en ondertekenen ze geen formulieren voor orgaan-donatie na overlijden, laten sommigen zich niet meer vaccineren, de nieuwe lijst (Chinezen houden van lijstjes) is breder. Er wordt geen bloed meer gegeven; geen giften aan liefdadigheid; geen huwelijk, kinderen, woningaankoop; geen loterij; niet op de beurs spelen of in fondsen investeren, geen emotionele banden aangaan en oude mensen die neervallen niét gaan helpen.
Het is duidelijk een weggaan van sociale verbondenheid, weg van solidariteit tegenover een regering die terzake haar werk niet doet. Men moet wel opmerken dat de meest flagrant asociale “nee’s” antwoorden op bekende oplichterijen en valstrikken in het Chinese dagelijks leven: de schandalen rond vervalst of besmet bloed, verdwenen liefdadigheid die Maseratis bekostigde, BC’s (Bekende Chinezen) die met privé jets naar topziekenhuizen vervoerd werden, terwijl baby X in het ziekenhuis van de zuurstof werd gehaald omdat zijn vader de rekening niet kon betalen…
Bij veel Chinezen sijpelt het door dat zij oud kunnen worden alvorens ze rijk zijn. Daar beginnen ze naar te handelen, ook al zijn ze aan politiek niet toe. Politiek is alsnog verboden in China.
