Het was een sobere maar ontroerende plechtigheid, de ambtsaanvaarding van de nieuwe Chileense President, Gabriel Boric. Nauwelijks 35 jaar oud, leider van de studentenbeweging van 2011, leider van de linkse coalitie die de Presidentsverkiezingen met een opmerkelijke 56 % won! Keurig in het pak, haar netjes geknipt, baard getrimd, geen das.
Het wordt geen makkelijke opdracht om de hoge verwachtingen in te lossen. Boric en zijn regering begrijpen dat zeer goed. Vandaar zijn oproep tot alle Chilenen en tot de ex-kandidaten die hij versloeg om samen te werken. In het Parlement beschikt zijn coalitie – Frente Amplio en Communistische Partij – over niet meer dan 37 van de 120 zetels. In de Senaat slechts vijf op de 50. Vandaar dat ook leden van de oude ‘Concertación’ in de regering zijn opgenomen. Minister van Financiën wordt de vroegere directeur van de Centrale Bank, Mario Marcel, sociaal democraat, zonder meer ook om de financiële markten gerust te stellen. ‘Dit is niet om ons programma af te zwakken, aldus Boric, wel om betere voorwaarden te creëren om onze plannen uit te voeren’.
Er zijn 24 ministers, waarvan 14 vrouwen en daar zegt Boric bijzonder trots op te zijn. Zijn twee kompanen van de studentenbeweging zijn mee van de partij: Camila Vallejo wordt woordvoerdstaer van de regering, Giorgio Jackson wordt secretaris-generaal van het Presidentschap. Een kleindochter van Salvador Allende, Maya Fernandez, wordt Minister van Defensie! De jongste minister van de regering is Antonia Orellana, bevoegd voor gendergelijkheid. Zij komt uit de feministische beweging. Alexandra Benado is professioneel voetbalster en actief in de LGBT beweging. Ze was coördinator van ‘Londres 38’ een centrum van de vroegere DINA, de inlichtingendienst waar tijdens de dictatuur van Pinochet heel wat mensen zijn gefolterd en waar nu een memorial in huist. Haar moeder was militant van de MIR en werd in 1983 vermoord. Op Binnenlandse Zaken komt Izkia Siches, arts, als campagneleidster speciaal vermeld in de inaugurale rede van Boric. Op Buitenlandse Zaken komt Antonia Urrejola, advocaat, ex-voorzitster van de Interamerikaanse Commissie voor de Mensenrechten.
Sociaal beleid
De belangrijkste beloften van de nieuwe regering slaan vooral op het sociaal beleid: de werkweek herleiden van 48 tot 40 uur per week, het minimumloon optrekken tot 650 Dollar per maand (nu 380 $), het de-privatiseren van de pensioenen, het universaliseren van de gezondheidszorg, het hervormen van de studentenleningen, sociale woningen, het decentraliseren van het land en overheidscontrole op de belangrijke sectoren van koper-, goud- en lithiumwinning.
Niets van dat alles is mogelijk als niet eerst een belastinghervorming wordt doorgevoerd. De tarieven zijn heel erg laag in Chili en Boric wil dat de fiscaliteit tot 5 % van het Bruto Binnenlands Produkt gaat opleveren. Het wordt geen makkelijke klus.
Ook niet makkelijk wordt oplossing van de twee urgente crises die moeten aangepakt worden.
Een is de crisis in het Zuiden van het land waar de Mapuche al decennialang vechten voor hun land dat nu in hoofdzaak door bosbouwbedrijven wordt ingenomen. De regio is onder de vorige regering gemilitariseerd en er heerst een noodtoestand. In de Conventie die een nieuwe Grondwet schrijft werd al een bepaling opgenomen die stelt dat Chili een ‘regionale, plurinationale en interculturele Staat’ is, wat een oplossing zou kunnen bevorderen. Boric begon zijn toespraak op 11 maart ook met ‘Voor het volk en de volkeren van Chili: ja, ik beloof’ waarmee die plurinationaliteit meteen werd erkend.
Het tweede dringende probleem is de migratiestroom vanuit Peru en Bolivië. Er wordt momenteel een muur gebouwd aan de grens met Bolivië om de vele mensen uit Venezuela, Colombia, Peru en Haiti tegen te houden. Ook hier werd de noodtoestand uitgeroepen. In het Noorden van het land heeft tot 75 % van de bevolking zich tégen migratie uitgesproken.
Een nieuwe Grondwet
Boric beseft vooral zeer goed dat niets van zijn hele programma mogelijk is zonder een nieuwe Grondwet. Daaraan wordt momenteel gewerkt in een grondwetgevende vergadering waar de meeste progressieve voorstellen worden aangenomen. Half februari is de stemming over de nieuwe artikelen begonnen, als alles goed gaat moet het werk over enkele maanden rond zijn en dan moet hij in een volksraadpleging met een absolute meerderheid worden aangenomen. Als men weet dat de participatiecijfers in Chili opmerkelijk laag liggen, beseft men hoe groot het risico is. Zonder nieuwe grondwet kan Boric zijn vele mooie plannen gewoon opbergen. De oppositie, dat zei ze al, wil oppositie voeren. Het spreekt voor zich dat de rechterzijde alles behalve gelukkig is met de erkenning van sexuele en reproductieve rechten, met de plurinationale Staat en met de ‘gerechtelijke systemeN’, in het meervoud, die nu al zijn aangenomen. Mogelijk wordt zelfs de Senaat afgeschaft.
Nieuw links?
Wij bouwen aan een nieuwe Chileense weg, zegt Carlos Ominami, links politicus van de oude Concertación. In Chili is het neoliberalisme begonnen, in Chili kan het weer begraven worden. De meeste ministers van de nieuwe regering lopen niet hoog op met de regimes van Cuba, Venezuela of Nicaragua. Toen Boric onlangs kritiek uitte op Nicolas Maduro werd hij wel prompt teruggefloten door Rafael Correa, ex-President van Ecuador. In hoeverre er in Latijns Amerika een ‘links, progressief blok’ kan ontstaan is dan ook zeer de vraag. De verwachtingen zijn hoog gespannen in Colombië, waar Gustavo Petro de verkiezingen kan winnen. Idem in Brazilië waar Lula weer voorop in de peilingen staat. Het zou zeker een enorme verandering teweeg brengen, zelfs voor de regimes die nu worden verguisd.
Het pleit voor de nieuwe Chileense regering dat ernstig werd nagedacht over de redenen waarom Salvador Allende is mislukt. Eén van de lessen die hieruit getrokken zijn, en die al aan bod kwamen tijdens de volksraadpleging van 1988 waarmee Pinochet werd afgezet, is dat een ideologische boodschap best kan vermeden worden. Het ging toen om de ‘vreugde’ ‘la alegría ya viene’, het leven zou beter worden zonder Pinochet. In de film ’Si’ wordt die strijd zeer mooi weergegeven. Liever een regenboog dan een rode vlag.
Vandaag komt Boric met vooral sociale plannen, om problemen op te lossen waar mensen inderdaad van wakker liggen. Vandaar die uitspraak op 11 maart: ‘Het is mijn droom dat aan het eind van mijn mandaat we kunnen zeggen dat we leven in een land dat ons beschermt en voor ons zorgt, dat onze rechten waarborgt en met rechtvaardigheid antwoordt op de offers die elk van ons brengt om het land te ontwikkelen’. Boric weet dat hij kan rekenen op een deel van de oppositie, maar vooral behoefte heeft aan de sociale bewegingen die in het verleden de verandering in gang hebben gezet. Een eerste maatregel die hij nam was de klachten intrekken tegen 139 mensen die bij het sociaal protest van 2019 werden opgepakt.
Boric gaat wonen in een zeer diverse volkswijk, de Yungay, niet in de ‘barrio alto’ waar de rijken elkaars gezelschap zoeken. Het is samen met zijn ontbrekende das een symbolische maatregel die hopelijk overeen blijft komen met de realiteit.
In Peru heeft President Pedro Castillo onlangs vaarwel gezegd aan zijn hoge hoed, om beter over te komen bij de elites in Lima. De dag dat Boric een das gaat dragen moeten we ons afvragen of die ook een politieke bocht betekent.
