“We mogen Poetin niet vernederen”, zei de Franse president Emmanuel Macron meermaals na de Russische invasie van 24 februari in Oekraïne. Nu, de Russische president heeft sindsdien zichzelf enkele ernstige vernederingen toegebracht. Als het na de gedwongen terugtrekking uit de Oekraïense stad Cherson, vorige maand nog “geannexeerd” bij de Russische Federatie, niet duidelijk is: het Kremlin heeft zich met de agressie tegen Oekraïne, zwaar misrekend.
Hovelingen
Wat een blitzwandeling naar Kiev moest worden om er een marionettenregime te installeren, heeft vooral aangetoond dat het Russisch leger niet veel voorstelt. Het is naar het imago van het regime zelf, door en door corrupt, een complex van rivaliserende en vaak onbekwame kleptocraten. Geïnformeerd door “spionnen” die geleerd hebben dat je beter scoort met “positieve berichten” (Oekraïne werd voorgespiegeld als een kaartenhuisje), ook al kloppen ze niet.
Hoe anders te verklaren dat het Kremlin zo slecht de vijand, Oekraïne, heeft ingeschat. Het gebeurt wel vaker in autoritaire regimes dat de grote roerganger zich omringt met hovelingen die hem naar de mond praten. Met als gevolg dat ze elke dag nog verder vervreemden van de werkelijkheid. Dat gebeurde op grote schaal in het Sovjetsysteem, bij voorbeeld.
Het resultaat tot nog toe van de agressie, is vooral dat het Kremlin zijn zwaktes heeft blootgegeven. De terugtrekking uit Cherson “uit tactische overwegingen”, als een “hergroepering”, roept herinneringen op aan de militaire bulletins van het Duitse Reich na de verloren slag om Stalingrad.
Kremlin
Krijgt de diplomatie nu meer kans, is dit het ogenblik om te polsen hoe er een einde kan komen aan dit verschrikkelijk oorlogsleed met tienduizenden doden, nog veel meer verminkten en onoverzichtelijke materiële schade? Kiev staat momenteel hoe dan ook in een sterkere positie.
Waar staat Poetin? De oorlog nog jaren laten aanslepen? Of erger, laten escaleren om zich niet in een hoek (of de uitgang) te laten drummen door de haviken in het Kremlin, door de meest obscurantistische ‘ideologen’ en orthodoxe patriarchen. Het Kremlin maakte eerder al staatsgrepen binnen zijn muren mee. Maar de meest recente, die van augustus 1991, werd een ramp, het Sovjet-kaartenhuisje stortte in elkaar. Wat in het Kremlin verder gebeurt, onvoorspelbaar gewoon.
Noch de burgers van Oekraïne, noch die van de Russische Federatie hebben bij een aanslepend of escalerend conflict te winnen. Oekraïne heeft bewezen dat het zelfs meer kan dan zich verdedigen, daarmee alleen al staat het in een sterke positie. Ook in Kiev zijn er haviken die tot de laatste morzel grond, die van de Krim inbegrepen, militair willen heroveren. En die Poetin voor een internationaal tribunaal willen zien verschijnen;
Al bestaat er geen twijfel over dat Moskou in alle opzichten het internationaal recht en alle beginselen over elementaire mensenrechten zeer brutaal heeft overtreden, daarmee is Kiev nog niet ineen positie Poetin en zijn medeplichtigen voor een Hof van Nüremberg te kunnen slepen. Er lopen behalve Poetin nog heel wat andere oorlogsmisdadigers rond die voor een dergelijke rechtbank zouden moeten terechtstaan, denken we al maar aan George W. Bush en Tony Blair.
Grenzen
Onderhandelen op grond waarvan, waarover?
Na de Eerste Wereldoorlog zei VS-president Woodrow Wilson dat er ‘een rechtvaardige vrede’ moest komen. Daarvoor moet het recht op zelfbeschikking van de volkeren erkend worden, zei hij, één jaar nadat Lenin en Trotsky hetzelfde hadden bepleit. En dat gekoppeld aan de bescherming van etnische en religieuze minderheden, aldus Wilson.
Dus moesten de nieuwe grenzen na het uiteenvallen van twee grote multinationale imperiums (Ottomaanse en Habsburgse) zo afgebakend worden dat ze rekening hielden met de volkeren die in een bepaald gebied woonden. Dat is slechts deels gebeurd, wat meespeelde in het losbarsten van een nieuwe wereldoorlog, die sindsdien genummerd werd. Talrijke conflicten werden ook na die tweede slechts bevroren en leidden op de Balkan tot oorlogen. Veel zijn nog altijd hangende, zoals op de Balkan.
Na de Eerste Wereldoorlog is het derde imperium, het Russische tsarenrijk, overeind gebleven in de vorm van de USSR. Toen ook dat in 1991 implodeerde, zijn de bestaande binnen grenzen gewoon staatsgrenzen geworden. Zonder rekening te houden op welke manier die grenzen getrokken waren. Ook meestal zonder rekening te houden met rechten van minderheden in de nieuwe staten.
Vandaag, 31 jaar later, leiden in Centraal-Azië twisten over die grenzen tot gewapende botsingen, mogelijk tot regelrechte oorlogen. Er vielen onlangs al tientallen doden in gevechten tussen Tadzjikistan en Kirgizië. Tussen Armenië en Azerbeidzjan heeft de twist over die indertijd uit politieke berekeningen getrokken grenzen, nog tijdens het bestaan v an de Sovjet-Unie tot bloedige oorlogen geleid. Ook dit jaar zijn daar alweer honderden doden gevallen.
Dynamiet
Indien die problemen bij onderhandelingen over de oorlog in Oekraïne zouden genegeerd worden, krijgt men doodgewoon een tijdelijk bevroren conflict, een etterbuil die vroeg of laat weer opduikt.
Dat betekent onderhandelen over de Krim, Russisch tot Nikita Chroesjtsjov het zonder raadpleging van de bevolking in 1954 overdroeg aan Sovjetrepubliek Oekraïne. Onderhandelen over de rechten van Russen en Russischtaligen in het soevereine Oekraïne, waar het in theorie voor Moskou om te doen was. De Oekraïense regeerders zouden de moet moeten hebben ook in eigen boezem te kijken als het daar over gaat.
zie ook:
zie ook:
