Centraal-Azië, het ‘onbeloofde land’

Een regio met een zeer boeiende maar erg ingewikkelde geschiedenis en ver van ons bed, waarom zouden we er ons nader mee bezighouden? Af en toe duiken er in ons nieuws wel bekende wielrenners uit Kazachstan, enkele gewiekste oplichters of asielzoekers uit dat land op, maar daar blijft het bij. Er is al wel beterschap sinds 1991 toen een kring van diplomaten me uitnodigde om iets over die regio te vertellen. Want onder die diplomaten had tot dan toe niemand zich met deze volkrijke en olie- en aardgasrijke contreien bezig gehouden. Sindsdien is men bekend met de grote voorraden olie en aardgas, met het belang van de pijpleiding naar west en oost (vooral China), met het zeer strategisch belang in de rivaliteit tussen Rusland, China en de VS. Kortom, Centraal-Azië staat nu wel iets prominenter op de wereldkaart, een degelijk boek over die regio is meer dan welkom.

Ruim

De Cordier gaat grondig te werk om ons wegwijs te maken in deze lappendeken. Hij maakt het zichzelf en de lezer niet erg gemakkelijk. De vlotte stijl maakt echter dat het niet alleen een werk is voor een handvol belangstellenden, maar ook voor een veel ruimer publiek dat iets meer wil weten over de oude Zijderoute, de Mongoolse veroveringen, de islamitische expansie, de glansperiode van Samarkand en Boechara, de Russische opmars, de geboorteweeën van vijf nieuwe staten na de implosie van de Sovjet-Unie. Tijdens dit historisch verhaal maken we terloops ook kennis met wat er aan de rand gebeurde, de grote islamtische rijken van het Nabije Oosten, Perzië, Mongolië, Rusland.
Voorafgaand aan de eigenlijke geschiedenis krijgen we een uitvoerige geografische beschrijving die wel nuttig is om de geschiedenis zelf beter te begrijpen, om bij voorbeeld een inzicht te krijgen in de sociaaleconomische effecten ervan en in lokale identiteiten, het resultaat van de ontzaglijke afstanden, isolement, oorlogen en invasies. De Cordier vermeldt daarbij ook hoe gewelddadig het er aan toe ging, maar daar heeft Centraal-Azië wel geen monopolie op.
In de vijf nieuwe officieel seculiere staten is het gewicht van de islam erg groot. De auteur beschrijft hoe de steppen werden geïslamiseerd en hoe er in deze regio enkele grote centra van de islam met verre uitstraling groeiden. Er kwam een “onderbreking” met de Mongoolse heerschappij die grondige maatschappelijke veranderingen meebracht, waaronder – weliswaar tijdelijke – ontstedelijking. Iets wat in Europa ook gebeurde, het eerste Rus-land, met centrum Kiev, ging er ook aan ten onder.