Bulgarije en Roemenië worden op 1 januari 2007 lid van de Europese Unie. Er bestaat geen half lidmaatschap, maar in dit geval is het wel voorwaardelijk, of dan toch onder toezicht. “Brussel” heeft zijn twijfels rond handelsvrijheid, voedselveiligheid, bescherming van minderheden, strijd tegen corruptie, greep van de georganiseerde misdaad…Het is niet onverstandig, ook al rijst de vraag of niet dezelfde waakzaamheid is geboden binnen de EU. Want georganiseerde misdaadgroepen kunnen nog altijd terecht in enkele fiscale paradijzen met speciaal statuut (Britse Kanaaleilanden, de Nederlandse Antillen…). Terwijl het New Labour van de Britse premier Tony Blair toch ook niet vies was van smeergeld om onder meer zetels in het Hogerhuis te verkopen. Enzovoort.
Bulgarije heeft een coalitieregering van de Socialistische Partij van premier Sergei Stanisjev (dat is de vroegere communistische partij) en van de rechtse partij van ex-koning en ex-premier Simeon van Saxen-Coburg. Bij de verkiezingen van vorig jaar kwam de verrassing van de uiterst-rechtse Attaka die vanuit het niets 8,5% van de stemmen haalde. Uiterst-rechts teert op het ongenoegen over corruptie, maffia, groeiende ongelijkheid, maar ook op taai chauvinistische gevoelens tegen de zigeuners (enkele honderdduizenden) en de etnische Turken (bijna één miljoen op een bevolking van acht miljoen).
De EU gaat ervan uit dat de aansluiting van Bulgarije bij de EU de beste garantie vormt tegen uiterst-rechts opbod. De recente evoluties in Polen en Hongarije tonen aan dat die aansluiting niet echt een garantie vormt.
Rapport
In een uitgebreid rapport eind vorig jaar was de EU erg streng voor Bulgarije. De experts van de EU onderstreepten de macht van de georganiseerde misdaad, de greep van de maffia op grote sectoren van de economie en de straffeloosheid waarvan ze genieten. Dat laatste heeft ook te maken met de wijdverbreide corruptie onder magistraten.
De Bulgaarse maffiagroepen bloeiden op in de jaren 1990. Ze hadden vroeger al banden met Turkse maffiagroepen die onder het communistisch bewind van Sofia al een draaischijf van smokkel hadden gemaakt. Sommige Bulgaarse maffiagroepen zijn erg bedrijvig in de vrouwenhandel en plaatsen onder andere veel meisjes uit de Turkse minderheid in de prostitutie in België. Hun opbrengsten beleggen ze onder meer in de toeristische industrie aan de Zwarte Zee. Zoals in veel gelijkaardige landen, hebben ze hier ook een grote greep op de sportwereld.
Oligarchie
Die maffiagroepen zijn zeer goed gestructureerd en hebben een duidelijke hiërarchie – de chefs zijn gekend, maar worden alleen door concurrenten lastig gevallen. In de jaren 1990 konden de sterkste maffiagroepen mee profiteren van de nepprivatiseringen waarbij staatsondernemingen voor een habbekrats werden verkocht.
Ze deden dat wel in afspraak met de grootste profiteurs van die nepprivatiseringen, namelijk leden van de vroegere nomenklatura die van hun posities en connecties gebruik maakten om van staatsbanken goedkope leningen te krijgen waarmee ze staatsbedrijven opkochten, tot en met de banken waarvan ze het geld leenden. Naar Russisch en andere voorbeelden groeide een Bulgaarse oligarchie die niet alleen rijker wordt van de geprivatiseerde bedrijven, maar ook van criminele activiteiten. Ze genieten toch van een volledige straffeloosheid. De justitie is officieel zeer autonoom, maar dan vooral tegenover de misdaadbestrijders die geen enkel vat hebben op een justitie die steevast recht spreekt ten gunste van de nieuwe rijken van alle slag. Van alle slag: het is vaak moeilijk een grens te trekken tussen crimineel en niet-crimineel, er is een osmose tussen de groepen, waaronder enkele zeer grote. De clan Pavlov bij voorbeeld bezit de ‘Multigroep’ met tientallen banken, verzekeringsmaatschappijen, groothandel in landbouwproducten, voetbalploegen, energiebedrijven, kunstzaken.
Normalisatie
De EU gaat ervan uit dat de situatie zich na en dankzij de toetreding zal normaliseren. Ja, de economische machthebbers zijn wel dieven en gangsters, maar de Amerikaanse en veel Europese zijn toch ook zo begonnen, na een generatie valt alles wel in een deftige plooi, aldus de redenering. Met de EU zal dat allemaal wel veranderen.
De hoogste procureur van Sofia, Bojka Najdenov, die zegt dat advocaten hem vaak met grote sommen wilden omkopen, is sceptisch. Zolang die criminele en frauduleuze ondernemershun opbrengsten onder meer in de EU kunnen witwassen, is er weinig kruit tegen gewassen. “Als Amerikanen en West-Europeanen ons willen helpen in de strijd tegen de corruptie, dat ze dan hun eigen banken verplichten op al onze vragen in verband met verdachte kapitalen te antwoorden”.
(Uitpers, nr.79, 8ste jg., oktober 2006)
