Brazilië’s CO2 op de vooravond van Rio+20

De jaarlijkse tournee passeert steevast langs het IFET van Rio Pomba. Ondertussen is deze opleiding gefuseerd met campussen in Barbacena, Muriaé en nog andere waar ik niet langs ga, omdat ze niet zozeer met het landbouwthema bezig zijn. De regering Lula investeerde stevig in 13 nieuwe universiteiten met 102 campussen (1). Hij bracht ook de Vormingscentra (CEFET) op dezelfde hoogte als universiteiten en doopte ze om tot IFET: Instituto Federal de Educaçao, Ciência e Tecnologia/Federaal Instituut voor Opleiding, Wetenschap en Technologie.’

Het onthaal in Rio Pomba is altijd bijzonder hartelijk. Prof Eli de Jesus slaagt er met zijn collega’s in om een enthousiast en leergierig publiek te mobiliseren. Op een avond rijden we naar de campus van Barbacena voor de opening van de ‘Primeira feira da sciencia e tecnologia’. Meer dan 200 studenten uit verschillende scholen van Barbacena vinden elkaar in één van de oudste landbouwscholen van Brazilië: om twee dagen lang hun ervaringen rond wetenschap en technologie te delen. Ze openen met muziek (o.a. met een saxofoon; dankbaar aanknopingspunt, want uitgevonden door de Belg Sax uit Dinant). De gringo uit België moet de openingstoespraak houden. We gebruiken de DVD ‘Duurzaam op papier’ van vzw Climaxi (2). Om het onduurzame karakter van eucalyptusaanplantingen met FSC-label in Bahia aan te kaarten. Een keer eens iets anders dan de chronische sojagruwel. Het publiek is oprecht verontwaardigd om zoveel Capitalismo verde (Greenwash) in hun land. De studenten zijn ook niet te spreken over de nieuwe Código Florestal/boswet. Eén van hen haakt slim in op de slogan van de regering: ‘Pais rica. Pais sem probreza/Rijk land. Land zonder armoede’, met een mooie tekening en de titel: ‘Pais rica. Pais verde de florestas. Veta Dilma!/Rijk land. Groen land met wouden. Geef je veto, presidente Dilma, aan de nieuwe boswet!’.

De dag nadien herhalen we die film nog eens voor het IFET op campus Muriaé, 140 km van Rio Pomba. Geen afstand voor Brazilianen!

Aan het hoofdgebouw hangt een grote verwelkominspancarte:

“Educando para um mundo melhor: mais justo e egualitário, onde as geraçaes presentes satisfazem suas necessidades sem comprometer as geraçaes futuras!/Wij zijn bezig met vorming voor een betere wereld: rechtvaardiger en meer gelijk, waar de huidige generaties hun noden kunnen vervullen, zonder de toekomstige generaties te schaden.“

Een mooiere opstap om over Rio+20 te beginnen is moeilijk te vinden. Twintig jaar geleden werd het woord ‘duurzaamheid’ tot ieders vreugde gelanceerd, in tal van teksten en verklaringen opgenomen. De vreugdedans werd nadien gefrustreerd, als de industrie dit woord in greenwashcampagnes ging gebruiken. De ‘groene economie’ die vooral niét wil doorstoten tot een echte ‘ecologische economie’ dreigt nu de officiële zittingen van Rio te bezetten. De industrie wil in het kader van REDD+ niet alleen CO2-geld binnenrijven voor eucalyptusaanplantingen, maar ook voor miljoenen hectaren monocultuur soja. Logica: ‘Onze sojavelden capteren CO2. Dus wij, fazendereiros die eerst het woud neerlegden en miljoenen tonnen CO2 de lucht inbliezen, wij willen nu geld voor de CO2-opslag van onze sojaparadijzen.’ Wie helpt deze waanzin te stoppen? (3)

Gelukkig is er het parallelle programma met de ontmoeting van volkeren en bewegingen.

Juist op het moment dat Brazilië zijn 47-jaar oude boswet dreigt uit te hollen, verschijnt er een studie over de historische emissies van CO2 door ontbossing voor landbouw en veeteelt in Brazilië. Nooit voorheen werd dit zo exact berekend. Wat blijkt? Tussen 1940 en 1995 veroorzaakte deze omzetting van oorspronkelijke vegetatie in landbouwgebied een uitstoot van 17,2 miljard ton CO2. De Braziliaanse landbouwoppervlakte werd in die periode dan ook van 106,4 miljoen naar 219,5 miljoen hectaren uitgebreid.

Ik spreek nu op de campussen van IFET in Zuid-Oost Minas Gerais, midden in het Atlantisch woud. Of beter: in de bergen waar tot voor honderd jaar het Atlantisch woud lag. Wat blijkt? De grootste uitstoot werd juist in deze Mata Atlántica gerealiseerd, nl. 43 %, gevolgd door de Cerrado met 29 %. Het Amazonewoud vertegenwoordigt ‘maar’ 25 %. Verklaring? De ontbossing in het Amazonegebied begon pas in de jaren ’70, onder impuls van de toenmalige militaire dictatuur. De beruchte baan ‘Transamazica’ werd van Oost naar West aangelegd. Om zo de Nordestinos te verleiden het woud in te trekken, als het Noord-Oosten weer geplaagd werd door extreme droogte. Goedkope werkkrachten om te ontbossen verzekerd! Doordat de vernietiging er zo recent gebeurde, steekt de immense ontbossing die op ons collectief netvlies gebrand zit, toch niet uit boven de minder opgemerkte kaalslag van het Atlantisch woud. De kolonisering begon namelijk van Oost naar West en bleef eigenlijk eeuwen vooral aan de oostkust hangen. Daar kwam in de 20ste eeuw drastische verandering in. Met de gekende gevolgen van dien.

Koppel dit feit nu eens aan de hetze die momenteel in Vlaanderen de kop opsteekt. Op de VRT waren enkele kritische vragen te horen over het Belgische Wit-blauw – vlees van bij ons – en zie, prompt smeert de Belgische Boerenbond (BB) de Vlaamse TV een proces aan haar broek. Imagoschade! Maar wat wordt al 50 jaar buiten beeld, buiten de ‘image’, gehouden? Juist, ja, dat deze Belgische dikbillen alleen zo akelig dikke billen kunnen hebben door overvloedig overzeese soja te vreten. Dikbillen die zelfs niet kunnen geboren worden. Mijn vader was veearts. Dikbillen worden per definitie met een keizersnee geboren. Daar is hij ettelijke keren ’s nachts voor uit zijn bed gemoeten. Wedden dat binnen 10 jaar ‘ons’ Belgische Wit-blauw in de Europese Unie verboden wordt? De Scandinavische landen kunnen met ons ‘smakelijkste vlees ter wereld’ niet lachen. Als ze een meerderheid in de EU vinden, zullen ze proberen dit dieronvriendelijke vlees te verbieden.

Hij pakte uit met enkele schokkende cijfers: “Europa heeft zowat de oppervlakte van Duitsland nodig buiten haar grondgebied om de veevoeders te telen, die nodig zijn voor onze veestapel. Die verorbert naast de in Vlaanderen alomtegenwoordige maïs, ook jaarlijks 40 miljoen ton eiwitrijk krachtvoer, voornamelijk ggo-soja.“ De Schutter verduidelijkte dat de grootschalige sojaplantages zo goedkoop kunnen produceren omdat de negatieve externaliteiten niet verrekend worden in de kostprijs. De ontbossing, plattelandsvlucht en armoede die de sojalandroof veroorzaakt, worden door niemand vergoed (4). Alleen, nu hoor je ’t eens van iemand anders. Wat De Schutter vergeet te zeggen is dat de Braziliaanse soja sinds 1996 (‘Lei/Wet Kandir’) de goedkoopste is, daar die bij uitvoer geen uitvoertaks moet betalen. Bij het binnenkomen van de Europese Unie wordt al 50 jaar geen invoerheffing betaald (Dillon-ronde GATT, 1960-’61 en begin van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, anno 1962) (5).

Vlaanderen wacht op uitvoer van Belgisch Wit-blauwvlees naar China. De Vlaamse overheid is in blijde verwachting. Na de perenimport uit hetzelfde Vlaanderen, hebben de Chinezen hun oog op ‘ons’ vlees laten vallen. ‘Vlees van bij ons’, gevoederd met soja uit Brazilië. Varkensvlees, dat ligt wat moeilijker. De helft van de wereldvarkenspopulatie huist al in China. Daarvoor wordt 50 miljoen ton soja van overzee ingevoerd.

(1) Zie: ‘Universiteit van en met de sociale bewegingen’, in ‘Legal! Optimisme – realiteit -hoop’. Wervel, 2012.

(2) ‘Duurzaam op papier’, een film van Leo Broers en An-Katrien Lecluyse (Nederlandse, Engelse en Portugese versie).http://www.climaxi.be/ .Inlichtingen: ankatrien.lecluyse@gmail.com

(3) REDD: Reduced Emissions from Deforestation and Forest Degradation. REDD +: als er aan deze REDD activiteiten gekoppeld worden. “Ronde tafels i.v.m. soja, palmolie, ‘duurzaam’ vlees, etc.“ gaan hier bijzonder graag op in. Zie: http://www.nature.com/news/farm-focus-for-saving-trees-1.10339; http://ht.ly/adaom;

http://www.fastcoexist.com/1679655/can-we-make-enough-food-to-eat-without-cutting-down-all-the-trees

RTRS soja (Soja volgens criteria van de ‘Round Table on Responsable Soy’) zou ten onrechte in aanmerking kunnen komen voor REDD geld, omwille van het zogenaamd voorkomen van ontbossing (of eigenlijk vooral het feit dat aan de nationale wet voldaan wordt, wat iets heel anders is), omwille van het koolstofgehalte dat in de bodem gemeten wordt en misschien wel stijgt; een actieplan om het gebruik van brandstof te verminderen (gerelateerd aan de zgn. ‘low tillage’ = wat in dit geval betekent ‘niet ploegen’, maar met overvloedig gebruik van Roundup en Roundup-Ready-soja); wat herstel van inheemse vegetatie en ‘responsible expansion’ van sojavelden volgens een systeem van ‘mapping’ en ‘zoning’, goedgekeurd door de RTRS.

(4) Zie Wervelpersbericht: http://www.wervel.be/eiwittransitie/1302-waarom-is-witblauw-steak-zo-goedkoop-veevoer-van-ginder-liever-wat-minder en het debat: http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2012/05/07/waarom-onze-wit-blauw-steak-zo-goedkoop-veevoer-van-ginder-liever-wat-minder

(5) Zie Wervelboek ‘Brazili・-Europa in fragmenten?’, Wervel, 2010. Laatste hoofdstuk : ‘Geschiedenis van het veevoer’.