De nieuwe Europese Commissie Von der Leyen II mag toch starten
Nog nooit in de voorbije twintig jaar was er zoveel contestatie over de samenstelling van de Europese Commissie voor de komende vijf jaar. Dat had deels de maken met de koehandel die de drie grote centrumfracties (EVP, S&D, Renew) hanteerden om zoveel mogelijk eigen medestanders in de lidstaten naar voren te schuiven. De EVP heeft liefst 14 van de 27 commissarissen binnengehaald én het voorzitterschap, de liberalen kregen er vijf (ook al is de fractie fel afgezwakt in het Parlement, ze valt terug van derde grootste partij naar de vijfde plaats), de socialisten vier en een uitgesloten socialist, Maroš Šefčovič van de Slowaakse Smer-partij (ECR?). De kruimels, 2 commissarissen, gingen naar respectievelijk het Orbánvehikel der “Patriotten” en naar een onafhankelijke, de Cyprioot Kostas Kadis.
Maar de meeste aandacht trok natuurlijk de keuze van Italië. Giorgia Meloni had haar minister van Europese zaken, Raffaele Fitto aangewezen. Dat was haar recht. Maar Fitto heeft een jarenlange vervolging door het gerecht en een boete aan Puglia opgelopen. Hij komt nog uit de stal van Berlusconi, en wordt er door linkse partijen van beschuldigd dat hij flirt met fascistisch gedachtengoed. Sara Matthieu van Groen wond er geen doekjes om: “Wij willen géén extreemrechtse kandidaat als [uitvoerend] vicevoorzitter van de Europese Commissie. Fitto is totaal ongeloofwaardig op de Green Deal, wat hem ongeschikt maakt voor de bevoegdheid Visserij. Na barslecht beheer van de miljarden euro’s steun voor Italië uit het Europees herstelfonds hebben we er ook geen vertrouwen dat hij de Europese budgetten nu wél goed zal beheren”.
Toch steunde een kleine meerderheid van de fractie Groen-EVA de nieuwe commissie. Haar woordvoerder voor industriepolitiek en klimaatbeleid Michael Bloss zei dat zijn fractie belangrijke toezeggingen had gekregen: “Die Zügel für die Zukunft der Automobilwirtschaft werden Fitto weggenommen. Das ist unser Erfolg. Wir konnten die Bremser in der Automobilindustrie ausmanövrieren. Mit Tzitzikostas und Fitto wären ausgemachte Gegner der Elektromobilität am Steuer gewesen – das konnten wir verhindern”. Hij bedoelde natuurlijk dat de grote autolanden – Duitsland en Frankrijk, een beetje nog Italië – even hún belangen boven alles stelden.ug te ver was inderdaad het vicevoorzitterschap. Von der Leyen hield vol dat de aanwijzing háár verantwoordelijkheid was. Niettemin ontstond er flink wat verdeeldheid, zeker in de drie koalitiefracties. Opvallend was in elk geval dat voor zijn toenadering tot uiterst rechts EVP-fractieleider Manfred Weber als enige met boegeroep werd overstemd. Toch hield de EVP de rangen redelijk gesloten, op drie onthoudingen en 25 tegenstemmers na (zo goed als uitsluitend van de Spaanse Partido Popular).
Bij de socialisten liep er een duidelijke scheidingslijn tussen de Vlaamse en Franstalige leden: Kathleen Van Brempt en Bruno Tobback steunden voluit de Commissie maar onthielden zich om de solidariteit niet te breken. De PS-leden Estelle Ceulemans en Elio di Rupo stemden zonder aarzelen tegen de nieuwe Commissie. “Om drie redenen”, stelde voormalig secretaris-generaal van FGTB-ABVV Brussel Ceulemans: “De Fratelli d’Italia, waartoe Fitto behoort, is de rechtstreekse opvolger van de neofascisten. Die hakt in op de vrouwenrechten, de seksuele verworvenheden, de persvrijheid. Kijk maar naar hun acties tegen abortusklinieken. Fitto als vicepresident, dat is voor ons onbespreekbaar”. Maar er is meer. De EVP heeft al blijk gegeven van afkeer om de bosbestanden te beveiligen, en daarvoor haar toevlucht gezocht bij uiterst rechts. Toen Von der Leyen aan een tweede termijn kon beginnen in juli dit jaar was dat op grond van een progressief programma. Daar blijft nauwelijks iets van over”.
En Ceulemans heeft ook nog een persoonlijke reden. “De EVP heeft zich bijzonder agressief gedragen bij de procedure van de hoorzittingen. De hetze tegen Teresa Ribera [die de zeer rechtse oppositiepartij Partido Popular in Spanje verantwoordelijk acht voor de dodelijke overstromingen in Valencia] en ook tegen Glenn Micallef van de Maltese Labourpartij was ongehoord”. Komt daarbij dat er grote weerstand was tegen een opdracht voor oudgediende Valdis Dombrovskis, met name “vereenvoudiging”. In de ogen van de socialisten is dat een nepwoord voor deregulering, en dus een ingewilligde eis van de multinationals en de grootindustrie. Dat ontkende Von der Leyen niet in haar toespraak: “Our freedom and sovereignty depend more than ever on our economic strength. Our security depends on our ability to compete, innovate and produce. And our social model depends on a growing economy while facing demographic change”. Adam Smith zou het graag gelezen hebben.
Bij de liberalen deed zich een enorme spagaat voor: terwijl hun kandidate Hadja Lahbib moeiteloos en zonder tegenstand werd aangewezen en zelfs versteviging van haar opdrachten kreeg (ten koste van Fitto), stemden de drie MR-verkozenen niet voor haar. Ook zij onthielden zich. “Maar dat was niet persoonlijk bedoeld”, reageerde Lahbib, “Dat hebben ze na de stemming duidelijk bevestigd”.
De krijtlijnen waren hoedanook duidelijk getrokken. Bij de conservatieven (ECR) heerste grote twijfel, maar de meesten gaven Von der Leyen het voordeel van de twijfel. “Het is belangrijker dat de Commissie van start kan gaan, zeker met het oog op de woelige wereld rondom ons – de verkiezing van Trump, de oorlogszucht van Rusland, de handelsdruk van China, de opkomst van India, de onrust in het Midden-Oosten, de migratiecrisis”, lieten zowel Wouter Beke (EVP) als Hilde Vautmans (Renew) zich ontvallen. De voorstelling die Von der Leyen zelf gaf was erg economisch gericht. “Het eerste belangrijke initiatief dat de nieuwe Commissie zal nemen is een beleidslijn om onze mededingingscapaciteit op te voeren”, zei ze. “Dat wordt een raster dat we het hele mandaat zullen hanteren”. Ze greep daarvoor terug naar de doorlichting van de Europese economie door Mario Draghi. Die steunt op drie pijlers: de vernieuwingskloof met de VS en China dichten, een plan om ons concurrentievermogen te koppelen aan het uitbannen van fossiele brandstoffen, en de verhoging van de veiligheid en afbouw van onze afhankelijkheid.
Die vrij eenzijdige kijk op de taak van de Unie viel op een koude steen bij uiterst Links. Manon Aubry hekelde “de meest rechtse Commissie ooit” om haar ongevoeligheid. “Cadeaus zijn er uitsluitend voor de grootindustrie; aan de armen en behoeftigen, en vooral de vrouwen, is niet gedacht – ze komen zelfs niet voor in uw toespraak”, riep ze uit, “U bent corrupt en hebt alle voeling met de burger verloren, met uw dikke 20.000 euro die u per maand Aubry nam ook de foute keuzes op de korrel. “Wopke Hoekstra die klimaatbeleid moet opvolgen ? Een man die voor Shell werkte, komaan zeg”. Of nog, de bewapeningswedloop. Daar stonden, étonnés de voir ensemble (en met getrokken messen tegenover elkaar) Links en uiterst rechts (Europa van Soevereine Naties met de Duitse AfD; Patriotten voor Europa met Vlaams Belang), op hetzelfde standpunt. Tom Vandendriessche verwoordde het in paradoxale bewoordingen: “De Europese burgers kiezen niet voor dit beleid van ‘degrowth’ en conflict, zij kiezen duidelijk het pad van de nationalisten, zij kiezen voor welvaart en vrede, voor het gezond verstand. Net daarom zijn wij, nationalisten, de eersten van morgen en is deze Commissie de laatste van gisteren”. Vergeten dat vrijwel alle oorlogen door oververhit nationalisme worden uitgelokt.
Economisme versus nationalisme, dat lijkt wel het nieuwe adagium van dit parlement. Assita Kanko van NVA (ECR) was de enige uit rechtse hoek die pleitte voor meer aandacht voor de burger. Zij het enigszins gekleurd: “Wij Europeanen moeten voor onze waarden en normen durven te kiezen, geen shariapraktijken toestaan en geen geld geven aan organisaties die ons kapot willen maken. (…) Er moet nu voor de burger worden gewerkt”. En dat kan niet zonder Commissie, want elk uitstel levert vertraging op, en “de burger betaalt voor het tijdverlies”. Terwijl migratie, antisemitisme, bescherming van de rechtsstaat, aanpak van de georganiseerde misdaad, een Afrikaans beleid, en vrouwenrechten de agenda bepalen voor de verlangens van de gewone man in de straat. Haar Letse collega Rihards Kols bekeek het nuchterder. De kern van de beschaving ligt voor hem in de infrastructuur: “Communicatie, vervoer, handel en beveiliging. Als we die levenslijnen doorknippen dan heeft dat katastrofale gevolgen voor onze samenleving en onze economie”.
En daar kwam hij weer in het vaarwater van Von der Leyen. “Competitiveness today is less about the cost of labour, and more about the knowledge of workers. And this is where we can outmatch our competitors”. Een variatie op “It’s the economy Stupid!”. Er kon nog een klein mea culpa af: ze vraagt haar commissarissen om vaker te verschijnen en verantwoording af te leggen voor het gremium van het Europees Parlement. Misschien kan ze best met zichzelf beginnen, nu ze ook op meer doorzichtigheid hamert. In de wandelgangen hoorde ik snerende opmerkingen als “Komt ze dan eindelijk haar geheime aankoop van 36 miljard uitleggen die ze bij Pfizer destijds besteedde aan covid-entstoffen ? En waarover ze nooit inzage heeft gegeven over modaliteiten en/of toezeggingen ?”
Enig fatsoen en minder geheime afspraken zouden de geloofwaardigheid bij het grote publiek kunnen verhogen. Dat was ook de wens van ECR-voorzitter Nicola Procaccini die vroeg om nationaal belang niet automatisch te vereenzelvigen met euroscepsis. Daarom liet hij ook de vrije keuze aan zijn leden om ja of nee te zeggen. Want, zo besloot hij: “We keep our British style”. Wat niet gezegd kon worden van de Patriotten voor Europa. Zij gingen er met de botte bijl tegenaan, en eisten niet meer of niet minder dan de ontvetting van de Unie, want Europa is “de zieke man van de Wereldeconomie geworden”.
Het geneesmiddel is allicht erger dan de ziekte, wanneer Amerika als lichtpunt wordt aangeraden. “Amerika bouwt op, schept en ontwikkelt vernieuwing, terwijl Europa alleen regels oplegt. Europa is groots als het om het bewaren van het verleden gaat, maar afschuwelijk om de toekomst op te bouwen”. Zei de Poolse Anna Brylka (PiS). Wild kapitalisme is alleen een ander woord voor “vernieuwing”.
