Azmi Bishara, Palestijns parlementslid in Israël, onderstreept dat de Arabieren in Israël hun statuut niet zelf hebben gekozen en dat ze zich nog steeds als deel van het Palestijnse volk voelen. Bishara zag als telg van een christelijke familie in 1956 te Bethlehem het levenslicht. Politiek ontwaakte hij in de studentenbeweging, werd in de jaren zeventig voorzitter van de hogeschoolstudenten en richtte Arabische studentencomités op aan de Haifa universiteit en de Hebreeuwse universiteit in Jeruzalem. Hij behaalde zijn doctoraat aan de Humboldt Universiteit in Duistland, doceerde in 1986 aan de Bir Zeit Universiteit in Palestina en werd er voorzitter van de departementen Filosofie en Politieke Wetenschappen. Tussen 1990 en 1996 was hij hoofd van de onderzoekscel aan het Van Leer Instituut in Oost-Jerusalem. Tijdens de Intifada was hij een actief pleitbezorger van de Palestijnse zaak.
Bishara is een van de stichters van de National Democratic Alliance (Balad) die staat voor nationale, democratische vrijheden. Zijn lijfspreuk is de strijd voor gelijke rechten. Hij definieert zichzelf als humanist, democraat, liberaal en neo-Nasserist. Hij staat voor een scheiding tussen staat en religie en pleit voor de omvorming van Israël, een joodse staat, in een staat voor alle burgers mét garantie voor culturele autonomie voor Arabieren in Israël en het recht voor Palestijnen in de West Bank en Gaza op een onafhankelijke Palestijnse staat.
Zijn stelling is immers dat de Arabieren van Israël hun statuut niet zelf hebben gekozen. Zij voelen zich nog steeds deel van het Palestijnse volk, al hebben ze vandaag de Israëlische nationaliteit. De Palestijnen die in Israël zijn gebleven na de oorlog van 1948 werden immers ‘binnenlandse’ vluchtelingen. Ze leefden tot 1966 onder een zwaar repressieve militaire administratie met ernstige inperkingen van hun vrijheden en werden zwaar gediscrimineerd. Van de Palestijnse gronden in Israël werd 80 percent geconfisqueerd en toegewezen aan joodse staatsburgers.
Zijn solidariteit met het Palestijns verzet en de Hezbollah, het Libanees verzet, tegen de Israëlische bezetting van Libanon (vóór de terugtrekking) steekt hij niet onder stoelen of banken. Voor zijn uitspraken werd hij in 2001 voor een rechtbank in Oost-Jerusalem gedaagd omwille van ‘het verbaal aanmoedigen van geweld dat kwetsuren of de dood voor gevolg kan hebben.’ Voor het eerst werd de parlementaire immuniteit van een MK (Member of Knesset) opgeheven. Het proces is enig in de geschiedenis van de joodse staat. Intussen is de immuniteit van Knesset-leden beperkt en elke mening of actie bestraft die het bestaansrecht van de staat Israël en zijn joodse bevolking in vraag stelt, het democratisch karakter van de staat ontkent, of aanzet tot racisme.
Demografische berekening
Politieke democratie in handen van Arabische onderdanen is nu eenmaal gevaarlijk voor de zionistische grondslagen van de staat Israël, zo stelt Bishara en in tijden van crisis worden Arabische inwoners al snel voor een vijfde colonne aanzien. De demografische component is voor Israël immers een potentieel gevaar. Binnen twintig jaar schat hij het aantal inwoners van Arabische oorsprong op 35 percent van de totale bevolking.
Vandaag is Bishara nog steeds Palestijns lid van de Knesset én Israëlisch staatsburger. Hij beleeft deze dualiteit zonder complexen. Verkozen voor de Balad-partij vertegenwoordigt hij, samen met 12 andere Arabisch gekozenen, de 20 percent van de Israëlische bevolking van Arabische origine oftewel 1 miljoen mensen.
Mijnheer Bishara, wat vindt u van de theorie van de ‘equidistance’ die ook door onze voormalige minister Michel bij het benaderen van het Israëlisch-Palestijns conflict luidop werd verkondigd?
De theorie van de ‘equidistance’ die men hier bezigt, is typisch Europees en wordt in Europese politieke machtskringen alom verdedigd. Het laat toe om geen standpunt te moeten innemen in wat de facto een koloniale aangelegenheid is: Palestina wordt immers boudweg gekoloniseerd. Het is zo dat Europa tegen de achtergrond van haar eigen geschiedenis ten aanzien van de joodse kwestie een erg verwarde houding aanneemt. De gemakkelijkste weg om uit deze patstelling te geraken is vooreerst te erkennen dat er twee kanten zijn aan deze zaak. Het zijn evenwel geen twee symmetrische kanten : Palestina wordt wel degelijk gekoloniseerd. Er is simpelweg sprake van een bezetter en een bezet gebied. Dat is glashelder, maar men is hier niet bereid de consequenties van dit uitgangspunt onder ogen te zien. De situatie levert geen symmetrische relatie op en ook het geweld van de Palestijnen valt geenszins te vergelijken met het geweld van de bezetter…
Ook de haat en het ressentiment van de bezetter en parallelle gevoelens bij de bevolking die bezet wordt, zijn niet van dezelfde orde. Het gaat hier wel degelijk om twee totaal verschillende dingen. Ik wil hier echter niet stellen dat de Israëli de slechteriken zijn en de Palestijnen de goeden, alsof het om een Hollywood-productie ging, maar de Palestijnse zaak is een rechtvaardige zaak, de Israëlische daarentegen is dat niet. Dat is de essentie van de zaak. Palestina is een bezet land dat vecht met de middelen die het ter beschikking heeft. Dat wil nog niet zeggen dat die middelen allemaal goed zijn, maar de strijd van de Palestijnen is een bevrijdingsstrijd tegen de bezetting en hun zaak is een rechtvaardige zaak. Dat zou duidelijk moeten zijn hier in Europa en kan ten behoeve van de publieke opinie eenvoudig worden toegelicht. Ik weet echter niet of er wel voldoende pogingen worden ondernomen om dit te doen. Er worden immers te gemakkelijk mensen, waaronder ook sommige Arabieren, bereid gevonden om de theorie van twee symmetrische kanten van het conflict of equidistance te verdedigen. De afwezigheid van het inzicht dat er twee ongelijke partijen in het spel zijn maakte bijvoorbeeld ook de Oslo-akkoorden zo verwarrend: er was geen sprake van twee staten die in staat van oorlog met elkaar verkeerden, maar van een regeling voor het Palestijnse volk die vrede met zich zou meebrengen!! Zolang dit aspect niet heel duidelijk naar voor komt, kan men de situatie niet vatten.
Europese onverantwoordelijkheid
Een ander aspect van de Europese publieke opinie is het feit dat de VS worden gepercipieerd als de hoofdactoren in het Midden-Oosten. Europa zou geen moer te zeggen hebben. Maar dat is een gemakkelijkheidsoplossing! Het neemt immers handig iedere vraag naar de Europese verantwoordelijkheid voor de zaak weg. Zo kan Europa de rol van bemiddelaar spelen, wat in feite neerkomt op de rol van waterdrager voor de VS. Persoonlijk ben ik van mening dat dit niet het gevolg is van feitelijke machtsverhoudingen, maar van een politieke beslissing. Europa zou een andere houding kunnen aannemen, maar doet het simpelweg niet : Europa heeft immers belangrijke economische banden met Israël en met sommige Arabische landen. En dan zwijg ik nog over de historische schuld van Europa in het ontstaan van Israël…
Europa zou zeer zeker gunstig kunnen wegen op de evolutie in het Midden-Oosten. Het probleem is ook wel dat er niet zoiets bestaat als een Europees buitenlands beleid. Er is een duidelijk Brits standpunt, een Frans en een Duits standpunt en een standpunt van de zuidelijke Europese staten. Maar Europa wil ook niet echt een eengemaakt standpunt. Het is immers gemakkelijker zo.
Belangrijk is ook het feit dat de Europese regeringen niet de mening weergeven van de Europese publieke opinie. De publieke opinie is nu veel beter geïnformeerd dan in het verleden. In vroegere tijden was zij Israël veel gunstiger gezind, hoewel Europese leiders als een Bruno Kreisky, Willy Brandt of Olav Palme veel gunstiger stonden tegenover de Palestijnen dan hun opvolgers vandaag. Vandaag zien we het omgekeerde gebeuren. Europese regeringsleiders zijn bang om de Amerikanen voor het hoofd te stoten. Na 11 september is dat nog duidelijker geworden.
De waarheid is echter dat Amerika Europa niet kan treffen. Europa gedraagt zich zoals sommige Arabische regimes, die hun economie totaal afhankelijk van de VS hebben gemaakt en de VS dan ook zo veel als mogelijk naar de mond praten vermits ze er hun legitimiteit uit putten. Europese regeringen hebben deze handicap nochtans niet. Ze verwaarlozen hun eigen achterban en vertalen de publieke opinie helemaal niet in het beleid.
De Sharon-propaganda heeft het steevast over de slechte Palestijnen: hoe zouden dat valabele Palestijnse gesprekspartners kunnen zijn? En na 9/11 kwam daar nog een hoop islamofobie bij met de scoop op Hamas, de toenemende islamisering en zelfmoordacties…
Religie?
Hoe staat de vrijheidsstrijd er op dit ogenblik voor en welke verschillende krachten maken er deel van uit sinds de jongste Intifada?
Ik kan enkel ingaan op een paar essentiële punten. Een erg belangrijk punt is dat men de vrijheidsstrijd niet mag verwarren met godsdienstige zaken. Sharon zal dat gemakshalve natuurlijk doen en stelt maar al te graag het Palestijns conflict als een beschavingsconflict voor, een oorlog tegen de terreur. Zo schaart hij zich achter de war on terror, waarin de Palestijnen de terroristen zijn. Deze houding is absoluut ontoelaatbaar. Het is een slimme tactiek en zo treedt hij uit zijn isolement. De Palestijnen vechten niet tegen de Israëli omdat het joden zijn, zoals Tel Aviv beweert. Dat is waanzin! Ze zouden immers ook tegen de Belgen vechten moesten die hun land bezetten. Het is dus absoluut geen religieuze kwestie!
Ook Hamas is in de eerste plaats een bevrijdingsbeweging die tegen de bezetting strijdt, al worden religieuze termen verweven in het discours. Men kan zowel vanuit een seculier als vanuit een religieus oogpunt de bezetting bevechten. De rest is nonsens. Er is geen conflict tussen het jodendom en de islam. Zo is er bijvoorbeeld helemaal geen verschil van mening over de interpretatie van het oude testament tussen beide religies, zoals dat wel het geval was tussen het christendom en het judaïsme. Er bestaat niet zoiets als een joodse kwestie in de islam, dat is een pure Europese projectie waarvan Sharon handig gebruik maakt. In de geschiedenis van de islam zijn het grootst aantal vervolgde mensen moslims geweest, en niet joden of christenen.
Sharon is een brutale bezetter, een oorlogsmisdadiger en een leugenaar. Het gaat er niet om welke religie de Palestijnen belijden. Dat is totaal irrelevant, het gaat erom dat Palestina wordt bezet. Zij zijn wel bereid om een compromis te aanvaarden en een deel van hun bezette land (dat vandaag Israël is) op te geven, maar niet bereid het deel dat hen nog rest, ook nog eens op te geven en verder te laten bezetten.
Eén staat?
Wat is dan voor u een haalbare oplossing om uit deze hachelijke situatie uit te raken ? Zou de oplossing erin kunnen bestaan dat Israël van een joodse staat in een staat van zijn burgers verandert? En de Palestijnen over een eigen onafhankelijke staat zouden beschikken bestaande uit de Gaza en de West Bank? Of bestaat de oplossing uit één staat?
De Palestijnse leiding wil wel degelijk twee onafhankelijke staten : Palestina en Israël. Zelf kan ik als intellectueel wel een eigen mening uiten, zoals ik dat 17 jaar geleden in een artikel deed en daarin een binationale staat verdedigde voor het geval het project van een onafhankelijk Palestina zou falen. Maar dat blijft een idee. Het politiek programma wordt door de belangrijkste politieke groeperingen uitgewerkt, namelijk door Hamas en Fatah. Het programma verdedigt een tweestatenoplossing volgens de grenzen van 1967. Men gaat er natuurlijk niet vanuit dat dit project zal falen!
Moest dit evenwel toch gebeuren, moeten de Palestijnen zeker hun strijd niet opgeven. Dat zou alleen maar betekenen dat Israël zich vragen zal moeten stellen over haar eigen overleven. Israël zal noodgedwongen moeten veranderen in een staat van de burgers die er leven, in plaats van te blijven claimen dat het een joodse staat is. Dat opent meteen een mogelijkheid voor de Palestijnen op volwaardig burgerschap. Dat zal evenwel niet zo gauw gebeuren.
De Palestijnen willen immers een eigen staat en de Israëli’s willen geen Palestijnen betrekken bij hun beleid. De bouw van de muur is er het levend bewijs van. De muur pleit niet voor een éénstaatlossing maar pleit ertegen. De muur betekent een zichtbare fysieke scheiding, het is het zoveelste bewijs dat de Israëli geen Palestijnen in hun midden willen. Bovendien brengt de tactiek van de Intifada separatisme met zich mee. Je kan onmogelijk burgers beginnen opblazen en dan stellen dat er één staat moet komen met diezelfde burgers. De Intifada staat voor separatisme tussen beide staten. Als je voor een éénstaatoplossing vecht, moeten er andere tactieken worden gebruikt, niet een Intifada. Dan vecht men voor gelijke rechten, voor ‘one man one vote’. Het is de weg die ik zelf in Israël ben opgegaan. De Intifada zegt : ‘neem je soldaten en verdwijn uit dit land, ik wil niet met jullie samenleven’. Het is de logica die tegen de kolonisatie is gericht, tegen de bezetting, die de bezetter wil verjagen.
De idee voor een éénstaatoplossing is typisch het product van een intellectueel, een professor aan de universiteit. Maar er is een wezenlijk verschil tussen een boek dat ik aan mijn bureau schrijf en een politieke realiteit. Een idee wordt niet zomaar een politiek programma. Dan moet men immers zijn bureau verlaten en het politiek programma in de praktijk trachten te brengen. Sommige Palestijnse intellectuelen staan een eenstatenoplossing voor, maar het verschil is dat ik tracht ideeën in de praktijk te brengen, ik verkondig ze niet alleen maar.
De transformatie van Israël in een staat van zijn burgers wordt voorgesteld als een strijd voor nationale rechten en democratie. De lezers zullen zich afvragen waarover u zich beklaagt : u bent toch een parlementslid en geniet bijgevolg ten volle van uw rechten…
Dat zegt men me in het Israëlisch parlement ook. Men laat me uitpraten en dan zegt men: kijk toch naar wat u zegt en doet! Wij geven u toch het recht tot spreken! Maar dan antwoord ik: geef mij mijn land Palestina terug, dan geef ik u het recht tot spreken weer… Ik zou de Israëli’s dus nog dankbaar moeten zijn… wat een onvoorstelbare hypocrisie! Het feit dat ik over het burgerrecht beschik, is historisch gegrond en betekent geen concessie van de kant van Israël. Het is een concessie van mijn kant, namelijk van de kant van Palestina. Ik aanvaard immers het Israëlisch staatsburgerschap in plaats van mijn eigen staatsburgerschap. De Israëli hebben mijn hele land geroofd en dan geven zij mij het burgerschap! Oké, ik wil dat aanvaarden maar ik verlang wel gelijke rechten. Ik zeg hen soms dat zij mij dankbaar moeten zijn omdat ik als vertegenwoordiger van de oorspronkelijke bevolking aanvaard om in hun parlement te zetelen. Ik geef hen een groot voordeel want het verleent hen legitimiteit.
Men vraagt me dikwijls hoe ik erin slaag om daar te functioneren. Maar we moeten allemaal leven met allerlei contradicties in het leven, men moet dat niet overdrijven… het gaat hier om een zaak van discriminaties en de verdediging van gelijke rechten, geen halve rechten of 90 percent, maar om gelijke rechten tout court. Ik leef immers in een joodse democratie en niet in een burgerdemocratie. Het is een tribale democratie. Buitenstaanders krijgen wel wat voordelen toegeworpen, maar die worden teruggefloten van zodra het systeem in vraag wordt gesteld en dan stopt plots alle democratie.
Ik zeg duidelijk dat de Palestijnen het recht hebben om zich te verweren tegen de bezetting, zoals iedere congresvertegenwoordiger mag zeggen dat de Viëtnamezen het recht hebben de Amerikaanse betzetting te bestrijden of een Brits Hogerhuislid kan stellen dat iedere Indiër de Britse bezetting mag tegenwerken. Door dit openlijk te verklaren ben ik tweemaal voor de rechter gesleept. Waar in de wereld wordt een parlementslid voor de rechter gehaald omwille van statements die hij maakt, louter omwille van woorden dus ? Maar dat is toch het enige dat men doet in een parlement : spreken?
Israël is geen democratie, en zeker niet als men de staat uitdaagt, het is een ultranationalistische republiek. Er zijn twee wetten die dat duidelijk maken. Als men een partij wil oprichten of men wil deel uitmaken van de Knesset, moet men eerst het joodse karakter van de staat Israël erkennen. Stel je voor dat men eerst België zou moeten erkennen als katholieke staat alvorens men over democratie mag spreken!! Israël benadrukt steeds luider, ook bij monde van het Hooggerechtshof, dat het in essentie een joodse staat is met een democratisch karakter…
Boycot
Wat denkt u van een boycot van Israëlische producten?
Als mensen individueel bepaalde producten boycotten, heeft dat vooral een educatieve waarde. Israël is daar, in tegenstelling tot Zuid-Afrika ten tijde van de apartheid, wel tegen bestand. Maar moesten de Europese regeringen een boycot afkondigen en effectief uitvoeren, dan wordt het wel efficiënt. Als lid van het Israëlisch parlement kan ik dat moeilijk progageren. Persoonlijk ben ik wel de mening toegedaan dat het goed zou zijn moest dit gebeuren. Ik durf hier wel publiek te stellen dat Israël moet gestraft worden voor de bezetting van Palestina. Er moet een weg zijn om de brutale Israëlische bezetting te stoppen. Wat Israël nu doet, is Palestijns grondgebied bezetten, in getto’s opsplitsen en annexeren en als klap op de vuurpijl ook nog eens dicteren hoe Palestijnen tegen de bezetting moeten vechten! Dat gaat wel erg ver! Een boycot is wel degelijk efficiënt want Israël heeft duidelijk schrik om in de westerse wereld en vooral bij de westerse elite geïsoleerd te geraken.
Refuzniks
Hoe schat u de Israëlische vredesbewegingen in? En wat vindt u van de groeiende groep refuzniks?
De refuzniks zijn een marginaal fenomeen, al is de morele boodschap die van hen uitgaat erg belangrijk. Toch spreken zij zich niet uit tegen de bezetting omdat dat tegen Israël gericht is. Zij weigeren gewoon de bezetting gestalte te geven en dat is duidelijk een slag voor Israël. Wat de vredesbewegingen betreft, zijn zij natuurlijk belangrijk voor ons. Zij zijn onze broeders in de strijd voor gelijke rechten. Het zijn moedige mensen, maar zij wegen niet echt op de Israëlische publieke opinie. Zij moeten uitgroeien tot een politieke beweging zodat zij de bevolking beter kunnen sensibiliseren.
Peace Now is in het zog van Labour aan het verdwijnen. Labour is in een diepe crisis verwikkeld. Na Camp David is Labour haar project kwijtgeraakt. Haar programma was gelinkt aan een politiek project, namelijk een politieke overeenkomst met de Palestijnen. Het ziet er niet naar uit dat dit project in een nabije toekomst wordt verwezenlijkt.
(Uitpers, nr.58, 6de jg., november 2004)
