‘Het ergste moet nog komen’ (2)
Europa worstelt, door Poetins antwoord op de sanctietreinen, met torenhoge energietarieven. Die wakkeren op hun beurt een algemene inflatie aan. Die werkt dan een economische recessie in de hand. Daar bovenop komt nu de Amerikaanse ‘Inflation Reduction Act’. Onthou het, Inflation Reduction Act – IRA. Want Europa heeft veel te vrezen van deze Act van president Joe Biden.
Winners
Tot nog toe heeft de Russische invasie van Oekraïne de VS vooral winst opgeleverd.
Commercieel: Door de sterk verminderde Russische gasaanvoer, ligt de Europese makt open voor Amerikaans schaliegas, dat tegen vier keer de lokale prijs wordt aangerekend. De Amerikaanse energiereuzen boeken historisch hoge winsten. De wapenfabrikanten kunnen niet volgen, terwijl ze in Oekraïne nieuwe systemen op het terrein kunnen uittesten.
Politiek: Duitsland en Rusland zijn uiteengedreven, West- en Centraal Europa zijn weer volgzaam tegenover de VS. De Navo wordt uitgebreid.
Dat alles volstaat niet. De Inflation Reduction Act illustreert dat we weer in een periode zitten waarin het recht van de sterkste geldt. De VS trekken zich nog weinig aan van de regels van de WTO, de Wereld Handels Organisatie.
De IRA komt neer op het reinste protectionisme. ‘America First’. Wat is dan het verschil tussen Joe Bidens IRA en Donald Trumps MAGA, Make America Great Again? Biden scheldt niet.
Zijn IRA: het gaat om een plan van 369 miljard dollar voor ondernemingen die in de VS zelf meewerken aan de transitie naar hernieuwbare energie. Maar dus wel: in de VS produceren, tegen veel lagere energietarieven ook nog subsidies bovenop. Europese ondernemingen, kom bij ons.
En losers
Dit is in de ogen van veel Europese leiders een oorlogsverklaring. Weliswaar een handelsoorlog, maar een die in volle energiecrisis zeer hard aan komt. Dat de Amerikaanse gas voor de Europeanen vier keer meer kost dan bij hen, zet al veel kwaad bloed. Maar dergelijke massale subsidies die onder meer dienen om investeringen van elders, vooral dan van Europa, aan te trekken, dat is een vijandige daad.
Het plan heeft wel een groen cachet: het dienst om de transitie naar hernieuwbare energie aan te moedigen: zonnepanelen, elektrische wagens, windenergie, elektrische batterijen;… Maar er zijn alleen subsidies voor productie op eigen bodem. In de VS is de energie veel goedkoper dan in de EU en bovenop komen er dus grote pakken subsidies. Daar moet geen tekening bij. Voor veel Europese leider is dat regelrecht protectionisme dat indruist tegen de regels van de WHO.
Maar van die regels trekken steeds minder landen zich iets aan, vooral dan de machtige. Twee derde van de handel tussen de VS en China overtreedt die regels. Dit betekent dus een versnelde terugkeer naar de oude wet van de jungle, het recht van de sterkste.
Verhuizers
Het steeds meer verdeelde Europa staat in die jungle zwak tegen de economische grootmacht Amerika. Europese leiders hadden gedacht dat ze na Trumps misprijzen voor Europa alles hadden meegemaakt. Biden treedt in het voetspoor van Trump, hij is alleen wat beleefder, maar hij trekt zich evenmin als Trump iets aan van Europa’s moeilijkheden.
De lokroep heeft al succes. Vooral chemische en andere energieverslindende sectoren, maken verhuisplannen. Het grote voorbeeld is de Duitse chemiereus Basf die zijn activiteiten in Europa permanent op een lager pitje zet om massaal in de VS (maar ook deels in China) te investeren. De aluminium- en zinkproductie is in Europa in korte tijd gehalveerd. “Duizenden Europese ondernemingen gaan dicht, we staan voor een delocalisatie van de Europese industrie”, aldus de patronale organisatie BusinessEurope.
Buy European?
Het risico op een massale desindustrialisatie – lagere energiekosten elders plus aanlokkelijke extra’s – laten veel grote op winst beluste ondernemers – allemaal dus – niet koud. Hoe daar tegen in te gaan?
De Franse president Emmanuel Macron roept op tot een ‘Europees reveil’, ontwaak Europa. Op het America First moet er een Europees antwoord komen, een ‘Buy European Act’. Macron kan deze week in Washington zijn ongenoegen over de IRA uiten. Maar hij ondervond vorig jaar hoe weinig de VS daar rekening mee houden, toen ze achter zijn rug een contract voor levering van duikboten aan Australië weg snoepten.
Macron staat in zijn Europese ijver trouwens weer redelijk alleen. De meesten willen Washington niet voor het hoofd stoten, ook de Duitse regeerders niet. Die zeker niet, want zowel de Groene als de liberale partners van kanselier Olaf Scholz waken over de Atlantische solidariteit. Macrons suggestie voor een relanceplan voor de Europese industrie, stuit bij de liberale FDP op een veto, minister van Financiën Christian Lindner wil zelfs een regeringscrisis riskeren indien Berlijn dat zou involgen.
Vrienden van VS
Washington kan inderdaad op zeer veel trouwe vrienden in Europa rekenen.
Er zijn de onvoorwaardelijke Atlantisten, zij die in 2003 mee troepen stuurden voor de Brits-Amerikaanse invasie in Irak. Polen en de Balten, maar nu ook Skandinaven, Nederland,… en Italië nu de ‘postfascistische’ premier Giorgia Meloni per se haar Atlantische trouw wil bewijzen. Parijs ondervond hoe solidair de Polen zijn: voor hun eerste kerncentrale sluiten ze een contract met het Amerikaanse Westinghouse, het Franse EDF kan op zijn kin kloppen.
De ultraliberalen, natuurlijk ook ruim te vinden onder de Atlantisten, doen hun duit in het zakje om te beletten dat Europa sterker staat. Voor Nederland o.m. gaat de vrije markt voor alles, ook al ervaren we aan de tarieven wat die vrije markt betekent: superwinsten voor de supergrote energiebedrijven, en voor de speculanten. “Laat de markten hun gang gaan” zei de vice-voorzitter van de Commissie Valdis Dombrovskis. Voorzitster Ursula Von der Leyen vraagt niet liever, zolang er maar niets moet worden ondernomen, is het voor haar ok.
De Croo
Europa, uitgezonderd Noorwegen dat gouden tijden beleeft, staat dus voor barre tijden. Ziet men het nog niet omdat de reisbureaus op volle toeren draaien en de restaurants vol zitten? Een restant van de coronaperiode waarin zoveel mensen geld niet konden uitgeven en dus opgepot hebben. Zoals ook de economische activiteit nog inloopt op een periode waarin leveringen op zich lieten wachten en de bestelbonnen zich dus opstapelden .
Voor één keer verwijs ik naar premier Alexander De Croo die op 6 oktober waarschuwde dat het moeilijk zal worden de steun aan Oekraïne nog aan de bevolking te verkopen als mensen hun werk verliezen en het steeds moeilijker krijgen. De sancties treffen onze economieën meer dan de Russische, aldus de premier. België was die dag het enige land dat zich onthield bij de stemming over een nieuw pak sancties. We kunnen er dus van uitgaan dat De Croo de ernst van de toestand beseft.
De Amerikaanse IRA doet daar een serieuze schep bovenop: met het vertrek van industrie zal de al begonnen recessie nog snel verergeren. De vraag is alleen hoe omvangrijk die recessie wordt en hoe lang ze zal duren. Als het aan de Amerikaanse partner ligt: diep en hard. Dat is geen uitspraak van een drama Queen, maar van economisten in liberale kranten en tijdschriften die het voor deze keer somberder inzien dan de bevolking.
Volgend: Gaat Rusland evengoed lijden al wij?
