Diplomatiek België heeft wellicht een zucht van opluchting geslaakt na de stemming op 19 december in de Algemene Vergadering van de VN over het migratiepact. Ons land heeft kunnen voorstemmen samen met 151 anderen. De electoraal geïnspireerde fratsen van de Vlaams-nationalisten hebben het diplomatiek VN-werk voor de komende twee jaar niet in de marginaliteit kunnen duwen. Minister Reynders zal tevreden zijn. Want inderdaad welke rol zou België in de Veiligheidsraad nog hebben kunnen spelen, nadat het zich zou gedistantieerd hebben van meer dan driekwart van de VN-leden. In een dossier dat exact midden in het actieterrein ligt van wat België zichzelf heeft toegemeten als nieuw lid in de Veiligheidsraad.
Het is al de zesde keer dat België in de Veiligheidsraad zal zetelen. Meer dan 10 jaar terug, met name in 2007-2008, was het vorig mandaat voor ons land. In februari 2020 zal het de beurt zijn aan België om het maandelijks voorzitterschap van de Veiligheidsraad waar te nemen. België werd door de Algemene Vergadering van de VN aangeduid samen met Duitsland, de Dominicaanse Republiek, Zuid-Afrika en Indonesië. Naast de permanente leden zetelen ook nog Ivoorkust, Equatoriaal-Guinea, Peru, Koeweit en Polen.
gezag
Volgens de directeur-generaal van het Egmont Instituut, Johan Verbeke, die Belgisch VN-delegatieleider was in 2007-2008, is de Veiligheidsraad niet de plaats voor ideologische debatten maar voor resultaatgericht werken. Bijvoorbeeld, in de Veiligheidsraad draait het rond geweld in de wereld, conflict, vrede. Klimaat wordt pas een punt van belang in zijn relatie met conflict, niet op zich. Discussies over de klimaatwijziging vormen een onderwerp voor de Algemene Vergadering.
Aangezien een klein land niet kan wegen in de pure machtsverhoudingen onder staten, moet er geopteerd worden op het verwerven van gezag, het bouwen aan consensus. Dit wil zeggen dat kwaliteit, dossierkennis, grondige voorbereiding, no-nonsense benadering, vooruitzien naar allianties in de Raad van fundamenteel belang zijn. Dat wil ook zeggen dat je als land een staat van dienst moet kunnen presenteren die deze thema’s belichaamt.
migratiepact
Deze werkwijze voor de Belgische diplomatie zou onder een behoorlijk slecht gesternte van start zijn gegaan mocht België zich onthouden hebben of tegengestemd hebben betreffende het migratiepact. Inderdaad, de Belgische premier had reeds in september op de Algemene Vergadering in zijn toespraak het engagement aangegaan dat ons land het migratiepact zou tekenen. Dat was voor een toekomstig lid van de Veiligheidsraad, dat zegt het zoeken naar consensus centraal te stellen, niet meer dan normaal. Trouwens de Belgische vertegenwoordiging bij de VN was er in geslaagd alle opmerkingen en bedenkingen van de regeringspartijen in de officiële teksten van dat migratiepact te laten opnemen. Een probleem kon er dus niet zijn.
Maar dat was buiten onze gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober gerekend. Daar moest worden vastgesteld dat de NVA op haar rechterflank heel wat stemmen moest afstaan aan het Vlaams Belang. Hoog tijd om wat meer orde op zaken te stellen, meenden de partijstrategen. En welk terrein was er beter geschikt dan dat waarop staatssecretaris Francken z’n populariteit had kunnen doen omhoog schieten: migratie? En zo geschiedde. De partijpolitieke strategie won het van de invloed van het Vlaams patronaat dat op korte termijn naar verdere bestuurlijke orde verlangde om de neoliberale agenda van de Belgische regering verder af te werken. De NVA-voorzitter hanteert de redenering, dat het beter is nu eerst een korte periode van politieke turbulenties door te maken, dan achteraf een verzwakte partij te hebben die niet sterk genoeg meer zou zijn om die VOKA-agenda in de toekomst verder door te kunnen drukken.
Veiligheidsraad
Maar onze diplomaten zullen dus geen blok aan hun been hebben nu de klip van het migratiepact is genomen. Naast de vele verschillende geografische hete hangijzers wil België aandacht hebben voor de zogenaamde ‘area’-discussies: VN-zittingen met input van buitenaf, een soort soft diplomacy formule rond onderwerpen als bescherming van burgers in conflicten, vrouwen vrede en veiligheid, kinderen en jongeren in conflicten, klimaat en conflict.
België zegt bij monde van Werner Bauwens, adjunct directeur generaal Mondiale Zaken, niet toe te treden tot de VN-Veiligheidsraad in een zoektocht naar prestige, maar in functie van de globale belangen, en om een Europese multilaterale visie te propageren. Dus geen eigen programma maar een permanent engagement voor dialoog, consensus zoeken ook met Brexit-Londen, ook met Rusland, China en de VS, ook met conflictbetrokken landen, ook met leveranciers van VN-troepen, ook en zeker met regionale organisaties. Zo is België sterk voorstander om VN-financiering te vinden voor de operaties van de Organisatie van Afrikaanse Eenheid. België wil zeker speciale aandacht voor Centraal Afrika, Sahel, Irak en Syrië. Van groot belang voor Brussel is de Europese dimensie.
De sleutelwoorden van ‘t Belgisch beleid zijn preventie, bescherming en performantie.
Kennelijk heeft België al met algemeen secretaris Antonio Guterres af kunnen spreken voor maandelijkse scanningvergaderingen van bepaalde regio’s. Kwestie van niet verrast te worden door conflictoprispingen of erger. Inhoudelijk wil Brussel de bescherming van de mensenrechten in het algemeen en de kinderrechten in het bijzonder op de agenda houden. Het wil een focus op de strijd tegen straffeloosheid, en in dit kader het Internationaal Strafhof centraal stellen. Daar waar de VN optreedt moet er een operationele efficiëntie worden nagestreefd. One UN is de slogan die de eenheid betracht van alle VN actoren in de cyclus preventie – conflictbeheer – peacebuilding. Een goede voorbereiding en opleiding van de blauwhelmen vormt een belangrijke voorwaarde, maar ook de eigen veiligheid van de VN-soldaten op het terrein.
België zal de ‘penhouder’ zijn bij verschillende subgroepen van de Veiligheidsraad: kinderen en geweld, Irancomité, humanitaire toegang Syrië, Internationaal Strafhof.
besluit
Een heel programma vol pragmatiek rond het beschermen van mensenrechten, gebaseerd op consensus zoeken bij de andere raadsleden. Mooie intenties, maar ook hier zal de smaak van de pudding maar gekend zijn nadat ie gegeten is. Zal België zich los kunnen maken van de dominante eurocentristische benadering van de wereldproblemen door de andere Europese hoofdsteden?
Het niet goedkeuren van het migratiepact zou België met een zwaar belaste rugzak op het kronkelende bergpad van de VN-discussies hebben opgezadeld. Dat is nu niet geval. Uitkijken toch welke invloed – ‘gezag’ heet het bij Buitenlandse Zaken – een land met een regering in lopende zaken, in een jaar met verkiezingen en de daaropvolgende lange regeringsonderhandelingen, effectief zal kunnen uitoefenen de komende twee jaar in de VN-Veiligheidsraad.
